الهی سماوی
«عبداللَّه اِلٰهی سماوی» معروف به «شیخ الهى» (م، ۸۹۶ ق)، عارف، صوفی و شاعر مشهور مسلمان در قرن ۹ قمری است. او از مشایخ نقشبندیه بود و آثار عرفانی متعددی مانند «منازل القلوب» را تألیف نمود.
| نام کامل | عبداللَّه اِلٰهی سماوی |
| وفات | ۸۹۶ قمری |
| مدفن | ترکیه |
|
| |
| اساتید | |
|
| |
| آثار |
منازل القلوب، تحلیة الارواح، اسرارنامه، اصول وصول اٰلهیه، زاد المشتاقین، فتوحات اٰلهیه، مسلک الطالبین و الواصلین، نجاة الارواح من دنس الاشباح،... |
زندگی‌نامه
عبدالله الهی سماوی (متوفای ۸۹۶ق/ ۱۴۹۱م)، در قصبۀ سماوه از ولایت کوتاهیه (در ترکیه) متولد شد و در زادگاه خود به تحصیل علوم شرعى پرداخت؛ سپس مدتی در قسطنطنیه (استانبول) در مدرسه‌ای که به زیرک مشهور بود، اقامت گزید. او پس از مسافرت استادش ملاعلی طوسی به ایران، به وی پیوست و نزد او به ادامۀ تحصیل پرداخت؛ آنگاه بر اثر انقلاب درونی، تحصیل علوم ظاهری را ترک گفت و کتابهایش را فروخت و بهای آن را به صدقه داد. سپس عازم ماوراءالنهر شد و در سمرقند به خدمت خواجه عبیدالله احرار سمرقندی رسید و بر اثر ارشاد وی به طریقۀ نقشبندیه درآمد. پس از چندی به اشارۀ استادش برای تبلیغ نقشبندیه راهی بلاد روم شد. در این سفر سید احمد بخاری (م، ۹۲۲ ق) وی را همراهی کرد. او در هرات با عبدالرحمان جامی و دیگر صوفیان خراسان هم ملاقات کرد.
الٰهی پس از مراجعت به آناتولی ترکیه در زادگاه خویش اقامت گزید و مریدان و عالمان بسیار به حلقۀ ارادت او درآمدند، اما بر اثر بروز اغتشاش و بی‌نظمی که پس از مرگ سلطان محمد فاتح (حک ۸۵۵-۸۸۶ ق) رخ داد، همچنین به درخواست بزرگان قسطنطنیه، به آن شهر رفت و در مدرسۀ زیرک مقیم شد و به ارشاد مریدان پرداخت، ولی در این شهر هم رغبت ماندن نیافت و در این حال به دعوت امیر احمدبیک ادرنوی به روم ایلی رفت و تا آخر عمر به تدریس و ارشاد خلق گذراند.
الٰهی سماوی سرانجام در سال ۸۹۶ ق. در آغستوس وفات یافت و جنازه‌اش به ینیجه منتقل گردید و در مقبره‌ای که به صورت زیارتگاه معروفی درآمد، به خاک سپرده شد. پس از مرگ الٰهی، دوست و همسفر وی سید احمد بخاری خلیفۀ وی شد و سجاده‌نشینی طریقۀ نقشبندیه را بر عهده گرفت.
آثار و تألیفات
الٰهی سماوی آثار بسیاری به فارسی، عربی و ترکی در عرفان و تصوف دارد که شماری از آنها برجای مانده است:
- منازل القلوب، به فارسی که شرح رسالۀ قدسیۀ روزبهان بقلی است.
- دیوان شعر
- استخراج نامه
- اسرارنامه
- اصول وصول اٰلهیه، به فارسی
- رسالۀ اسئله و اجوبه
- رسالۀ احدیه
- رسالۀ تصوف
- رسالۀ وجود
- زاد المشتاقین
- فتوحات اٰلهیه
- کشف الواردات لطالب الکمالات، شرحی است بر الواردات تألیف بدرالدین ابن قاضی سماونه
- مسلک السالکین
- مسلک الطالبین و الواصلین
- نجاة الارواح من دنس الاشباح
- تحلیة الارواح، در تصوف
- شرح مفتاح الغیب صدرالدین قونوی
- فصول الوصول، به ترکی
- منظومۀ معراجیه.
منابع
