فرات
«فُرات» به معنی آب گوارا، از واژگان قرآنی است. همچنین «فُرات» نام رودخانهای است که از ترکیه سرچشمه میگیرد و پس از گذشتن از سوریه و عراق، به خلیج فارس میریزد. حادثه عاشورا نیز در سرزمین کربلا، نزدیک نهر فُرات اتفاق افتاد و امام حسين علیهالسلام و یارانش لب تشنه در کنار آب، شهید شدند.
محتویات
واژهشناسی
«فرات» در لغت به معناى خوش طعم و خوشگوار است؛[۱] و به گفته صاحب «لسان العرب»، آبى است كه در نهايت «عذوبت» (پاكيزگى و گوارايى) باشد.[۲]
واژه «فرات» به معنای وصفی (آب شیرین و خوش گوار)، سه بار در قرآن کریم به کار رفته است:
- «وَهُوَ الَّذِي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَيْنَهُمَا بَرْزَخًا...»؛ (سوره فرقان، آیه ۵۳) او كسى است كه دو دریا را در كنار هم قرارداد؛ اين گوارا و شیرین، و آن شور و تلخ؛ و در ميان آنها برزخى قرار داد.
- «وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ...»؛ (سوره فاطر، آیه ۱۲) و (اين) دو دريا يكسان نيستند: اين گوارا و شيرين است و نوشيدنش خوشگوار، و آن يكى شور و تلخ و گلوگير.
- «وَجَعَلْنَا فِیهَا رَوَاسِی شَامِخَاتٍ وَأَسْقَینَاکمْ مَاءً فُرَاتًا»؛ (سوره مرسلات، آیه ٢٧) و در آن کوههای استوار و بلند قرار دادیم و به شما آبی گوارا بخشیدیم.
علامه طباطبایی در «تفسیر المیزان» میفرماید: كلمه فرات در مورد آب به معناى آبى است كه خوش طعم باشد؛ یا به معناى آبى خنک است و سوز عطش را مىشكند.[۳]
موقعیت جغرافیایی رود فرات
رود فرات، شطى است در مغرب کشور عراق و متشکل است از دو شعبه «قره سو» و «مراد چاى» که سرچشمه آنها نزدیک رود «ارس» در کوههای آرارات ترکیه است. موقعى که دو شعبه قره سو و مراد چاى به هم مىرسند، فرات به دجله نزدیک مىشود ولى مجددا دجله متوجه جنوب شرقى شده و فرات به سمت مغرب مایل مىشود و سپس در نزدیکى خلیج فارس به رود دجله مىپیوندد و از آن پس مجموع این دو رود به نام «شطّ العرب» (اروند رود) خوانده مىشود و به خلیج فارس مىریزد.
سرزمینى را که بین دو رود دجله و فرات واقع است «الجزیره» مىگویند. طول رودخانه فرات تقریبا ۲۹۰۰ کیلومتر است. جریان فرات در جلگه بین النهرین بسیار ملایم است و داراى بسترى عریض مىباشد. یگانه عامل حاصلخیزى خاک عراق و جلب جمعیت در جلگه خشک و گرم بین النهرین، دو رود فرات و دجله مىباشد. بابل، پایتخت قدیم کشور بابل در ساحل فرات بنا شده بود.[۴]
فضیلتهای آب فرات
فُرات، نهر مقدس و بافضیلتى است که طبق روایات، دو ناودان از بهشت بر آن مىریزد و نهرى پربرکت است و کودکى که کامش را با آب فرات بردارند، دوستدار اهل بیت علیهم السلام مىشود.[۵]
در حدیث است که آب فرات، مهریه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است.[۶] مستحب است براى زیارت امام حسین علیه السلام از آب فرات غسل زیارت کنند که موجب آمرزش گناهان است.[۷]
نوشیدن از آب فرات نیز مطلوب است؛ امام صادق علیه السلام به سلیمان بن هارون فرمود: «ما اظنّ احداً یحنک بماء الفرات الّا احبّنا اهلَ البیت».[۸] و نیز فرمود: «من شرب من ماء الفرات و حنک به فانّه یحبّنا اهل البیت»،[۹] هر کس از آب فرات بنوشد و کام را با آن بردارد، او دوستدار ما خاندان خواهد بود.
در حدیثی از فرات به عنوان نهر مؤمن و نیز نهر بهشتى یاد شده است: «نهران مؤمنان و نهران کافران، فالمؤمنان: الفرات و نیل مصر...».[۱۰] در حدیث دیگری آمده است: «اربعة أنهار من الجنة: الفرات، ...».[۱۱]
رود فرات در واقعه عاشورا
حادثه عاشورا در سرزمین کربلا، نزدیک نهر فرات اتفاق افتاد و امام حسين علیه السلام و یارانش لب تشنه در کنار آب، شهید شدند. از این رو در فرهنگ شیعه نام این نهر یادآور تشنگى ابا عبداللَّه الحسین علیه السلام و یاران ایشان در روز عاشورا است.
«فرات» یادآور عظیمترین حماسه خونین و ماندگارترین صحنه وفا و صبر است. شیرمردان عاشورایى در کربلا، در محرم سال ۶۱ هجرى توسط نیروهاى «ابن زیاد» در محاصره قرار گرفتند و آب به روى اردوگاه امام حسین علیه السلام و اطفال و خیمهها بسته شد. سپاه دشمن مىخواست با قرار دادن حسین علیه السلام در مضیقه بىآبى، او را به تسلیم وادارد، اما آن حضرت مرگ شرافتمندانه و تشنهکامانه را برگزید.
حضرت عباس علیه السلام که به منظور آب آوردن از فرات براى کودکان تشنه رفته بود، در کنار نهر علقمه -که از رود فرات منشعب میشده- دستانش قطع شد و به شهادت رسید.
«آب فرات» همچون «تربت کربلا»، هر دو آموزگار شجاعت و الهام بخش شهادتند. از این رو برداشتن کام نوزاد با آب فرات یا تربت حسینى، چشاندن طعم شجاعت و انتقال فرهنگ شهادت در دل و جان شیعه است.
پانویس
- ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ص۶۲۸.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ج۲، ص۶۵.
- ↑ علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۲۶.
- ↑ فرهنگ فارسى، معین.
- ↑ سفینة البحار، ج ۲، ص ۳۵۲؛ المزار، شیخ مفید، ص ۱۸.
- ↑ همان، ص ۵۶۳.
- ↑ همان، ج ۱، ص ۵۶۵.
- ↑ وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۳۱۴؛ بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۱۱۴.
- ↑ همان.
- ↑ همان، ج ۱۷، ص ۲۱۵.
- ↑ همان.
منابع
- فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.
- لغات در تفسير نمونه، ناصر مكارم شيرازى، ج ۱ ص ۴۱۹.
- "دانستنیهایی درباره فرات"، محمود مهدیپور، مجله فرهنگ زیارت، تیرماه ۱۳۹۲، شماره ۱۷.
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
