مسجد کوفه

کشور	عراق
شهر	کوفه
	طول:"02.3'24°44 شرقی عرض:"45.5'01°32 شمالی
مشاهده در نقشه

مسجد کوفه، از مهمترین مساجد جهان اسلام است. این مسجد در طول تاریخ خود شاهد حضور بسیاری از انبیای الهی بوده است. در سال ۳۶ هجری با حضور امیرالمومنین (علیه السلام) در این مسجد، بر اهمیت آن افزوده گردید. امیرالمومنین بارها در این مسجد به نماز ایستاده، بر منبر آن خطبه‌ها خوانده، برخی از امور قضاوت و کشورداری خود را در آنجا انجام داده و نهایتا در محراب این مسجد به شهادت رسیده است. مطابق با روایات مرکز قضاوت و دادرسی حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف مسجد کوفه خواهد بود.

فضیلت شهر کوفه

در مورد فضیلت شهر کوفه آیاتی در قرآن وجود دارد، مانند آیه: «وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ × وَطُورِ سِينِينَ × وَهَـٰذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ» که به قول رسول خدا صلی الله علیه و آله، منظور از «تین» مدینه است و «زیتون» بیت المقدس و «طور سینین» کوفه و «وَهَـٰذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ»، مکه است.

علاوه بر آیات، روایات فراوانی از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امامان معصوم علیهم السلام در فضیلت و مدح شهر کوفه آمده است. نظیر، کوفه باغی از باغ های بهشت است و قبر حضرت نوح علیه السلام و حضرت ابراهیم علیه السلام و سیصد و هفتاد پیامبر و ششصد وصی و مرقد سید الاوصیاء علی علیه السلام در آن قرار دارد.

شهر کوفه جزء نخستین مکانهایی است که عبادت خدا در آن انجام شده است و آن هنگامی که خداوند به ملائکه امر فرمود تا بر آدم علیه السلام سجده کنند؛ آنها در سرزمین کوفه بر او سجده کردند.

مسجد کوفه و فضیلت آن

یکی از قدیمی ترین و مهمترین آثار زیارتی شهر کوفه، مسجد بزرگ کوفه می باشد. نخستین کسی که مسجد کوفه را طرح ریزی و با وسعت زیادی آن را بنیان گذاشت، حضرت آدم علیه السلام بود و بعدها حضرت نوح علیه السلام پس از طوفان آن را تجدید بنا کرد.

علمای شیعه و سنی در فضیلت مسجد کوفه بر دیگر مساجد (به جز مسجدالحرام و مسجدالنبی صلی الله علیه و آله) به تفصیل سخن گفته اند.

از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده است که مسجد کوفه، مسجد پربرکتی است که خداوند آن را برای اهلش برگزیده است و روز قیامت برای نمازگزارش شفاعت می کند.

اصبغ بن نباته نقل کرده است که امام علی علیه السلام فرمود: «ای مردم کوفه، خداوند متعال چیزی به شما عطا کرد که به هیچ کس نداده است؛ مسجد و عبادتگاه شما را برتری داد که در آن خانه آدم علیه السلام و نوح علیه السلام و ادریس علیه السلام و مصلای حضرت ابراهیم علیه السلام و برادرم خضر علیه السلام و مصلای من است و یکی از چهار مسجد بافضیلت است که روز قیامت این مسجد شبیه شخص مُحْرِمی که لباس پوشیده، آورده می شود و برای اهل خود و نمازگزارش شفاعت می کند و زمانی خواهد آمد که این مسجد، مصلای حضرت مهدی علیه السلام و هر مؤمنی خواهد شد و هیچ مؤمنی باقی نخواهد ماند، مگر این که در این مسجد نماز می خواند یا در آرزوی آن است. اگر مردم برکت آن را می دانستند از چهارگوشه جهان حتی با کشیدن خود بر روی برف و یخ به این مسجد می آمدند».

اهمیت مسجد کوفه

1. از روایات بدست می آید همان طور که مسجدالحرام (انّ اول بیت وضع للناس...) و کربلا از زمان خلقت حضرت آدم علیه السلام و قبل از آن مورد توجه خدا، ملائکه و انبیاء و صالحان بوده است، مسجد کوفه هم مورد توجه و از قداست خاصی برخوردار بوده است.

2. چنانکه مسافر می تواند نماز را در مسجدالحرام، کربلا (حرم امام حسین علیه السلام) و مسجدالنبی تمام یا شکسته بخواند، در مسجد کوفه هم می تواند تمام یا شکسته بخواند.

3. همان طور که مسجدالحرام (کعبه) حرم امن الهی و کربلا هم دارای حائر و مدینه هم دارای حد و حریم است، مسجد کوفه هم دارای حدود و حریم می باشد.

4. چنان که کربلا قطعه ای از بهشت است و مسجدالحرام، مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله و بیت المقدس از قصرها و باغهای بهشتی هستند، مسجد کوفه هم از باغهای بهشتی است.

5. همان طور که زائر مسجدالحرام، و زائر کربلا پس از بازگشت گناهانشان بخشیده می شود همچنین اگر کسی وارد مسجد کوفه شود، آمرزیده است زیرا نوح در مسجد کوفه که خانه اش در آنجا قرار داشته از خدا طلب مغفرت طلبید، فرمود: «رب اغفرلی و لوالدی و لمن دخل بیتی مؤمنا».

6. همان طوری که پیامبران متعددی از کربلا عبور کردند و همچنین پیامبران و وصی پیامبرانی در کربلا و مسجدالحرام مدفون می باشند، انبیاء فراوانی هم در کوفه و در مسجد کوفه نماز خوانده اند و سیصد و هفتاد پیامبر و ششصد وصی در آنجا دفن شده اند.

7. از آنجا که مسجد کوفه و شهر کوفه دارای قداست خاصی می باشد و با توجه به عنایت خداوند و فرشتگان و انبیاء به مسجد کوفه و این که در روایات آمده است، شهر کوفه مرکز حکومت امام زمان علیه السلام و مسجد کوفه، مرکز ستاد فرماندهی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهد بود و با توجه به این که حضرت آدم علیه السلام در وسعت زیادی اقدام به بنای این مسجد نموده است، چنین برداشت می شود که خداوند تبارک و تعالی با عنایت به ظهور امام زمان علیه السلام از قبل این منطقه را برای حکومت جهانی آن حضرت مهیا کرده است و مسجد کوفه محل نماز امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهد شد.

طبق روایات متعدد، مرکز حکومت جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف شهر کوفه می باشد. مفضل بن عمر از امام صادق علیه السلام درباره محل حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف سوال کرد. آن حضرت فرمود: محل حکومت ایشان شهر کوفه است و محل حکومت آن حضرت مسجد جامع کوفه و محل بیت المال و تقسیم غنایم مسجد سهله می باشد.

مقام‌های مسجد کوفه

مقامات مسجد کوفه

در این مسجد مکان‌هایی وجود دارد که به یکی از انبیا یا بزرگان دینی منسوب‌اند. این مکان‌ها را «مقام» می‌نامند. برای برخی از این مقام‌ها نماز یا اعمال مستحبی خاصی توصیه شده است.

1. رَحبه امیرالمؤمنین: در جلوی مسجد کوفه، جایی که درِب مسجد کوفه قرار داشته، سکویی است که امام علی علیه السلام پیش از نماز یا مواقع دیگر، روی آن می‌نشسته و به پرسش‌های مردم پاسخ می‌داده است. بخشی از روایات به این موضوع اشاره دارد. امام علی علیه السلام در آغاز خلافت خود، و در روزی از سال ۳۵ قمری که روز رحبه خوانده شده است، مردم را قسم داد تا به آنچه در واقعه غدیر دیده‌اند، شهادت دهند.

1. دکة القضاء: مکانی که امام علی علیه السلام در آنجا قضاوت می‌کرد. در آن موضع، ستون کوتاهی وجود داشته که روی آن این آیه قرآن نوشته شده بود: «إِنَّ اللهَ یأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ اْلإِحْسانِ...».
2. بیت الطشت: محلی که یکی از معجزات امام علی علیه السلام در آن رخ داده است.
3. مقام حضرت آدم علیه السلام: ستون هفتم مسجد کوفه معروف به مقام حضرت آدم است. اینجا مکانی است که خداوند توبه آدم را قبول کرد. همچنین امیر المؤمنین علیه السلام نزدیک این ستون نماز می‌خواند، لذا به مقام امیر المؤمنین علیه السلام نیز معروف است.
4. مقام حضرت ابراهیم علیه السلام: ستون چهارم مسجد، جنب «باب انماط» مکانی است که حضرت ابراهیم علیه السلام در آنجا نماز خوانده است.
5. مقام جبرئیل: ستون پنجم منسوب به حضرت جبرئیل است. در شب معراج که پیامبر صلی الله علیه و آله از مسجدالحرام به مسجدالاقصی در حرکت بود، هنگامی که به سرزمین کوفه رسید، جبرئیل به پیامبر فرمود:‌ ای رسول خدا، اکنون مقابل مسجد کوفه هستی. پیامبر با اجازه خداوند در آن دو رکعت نماز گزارد. همچنین امام حسن علیه السلام در نزدیکی این ستون نماز می‌خواند و لذا به مقام امام حسن نیز معروف است.
6. مقام حضرت امام زین العابدین علیه السلام: ستون سوم، جایگاهی که امام سجاد علیه السلام در آنجا نماز خوانده است. ابو حمزه ثمالی می‌گوید: «دیدم علی بن الحسین علیه السلام وارد مسجد کوفه شد و دو رکعت نماز خواند و سپس سر به دعا برداشت، پس از مدتی راه مدینه را در پیش گرفت تا برگردد. به او گفتند: برای چه به اینجا آمدی؟ جایی که پدر و جدّت را کشتند؟ فرمود: «پدرم را زیارت کردم و در این مسجد نماز خواندم.»
7. محراب امیر المؤمنین علیه السلام: مکانی که ابن ملجم مرادی، فرق امام را شکافت و او را به شهادت رساند.
8. مقام امام صادق علیه السلام: راوی می‌گوید: در ایام بنی‌عباس، روزی دیدم امام صادق از باب الفیل وارد شد و نزد ستون چهارم نماز خواند.
9. مقام حضرت خضر علیه السلام.
10. جایگاه به گِل نشستن کشتی نوح علیه السلام.

قبور مطهر مسجد کوفه

سمت شرق مسجد کوفه، کنار دارالاماره و متصل به دیوار مسجد مدفن جناب مسلم بن عقیل سلام الله علیه است که دارای گنبد طلایی می باشد.
نخستین کسی که بر فراز قبر او بنایی به پا کرد مختار بن ابی عبیدة ثقفی بود. در زمان آل بویه، عضدالدوله نیز آن را در ۳۶۸ ق توسعه داد. سلطان اویس جلایری در ۷۶۷ ق و پادشاهان صفوی در ۱۰۵۵ ق و پادشاهان قاجار در ۱۲۳۲ ق تعمیراتی در آن آستان انجام دادند.

از دیگر کسانی که این مزار را بازسازی کردند باید از شیخ محمدحسن نجفی معروف به صاحب جواهر یاد کرد که در ۱۲۶۳ ق با مبالغی که سلطان لکهنو از هند برای این کار اختصاص داد به تعمیر گسترده آن پرداخت. او ضریحی از نقره و گنبدی از طلا بر فراز قبر مسلم نصب کرد. در سال‌های اخیر به همت آیت الله حکیم و جمعی از نیکوکاران بنای جدیدی شامل حرم و رواق و ساخته شد و گنبد آن نیز توسط حاج رشاد مرزه طلاکاری گشت.
بر روی قبر مطهر مسلم بن عقیل فرستاده امام حسین علیه السلام به کوفه، حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم دیده می شود که می فرمایند: "من عقیل را دوست دارم ... به درستی که فرزندش در دوستی فرزند تو کشته خواهد شد".

چند متر آن طرف تر، در سمت قبله، متصل به مسجد، بقعه و مزار مختار بن ابی عبیدة ثقفی است که موفق شد انتقام خون شهیدان کربلا را بگیرد و کوفه را برای مدتی تحت تصرف خود درآورد. آستان مختار در حرم مسلم بن عقیل واقع شده و هر دو بنای مشترکی دارند. ضریحی روی قبر این بزرگوار نصب شده و پنجره‌ای در زاویه شرقی به دیوار مسجد کوفه (سمت جنوب) باز می‌شود. قطعه سنگی از قرن دوم هجری به خط کوفی دارد که روی آن نوشته‌اند: «هذا قبر مختار بن ابی عبیدة الثقفی الآخذ بثارات الحسین».
در مقابل مرقد مطهر مسلم، در ضلع شمال غربی مسجد، مرقد مطهر هانی بن عروه که هر دو دارای یک صحن و تاریخ بنای مشترک هستند؛ قرار دارد که گنبدی سبز رنگ بر روی آن است.

مسجد کوفه در زمان امام زمان

مطابق با روایتی از امام صادق علیه السلام مرکز حکومت امام مهدی علیه السلام در کوفه و مرکز قضاوت و دادرسی او مسجد کوفه می باشد.

منابع

• مسجد کوفه، علی اصغر رضایی، امان، بهار 1386، صفحه 4.
• ویکی شیعه.

آرشیو عکس و تصویر

• 

  تصویر قدیمی از مسجد کوفه

• 

  محراب مسجد کوفه، محل ضربت خوردن حضرت امیرالمومنین امام علی علیه السلام

• 

  ضریح مختار ثقفی