ابن جحام
| |
| نام کامل | ابوعبدالله محمد بن عباس بن على بن مروان بن ماهیار |
| زادگاه | اردبیل |
|
| |
| اساتید |
ابن عُقده، محمد بن جعفر رزّاز، حسن بن محمد بن جمهور عمّى |
|
| |
| آثار |
المقنع ، الاصول، الاوائل، التفسیر الكبیر |
«محمد بن عباس» مشهور به «ابن جُحام»، مفسر و محدث و فقیه امامى در قرن چهارم هجری است. وی آثار فراوانی در فقه و حدیث از خود به یادگار گذاشته است. ابن جحام، كثير الحديث بود و در شمار معدود محدّثان شيعه اى شناخته مى شود كه نجاشى دو بار، او را توثيق كرده است.
محتویات
ولادت
ابوعبدالله محمد بن عباس بن على بن مروان بن ماهیار، ملقب به «بزّاز» و مشهور به «ابن جُحام» است. شیخ طوسى از وی به صورت «ابن حجام» نام برده، لیكن با توجه به اینكه نجاشى نام وی را «ابن جحام» ذكر كرده و علامه حلى بر این ضبط تأكید نموده است، احتمالاً در متن رجال و فهرست شیخ طوسی، تصحیفى رخ داده است.
از زندگى ابن جحام چیزی دانسته نیست و حتى تاریخ ولادت و درگذشت و همچنین خاستگاه وی نیز نامعلوم است. از آنجا كه در مآخذ از میان شاگردان ابن جحام تنها به هارون بن موسى تلعكبری اشاره شده است و او در 328 قمری از ابن جحام سماع حدیث كرده و به دریافت اجازه نائل شده است، مى‌توان دریافت كه درگذشت ابن جحام پس از این تاریخ بوده است.
ابن جحام، اهل باب الطاق بغداد بود و به قرينه مشايخ قمى و بغدادى وى، او به قم نيز رفته است.
اساتید
وی نزد كسانى چون ابن عُقده، محمد بن جعفر رزّاز، حسن بن محمد بن جمهور عمّى، احمد بن ادریس قمى، على بن سلیمان زُراری، محمد بن هُمام اسكافى، محمد بن جریر طبری، محمد بن عثمان بن ابى شیبه و محمد بن قاسم بن سلام و دیگر بزرگان آن عصر تحصیل و استماع حدیث كرده است.
از میان شاگردان ابن جحام تنها به هارون بن موسى تلعكبری اشاره شده است و او در 328 ق. از ابن جحام سماع حدیث كرده و به دریافت اجازه نائل شده است.
آثار و تألیفات
ابن جحام در فقه، حدیث، تفسیر و قرائت، دارای آثاری بوده كه مى‌توان از بین آنها به موارد زیر اشاره كرد:
- تأویل ما نزّل فى النبى و آله؛ كه نجاشى از آن به نام «ما نزّل من القرآن فى اهل البیت» یاد كرده، بى‌آن كه آن را دیده باشد و به نقل از دیگران، حجم كتاب را هزار برگ ذكر كرده است. بنابر گفته سید بن طاووس (م، ۶۶۴ ق) كه خود نسخه‌ای از آن كتاب را در اختیار داشته، این كتاب در دو مجلد بزرگ و شامل 10 جزء بوده است. ابن طاووس و نیز حسن بن سلیمان حلى كه نسخه ابن طاووس بدست وی رسیده در آثار خود، از این كتاب نقل مى‌كنند. همچنین نسخه ناقصى از آن نزد سید شرف‌الدین استرآبادى بوده كه وی بیشتر آن را در تأویل الایات آورده است.
- المقنع فی فقه،
- كتاب الاصول،
- كتاب الاوائل،
- التفسیر الكبیر،
- كتاب قرائه امیرالمؤمنین،
- كتاب قرائه اهل البیت،
- كتاب الناسخ و المنسوخ.
منابع
- "ابن جحام"، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج3، حسن انصاری.
- تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري، محمدکاظم رحمتی، ص83.
