ابوصرمه خزرجى

این صفحه مدخلی از دائرة المعارف قرآن کریم است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

«ابوصرمه خزرجی» از صحابه بزرگوار پیامبر صلى الله علیه وآله و از سابقان در اسلام پس از هجرت بود. او در عصر جاهلیت نیز از بت‌پرستى و بدیها دورى می‌گزید. اشعار زیبایى در دعوت به خدا، نیکوکارى، اخلاق نیک و صلح به او نسبت داده شده است.

زندگی‌نامه

در نام ابوصرمه اختلاف است. طبرى براى او نام‌هاى صرمة بن مالک، قیس ‌بن صرمه، صرمة ‌بن انس، را آورده است. در اسم و کنیه او نقل‌هاى دیگرى نیز وجود دارد.

ابوصرمه از بنى‌نجار بود و ۱۲۰ سال عمر کرد. ابوصرمه در قبیله‌اش مورد احترام بود؛ قبیله قریش را دوست مى‌داشت و چندین سال در میان آنان زندگى کرد زیرا همسرش، ارنب دختر اسد بن عبدالعزى از قریش بود.

در جاهلیت، رهبانیت اختیار نمود و لباس پشمینه به تن مى‌کرد و از بت‌پرستى دورى می گزید. بر زبانش حق جارى بود و خدا را به بزرگى یاد مى‌کرد. ابتدا دین مسیحیت را برگزید اما از آن صرفنظر کرد. او مى‌گفت: من خداى ابراهیم را مى‌پرستم.

ابوصرمه خود را از جنابت شستشو مى‌داد و از زن حائض دورى مى‌جست. جُنُب و حائض حق ورود به مکان ویژه عبادتش را نداشتند.

گویند: هنگام هجرت پیامبر صلى الله علیه و آله به یثرب، ابوصرمه اسلام را در کهنسالى به نیکى پذیرفت و از سابقان در اسلام پس از هجرت شد و جنگ بدر و برخی دیگر غزوات را درک کرد. به نقلى در فتح مصر نیز حضور داشت.

به ابوصرمه اشعار زیبایى نسبت داده شده که در اشعار دوران جاهلیت او دعوت به خدا، نیکوکارى، تقوا، اخلاق نیک و صلح و آشتى به چشم مى‌خورد. او پس از اسلام در ستایش خدا، پیامبر اسلام و توفیق تشرف به دین اسلام، فضایل قریش و آزمون‌هاى آن‌ها از سوى خداوند، اشعارى سروده است. نقل شده است که عبدالله ‌بن ‌عباس براى آموختن اشعار ابوصرمه مدتى نزد وى مى‌آمد. او راوى احادیثى از پیامبر صلى الله علیه و آله بدون واسطه یا از طریق ابوایوب انصارى و دیگران است.

ابوصرمه در شأن نزول

مسلمانان در آغاز اسلام هنگام روزه‌، فقط مجاز به خوردن و آشامیدن از غروب تا پیش از خواب یا قبل از وقت نماز عشا بودند. گفته اند: روزى ابوصرمه از کار در نخلستان به خانه بازگشت و بر اثر خستگى به خواب رفت. هنگامى که بیدار شد، از خوردن غذا پرهیز کرد و با همان حال روز بعد را روزه گرفت. هنگام ظهر بى‌هوش شد و به نقل سُدى، پیامبر به او فرمود: چرا تو را رنجور مى‌بینم؟ ابوصرمه ماجرا را نقل‌کرد؛ آنگاه این آیه نازل شد: «...کلُواْ وَاشْرَبُواْ حَتَّى یتَبَیّنَ لَکمُ الْخَیطُ الأَبْیضُ مِنَ الْخَیطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیلِ...»؛ (سوره بقره، ۱۸۷) بخورید و بیاشامید تا رشته سپید بامداد از رشته سیاه (شب) بر شما نمودار شود... . با نزول این آیه، حرمت خوردن و آشامیدن در شب ماه رمضان، نسخ شد و مسلمانان خوشحال شدند.

منابع

• دائرةالمعارف قرآن کریم، سید مصطفى اسدى، ج ۱، ص ۶۹۳-۶۹۴.