حر بن یزید ریاحی
حُرّبن یزید ریاحی، فرمانده بخشی از سپاه عبیدالله بن زیاد در واقعه کربلا، که به سبب ندامت از اقدام خود و پیوستن به امام حسین علیه‌السلام، نزد شیعیان حرمتی خاص دارد.
محتویات
نسب حر
حرّ‌بن یزید بن ناجیة‌بن قَعْنَب بن عَتّاب بن حارث بن عمرو‌بن هَمّام به بنوریاح‌بن یربوع‌بن حَنْظَلَه، از تیره‌های قبیله تمیم، منتسب است(دواداری نام وی را جَریربن یزید،یافعی، حارث‌بن یزید و ابن‌عماد، حرث بن یزید ذکر کرده‌اند که صحیح نیست.) و ازاین‌رو، وی را ریاحی، یربوعی، حَنظَلی و تمیمی خوانده‌اند.
خاندان حرّ در زمان جاهلیت و در دوره اسلام از بزرگان بودند.
تولد حر
تاریخ تولد حرّ معلوم نیست؛ اگر گزارش‌های حاکی از حضور پسران وی در واقعه کربلا صحت داشته باشد، وی احتمالاً در سال‌های نخست هجری به دنیا آمده است.
خاندان حر
شهید والاقدر عاشورا، حر از خاندان‌های معروف عراق و از رؤسای کوفیان بود. به درخواستِ ابن زیاد، برای مبارزه با امام حسین علیه السلام فراخوانده شد و به سرکردگی هزار سوار برگزیده گشت. گفته‌اند وقتی از دارالاماره کوفه، با مأموریت بستن راه بر امام حسین علیه السلام بیرون آمد، ندایی شنید که: ای حر! مژده باد تو را بهشت...[۱] بنابر برخی منابعِ متأخر، پسران و برادر و غلام حرّ نیز هم‌زمان با حرّ به امام حسین پیوستند و در واقعه کربلا به شهادت رسیدند، اما این مطالب، به سبب اشاره نشدن به آنها در منابع متقدم، چندان درخور اعتماد نمی‌نمایند.
ملحق شدن حر به امام حسین علیه السلام
در منزل «قصر بنی مقاتل» یا «شراف»، راه را بر امام بست و مانع از حرکت آن حضرت به سوی کوفه شد. کاروان حسینی را همراهی کرد تا به کربلا رسیدند و امام در آن جا فرود آمد. حر وقتی فهمید کار جنگ با حسین بن علی علیهماالسلام جدی است، صبح عاشورا به بهانه آب دادن اسب خویش، از اردوگاه عمر سعد جدا شد و به کاروان حسین علیه السلام و جبهه حق پیوست.
توبه کنان کنار خیمه‌های امام آمد و اظهار پشیمانی کرد، سپس اذن میدان طلبید. این انتخاب شگفت و برگزیدن راه بهشت بر دوزخ از حر، چهره‌ای دوست داشتنی و قهرمان ساخت. حر با اذن امام به میدان رفت و در خطابه‌ای مؤثر، سپاه کوفه را به خاطر جنگیدن با حسین علیه السلام توبیخ کرد. چیزی نمانده بود که سخنان او، گروهی از سربازان عمر سعد را تحت تأثیر قرار داده از جنگ با سیدالشهداء منصرف سازد، که سپاه عمر سعد، او را هدف تیرها قرار داد. نزد امام بازگشت و پس از لحظاتی دوباره به میدان رفت و با رجزخوانی، به مبارزه پرداخت و پس از نبردی دلیرانه به شهادت رسید.
حر در زیارت ناحیه مقدسه
در زیارت ناحیه مقدسه از وی چنین یاد شده است: السَّلامُ عَلی الحُرِّ بْنِ الرِّیاحِیّ.
رجز حر
رجز او چنین بود:
اِنی اَنَا الحُر وَ مَأوَی الضیفِ اَضْرِبُ فی اَعناقِکم بِالسیفِ
عَنْ خَیرِ مَن حَل بِأرضِ الخَیفِ اَضْرِبُکم وَلا اَری مِن حَیفٍ.[۲]
که حاکی از شجاعت او در شمشیرزنی در دفاع از سیدالشهدا و حق دانستن این راه بود.
امام حسین علیه السلام بر بالین حر
حسین بن علی علیهماالسلام بر بالین حر حضور یافت و خطاب به آن شهید، فرمود: تو همان گونه که مادرت نامت را «حر» گذاشته است. حر و آزاده‌ای، آزاد در دنیا و سعادتمند در آخرت! «اَنْتَ الحُر کما سَمتْک اُمک، وَ اَنْتَ الحُر فِی الدنیا وَ اَنْتَ الحُر فِی الاخِرَةِ» و دست بر چهره‌اش کشید.[۳][امام حسین]] علیه السلام با دستمالی سرِ حر را بست.
قبر حر
پس از عاشورا بنی‌تمیم او را در فاصله یک میلی از امام حسین علیه السلام دفن کردند، همانجا که قبر کنونی اوست؛ بیرونِ کربلا در جایی که در قدیم به آن «نواویس » می‌گفته‌اند.[۴] نقل است شاه اسماعیل صفوی قبر حر را گشود و پیکرش را سالم یافت، چون خواست پارچه‌ای را که بر سرش بسته بود باز کند، خون جاری شد و دوباره آن را بستند، آن گاه بر قبرش قبه‌ای ساختند.[۵]
در دوره قاجار، مادر آقاخان محلاتی اقدام به تعمیر بقعه نمود و نیز صحنی قلعه مانند برای آن بنا نهاد تا، در مقابل خطر راهزنان، مأمنی برای زائران باشد.
پانویس
منابع
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، صفحه 145.
- دانشنامه جهان اسلام ،"مدخل حر" از سیده‌رقیه میرابوالقاسمى ،موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي،در دسترس درکتابخانه مدرسه فقاهت، بازیابی: 5 اسفند 1392.
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
