سوره آل عمران
| <<بقره | آل عمران | نساء>> | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
سوره آل عمران سومین سوره قرآن است و داراى دويست آيه است.
محتویات
نزول
این سوره در مدینه نازل شده است.این سوره در ترتیب مصحف سومین سوره و در ترتیب نزول هشتاد و نهمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره انفال و پس از آن سوره احزاب نازل شده است.
فضيلت سوره
ابى بن كعب از رسول اكرم صلی الله علیه و آله نقل كرده است كه فرمود: «هر كس سوره آل عمران را بخواند خداوند به هر آيه‌اى امانى براى گذشت از پل دوزخ به او عطا مي كند».
وابن عباس مي گويد: «پيغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: «هر كه سوره آل عمران را در روز جمعه بخواند تا وقتى كه خورشيد غروب كند خدا و فرشتگان براى او درود مى‌فرستند».
و بريدة مي گويد: نبى اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «سوره بقره و سوره آل عمران را ياد بگيريد زيرا آنها دو نور هستند و در روز قيامت براى كسى كه آنها را بداند مانند دو ابر يا دو پرده يا دو صف از پرندگان بر او سايه مى‌اندازند».
هدف سوره
سوره آل عمران، اين مقصود را دنبال می‌كند كه مؤمنين را به توحيد كلمه بخواند، تشويقشان كند تا هر چه زودتر يك پارچه شوند، و خود را برای مقابله با دشمنان يعنی يهود و نصارا و مشركين آماده سازند، بايد در مقابل ناملايماتی كه می‌بينند صبر كنند، زيرا موقعيتی بس خطرناك دارند، چون دشمنان مشغول جمع‌آوری نيرو هستند و در خاموش كردن نور خدا با دست و دهان خود يك‌دل و يك جهت شده‌اند.
اين احتمال خيلی به ذهن نزديك می‌رسد كه سوره آل عمران همه‌اش يكباره نازل شده باشد، برای اينكه آياتش كه دويست آيه است ظهوری روشن در بهم پيوستگی و انسجام دارد، و از اول تا به آخر متناسب با هم است، و پيداست كه همه اغراض آنها بهم مربوط است.
و به همين جهت اين احتمال از هر احتمالی ديگر بنظر قوی‌تر می‌آيد، كه بگوئيم اين سوره وقتی به رسول خدا (ص) نازل شده كه تا حدودی دعوتش جا افتاده بود برای اينكه در بين آياتش، هم سخنی از جنگ احد، و واقعه مباهله و نفرين كردن با نصارای نجران، و يادی از كار يهود ديده می‌شود و هم تحريكی نسبت به مشركين است. و نيز مسلمانان را به صبر می‌خواند، و دستور می‌دهد تا يكديگر را به صبر سفارش كنند، و دست به دست يكديگر داده وحدتی تشكيل دهند. و همه اينها مؤيد اين معنا است كه سوره مورد بحث، در روزگاری نازل شده كه مسلمانان، مبتلا به دفاع از حوزه دين بودند، دفاعی كه برای آن، همه قوا و اركان خود را بسيج كرده بودند.
از يك طرف در اثر فتنه جوئيهای يهود و نصارا در داخل جمعيت خود، با درگيريها و فتنه و آشوبها روبرو بودند، فتنه‌هايی كه تشكل آنان را سست می‌كرد، بايد برای خاموش كردن آشوبهای آنان قسمت عمده‌ای از وقت خود را صرف احتجاج و بگومگوی با آنان كنند، و از سوی ديگر با مشركين درگير بودند، و بايد با آنها بجنگند، و هميشه در حال آماده باش بوده و لحظه‌ای امنيت نداشته باشند، چون در آن ايام اسلام در حال انتشار بوده و آوازه‌اش همه جا را پر كرده بود، و مردم دنيا چه يهودش و چه مسيحيش و چه مشركش همه عليه اسلام قيام كرده بودند. از پشت سر اين سه طايفه دو امپراطوری بزرگ آن روز دنيا يعنی روم و ايران و غيره نيز چنگ و دندان نشان می‌دادند.
خدای سبحان در اين سوره از حقايق و معارفی كه بشر را به سوی آنها هدايت فرموده آن مقداری را كه باعث دلگرمی مؤمنين است يادآور می‌شود تا مؤمنين، هم دلخوش شوند و هم آلودگی شبهات و وساوس شيطانی و تسويلات اهل كتاب از دلهاشان زايل شود، و هم برايشان روشن گردد كه خدای تعالی هرگز از تدبير ملك خود غافل نبوده، و خلق او را عاجز نكرده‌اند، و اگر دين خود را تشريع نموده و جمعی از بندگانش را بسوی آن دين هدايت نموده، همه بر طبق طريقه و عادت جاريه و سنت دائمی خود بوده، و آن سنت عبارت است از سنت علل و اسباب پس مؤمن و كافر هم طبق همين سنت علل و اسباب زندگی می‌كنند، يك روز دنيا به كام كافر و روزی ديگر به كام مؤمن است چون دنيا ميدان امتحان است، و امروز روز عمل و فردا روز جزا است.
منابع
- فضل بن حسن طبرسی، ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، ج3، ص222.
- محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان،ج3، ص: 5، قم 1374
- محمد هادی معرفت، علوم قرآنی،ترتیب نزول سوره ها
پیوست
