نماز جماعت

«نماز جماعت» عبارت از برگزاری نماز به صورت گروهی است که در آن تمامی اذکار و حرکات نماز توسط یک نفر به عنوان امام جماعت بجا آورده می‌شود و بقیه در حمد و سوره سکوت نموده و در حرکات نماز از او تبعیت می‌کنند. نماز جماعت، تجلّى وحدت مسلمانان و تشكّل آنان است. در روايات اسلامى براى شركت در نماز جماعت، ثواب و آثار بسيارى شمرده شده است.

چگونگی برگزاری نماز جماعت

در این ‌نماز، امام جماعت، به ‌نمایندگی ‌از نمازگزاران‌، در ركعتهای ‌اول ‌و دوم‌ حمد و سوره را می‌خواند و نمازگزاران‌، ضمن ‌پیروی ‌از امام ‌در حركات‌ و اعمال ‌نماز، بقیه ‌ذكرهای‌ نماز را در این ‌دو ركعت‌ و همه ‌ركعتهای ‌بعد با صدای‌ آهسته‌ می‌خوانند. نمازگزار (مأموم‌) نباید در افعال ‌نماز به‌ عمد از امام ‌جماعت ‌پیشی ‌بگیرد.

به‌ نظر مشهور فقهای ‌امامی‌، نماز عید فطر و نماز عید قربان‌، در صورت ‌وجود همه‌ شرایط‌ وجوب‌ (از جمله‌ حضور امام‌ معصوم‌)، باید به‌ جماعت‌ خوانده ‌شوند. و مستحب است نمازهای واجب خصوصا نمازهای یومیه را به جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشا، خصوصا برای همسایه مسجد و كسی كه صدای اذان مسجد را می شنود بیشتر سفارش شده است.

نماز جماعت در قرآن

• خداوند در قرآن کریم‌ می‌‌فرماید: «واَقيموا الصلاة وآتوا الزكوة واركَعوا مع الراكعين»؛ نماز را به پای دارید و زکات دهید و همراه ركوع كنندگان ركوع نمائید.

• «یا مَرْیَمُ اقْنُتی لِرَبِّكِ وَاسْجُدی وَارْكَعی مَعَ الرَّاكِعینَ»؛ اى مریم، فرمانبرِ پروردگار خود باش و سجده كن و با ركوع كنندگان ركوع نما.

• «فَإِذا قَضَیْتُمُ الصَّلاةَ فَاذْكُرُوااللَّهَ قِیاماً وَقُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقیمُواالصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنینَ كِتاباً مَوْقُوتاً‌‌‌‌»؛ و چون نماز را به جاى آوردید، خدا را - در همه حال - ایستاده و نشسته و بر پهلو آرمیده، یاد كنید. پس چون آسوده خاطر شدید، نماز را - به طور كامل - به پا دارید، زیرا نماز بر مؤمنان، در اوقات معین مقرر شده است.

در این آیات، توصیه به نماز جماعت و انجام عبادت همراه دیگران شده است، زیرا اسلام به اجتماع سفارش كرده است. یعنی همان گونه كه امر به نماز كرده، به برپايى آن به صورت جماعت دستور داده است.‌‌

نماز جماعت در روایات

1. برتری نماز جماعت بر فرادا:

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «صلاةُ الجماعة اَفضل من صلاة الفرد بخَمس و عشرین درجة؛ فضیلت نماز جماعت بیست و پنج برابر نماز فرادا می‌‌باشد». و نیز فرمود: «صلاةُ الرجل فی جماعة خیرٌ مِن صلاته فی بَیته اربعینَ سنة. قیل: یا رسول الله! صلاة یوم؟ فقال صلی الله علیه وآله: صلاة واحدة؛ یک نماز باجماعت، بهتر از چهل سال نماز فرادی در خانه است. پرسیدند: آیا یک روز نماز؟ فرمود: بلکه یک نماز».

2. حکمت نماز جماعت:

امام رضا علیه السلام فرمود: «انّما جُعلَت الجماعةُ لئلّا یکون الاخلاص والتوحید والاسلام والعبادة لله الا ظاهراً مکشوفاً مشهوراً؛ علت تشریع نماز جماعت آن است که اخلاص و اسلام و توحید و عبادت برای خداوند متعال در معرض دید عموم و ظاهر و مشهور در میان مردم باشد».

3. حضور در جمع و جماعت:

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «انّ الشیطانَ ذِئبُ الانسان کَذِئب الغَنم یأخذُ الشاةَ القاصیة والناحیة فایّاکم والشعابَ و علیکم بالجماعة والعامة والمسجد؛ شیطان گرگ انسان است، همانند گرگ گوسفندان که همیشه میش‌های دورافتاده و کناره‌گیر را می‌‌گیرد. پس، از پراکندگی‌ها بپرهیزید و بر شما باد به حضور در جماعت و مجالس عمومی‌‌ و مسجد».

4. بی‌اعتنائی به نماز جماعت:

از رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل شده که: «مَن سمعَ النداء فلم یُجِبه مِن غیر علّة فلا صلاةَ لَه؛ هر که صدای اذان جماعت را بشنود و بدون هیچ عذری اجابت نکند، نماز ندارد (نمازش مقبول نیست)».

5. نماز جماعت، میزان شناسایی:

پیامبر گرامی ‌‌اسلام صلی الله علیه وآله فرمود: «اِن سُئلتَ عَمّن لم یَشهد الجماعةَ فقُل: لا أعرُفه؛ اگر درباره کسی که به نماز جماعت حاضر نمی‌‌شود از تو سؤالی نمودند، بگو من او را نمی‌‌شناسم».

اهمیت نماز جماعت

برای نماز جماعت، آثار فردی و اجتماعی و پاداش‌هایی در روایات ‌‌بیان شده، که نشانه اهمیت آن است.

طبق احادیث، شرکت دائم در نماز جماعت، انسان را از نفاق بیمه می‌‌کند. در زمان پیامبر صلی الله علیه وآله هرگاه افراد نماز جماعت کم می‌‌شدند، آن حضرت به جستجو و تفقّد از افراد می‌‌پرداخت و می‌‌فرمود: شرکت در نماز صبح و عشاء، بر منافقان از هر چیز سنگین‌تر است. قرآن نیز، از اوصاف منافقان، بی‌حالی و کسالت هنگام نماز را بیان کرده است: «وإذا قامُوا إلی الصّلوة قامُوا کُسالی». چرا که سحرخیزی و حضور در جماعت مسلمین، آن هم از راه‌های دور و در گرما و سرما، نشانه صداقت در ایمان نمازگزار است.

در حدیثی، تحقیر نماز جماعت به منزله تحقیر خداوند بشمار آمده است: «مَن حقّرَه فانّما یُحقّر الله». و در مقابل، در حدیث دیگر آمده: هر که نماز جماعت را دوست بدارد، خدا و فرشتگان او را دوست می‌‌دارند.

همین که کسی برای شرکت در نماز جماعت از منزل خارج می‌‌شود یا در مسجد، در انتظار نماز جماعت بسر می‌‌برد، پاداش کسی را دارد که در این مدت، به نماز مشغول بوده است. و برای هر گامی ‌‌که به سوی نماز جماعت و مسجد برداشته شود، ثواب و حسنه در نظر گرفته شده است.

از پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله در مورد ثواب هر یک از نمازهای يوميه نقل است که فرمود: هر کس نماز صبح را به جماعت به جا آورد سپس تا طلوع خورشيد به ذکر خداوند بي‌نياز و بلندمرتبه پردازد در بهشت هفتاد درجه خواهد داشت... و کسي که نماز ظهر را به جماعت بخواند در بهشت جاويد، پنجاه درجه خواهد داشت... و هر کس نماز عصر را به جماعت بخواند ثواب آزادکردن هشت نفر از فرزندان اسماعيل را خواهد داشت...‌‌ و کسي که نماز مغرب را به جماعت بخواند گويا يک حج و يک عمره مقبول به جا آورده است و هر کس نماز عشاء را به جماعت بخواهد مانند اين است که شب قدر را شب زنده داری نموده است.‌‌