اعمال ماه رمضان

رمضان ۱۴۴۵ در تقویم ایران
شنبه		۵	۱۲	۱۹	۲۶
یک‌شنبه		۶	۱۳	۲۰	۲۷
دوشنبه		۷	۱۴	۲۱	۲۸
سه‌شنبه	۱	۸	۱۵	۲۲	۲۹
چهارشنبه	۲	۹	۱۶	۲۳	۱+
پنج‌شنبه	۳	۱۰	۱۷	۲۴
جمعه	۴	۱۱	۱۸	۲۵
دانشنامه تقویم

«ماه رمضان» نهمین ماه از ماه‌های قمری است و در روایات، آداب و اعمال و عبادت‌های متعددی برای این ماه شریف ذکر شده که بخشی از آن مطابق کتاب «المراقبات» میرزا جواد ملکی تبریزی چنین است:

1. مستحب است که در سحر و افطار، قبل از شروع و بعد از گفتن بسم اللّه الرحمن الرحیم، سوره قدر خوانده شود.
2. بهترین دعایی که خوب است قبل از افطار خوانده شود، دعایی است که در اقبال آمده و مفضل بن عمر آن را روایت کرده است.
3. از مراقبت های ماه رمضان، پاک کردن دل با توبه صادقانه است.
4. از دیگر مراقبت های این ماه، پاکیزه نمودن مال با دادن خمس است تا غذا، لباس، مکان و هر چیزی که روزه دار در آن دخل و تصرف می کند، پاک شود.
5. باید برای شروع خوب سال، تلاش کند. روایات زیادی داریم که: ماه رمضان، ابتدای سال است: اگر انسان در این ماه، خود را سالم نگه دارد، تمام سال سلامت خواهد ماند.
6. از مراقبات این ماه، توسل در شب اول است. مهمترین کاری که سالک باید انجام دهد این است که در شب اول ماه به یکی از معصومین (علیهم السلام) که حامی و نگهبان آن شب است، مراجعه و با چهره آبرومند و نورانی او نزد پروردگارش، متوسل شود.
7. از مراقبات این ماه، انجام دادن متناسب نوافل و مستحبات است. سزاوار است که سالک حال خود را بررسی و نشاط، کسالت، کار، فراغت، نیرو و ضعف خود را نسبت به نوافل و مستحبات سنجیده و بعد از مراعات حال خود، به ترتیب، بهترین ها را انتخاب نماید. در روایات زیادی آمده است که نوافل در این ماه، بیش از هزار رکعت است.
8. از کارهای مهم در این ماه، قرائت قرآن، دعا و ذکر است که باید از هر کدام مقدار معینی انتخاب و در هر روز انجام شود. دعای ابوحمزه ثمالی را نیز باید به اندازه ای که می تواند، در تمام شب ها یا یک شب در میان بخواند. هر روز یکی از دعاهای روز را خوانده و برای توفیق در شب قدر و شب عید فطر زیاد دعا نماید و نباید در روزهای جمعه، نمازی را که روایت شده است، ترک کند. از مهمترین دعاها در شب و روز، دعا برای ولی امر، خلیفه خداوند، امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) می باشد. و باید برای پدر، مادر، معلمین، برادران دینی، نزدیکان، همسایگان و هر کسی که حقی به گردن او دارد همچنین تمام مؤمنین، دعا و استغفار نموده و آنان را در دعاهایی که برای خود می نماید، شریک کند.
9. از اعمال مهم این ماه، غسل در شب و روز اول و شب های فرد است. در روایت آمده است: کسی که شب اول ماه رمضان، در رودی جاری غسل کرده و سی مشت آب بر سرش بریزد، تا ماه رمضان آینده پاک می شود. و یا: کسی که در اولین روز سال، در آب جاری غسل کرده و سی مشت آب بر سرش بریزد، این عمل، داروی یک سال او خواهد بود.
10. خوردن سحری مستحب است. روایت شده است: سحری بخورید، گرچه جرعه آبی باشد. توجه داشته باشید که خدا بر کسانی که سحری می خورند، درود می فرستد. باید به نیت استحباب سحری نزد خدا و نیرو گرفتن بر عبادتها در طول روز، سحری خورد.
11. در روایتی آمده است صد بار خواندن سوره دخان تا شب بیست و سوم برای شناخت این شب مفید است. در روایت دیگر نیز آمده است که به جای آن می توان هزار بار سوره قدر را خواند.
12. از کارهای مهم در این ماه، افطاری دادن به روزه داران است که پاداش آن زیاد می باشد.
13. از کارهای مهم دیگر در این ماه برای اهل علم، امامت جماعت و وعظ می باشد.
14. از اوقات مهم در ماه رمضان، شب قدر است. شبی که از هزار ماه، بهتر می باشد. روایتی داریم مبنی بر این که از هزار ماه جهاد، بهتر و از سلطنت هزار ماه، بهتر و عبادت آن، بهتر از عبادت هزار ماه می باشد. در روایات اهل بیت نیز آمده است : فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمین پخش می شوند، بر مجالس مؤمنین گذشته، بر آنان سلام می کنند و برای دعاهای آنها آمین می گویند، تا آنگاه که سپیده دم طلوع می کند. سزاوار است که شیعه امیرالمؤمنین (علیه السلام) تمام سعی خود را جهت آمادگی برای اعمال این شب به کار گیرد؛ مثلا مکان، لباس مناسب، عطر و صدقه ای تهیه و مضامین لطیفی را برای مناجات با پروردگار و کلمات برانگیزنده ای را در خطاب به معصومین (علیهم السلام) انتخاب کند. همچنین میهمانان مخصوصی را که مناسب با این شب می باشند و چند فقیر را برای صدقه دادن در نظر بگیرد.
15. سزاوار است که برای شب قدر برای ذکر و دعا وقت مناسبی تعیین کند. همچنین وقت مناسبی را که در آن خواب آلود یا سیر یا گرسنه نبوده و موانع دیگری نیز نداشته باشد، برای تفکر معین کند.
16. نمازهای مستحبی شب قدر و این ماه، در بخش نمازهای مستحبی ذکر شده است که ثوابهای زیادی بر آنها مترتب می باشد.
17. از اعمال شب قدر، خواندن دعای قرآن و روی سر گذاشتن قرآن می باشد. به این نیت که عقل و او با این عمل تقویت شده و با دانشهای قرآن کامل شود و نور عقل با نور قرآن ضمیمه گردد.
18. در شب قدر، خواندن زیارت امام حسین (علیه السلام) با بعضی از زیارتهایی که وارد شده است، مستحب می باشد.
19. خواندن سوره روم، سوره عنکبوت و سوره دخان در شب بیست و سوم، مستحب می باشد.
20. خواندن دعاهایی که در این شبها وارد شده است، بخصوص دعایی که سید بن طاووس از بعضی کتابهای کهن نقل نموده و اول آن چنین است: «اللَّهُمَّ إِنْ كَانَ الشَّكَّ فِي أَنَّ لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِيهَا أَوْ فِيمَا تَقَدَّمَهَا وَاقِعٌ فَإِنَّهُ فِيكَ وَ فِي وَحْدَانِيَّتِكَ وَ تَزْكِيَتِكَ الْأَعْمَالَ زَائِلٌ...» مستحب می باشد.
21. خواندن دعایی کوچک از امام سجاد (علیه السلام) در این شب، مستحب می باشد که اول آن «یا باطناً فی ظهوره» می باشد؛ دعایی که در یکتا دانستن خداوند کامل می باشد.
22. سزاوار است که ساعتی از شب را مخصوص مراقبت قرار داده و در آن ساعت علم پروردگارش را به بدحالی او، قدرتش را بر نجات دادن او، فضل، بخشش و کرم او را در نظر گرفته و سپس با امیدواری، بر در بخشش و کرم او چشم دوخته و در انتظار رحمت و عنایت او باشد.
23. سزاوار است که شب های قدر را با توسل به حامیان معصوم (علیهم السلام)، سپردن عمل به آنان، عرضه آن به خداوند با دستهای آنان، تضرع به درگاه آنان برای اصلاح عمل ختم نماید برای این که آنان به درگاه خداوند تضرع نموده تا او این عمل را قبول و آن را به عمل صالح تبدیل نموده و آن را پرورش دهد.
24. کار مهم دیگر، وداع ماه رمضان و متأثر شدن به خاطر جدایی از آن است. در این رابطه دعاها و مناجاتهایی پر ارزش با ماه بزرگ خدا رسیده است.
25. خوب است که در ساعات پایانی آخرین روز ماه رمضان، که روز عرضه اعمال ماه است، با نگهبان روزش که از معصومین (علیهم السلام) می باشد، با رعایت آداب تواضع و توسل، مناجات نماید و آنگونه سخن بگوید که محبت آنان را برانگیخته و باران رحمت و کرامت آنان بر او ببارد. همچنین با معذرت خواهی، اعمالی را که در این ماه انجام داده است را به آنان واگذارد و با درخواستی تضرع آمیز بخواهد که با شفاعت و دعایشان اعمالش را اصلاح نموده و با تضرع از خدا بخواهند که با عفو فراوان خود، آن را پذیرفته و به چندین برابر اعمال خیر تبدیل نماید. اگر این امور را در اواخر روز، در سجده انجام دهد و این ماه را به حال سجده و گرسنگی به پایان برساند و با این حال وارد شب عید شود، امید است که به کرامتی از جانب خداوند متعال برسد که بالاتر از آرزویش باشد.

منابع

• آداب معنوی؛ ۲۰۰۰ عمل مستحب و مکروه، روح‌الله ابرقویی، قم، نشر حرم، ۱۳۸۱.