ملا عبدالله شوشتری
عزالدین عبدالله بن حسین شوشتری (تستری) متوفای 1021 قمری، از علمای منقول و معقول شیعی، رجالی و زاهد و عارف و از معاصرین شیخ بهایی، در شوشتر به دنیا آمد.
ملاعبدالله در نگاه بزرگان
جناب مجلسی در وصف استاد بزرگوارش یعنی ملا عبدالله شوشتری این گونه می نویسد: «شیخ ما و شیخ همه طایفه امامیه علامه محقق و مدقق زاهد و پرهیزکار، عالم به علم رجال و اخبار که در اصول فقهی کسی به پایه او نیست...».
محدث قمی نیز در کتاب شریف فواید این گونه آورده است: «عزالدین شیخ اجل مربی فقها و محدثین، تاج زهاد و ناسکین، جامع معقول و منقول و مجتهدی در فروع و اصول...».
شاه عباس نیز در باب تحکیم موقعیت ملا عبدالله حکمی صادر نموده که در آن این گونه آورده است: «مقرر فرمودیم که ارباب مراتب و مناصب و حکام و کلانتران و کدخدایان امصار و قرایا توفیر و تمکین او نمایند و در اجرای اوامر شرعیه مطاوعت و متابعت او کنند و شکر و شکایت او را مؤثر و منتج شمارند».
مقام علمی
ملا عبدالله شوشتری بعد از دوران نوجوانی برای کسب علم و فضل به عتبات عالیات مشرف شد و از اساتید بزرگی همچون محقق و مقدس اردبیلی و همچنین محقق ثانی کسب فیض نمود.
ملا عبدالله بعد از سی سال از نجف اشرف به ایران آمد و اصفهان را که حوزه بزرگی شده بود را برای اقامت برگزید. ایشان از اساتید بزرگ آن دیار شد و شاگردان بسیار بزرگی را پروراند از آن جمله: علامه مجلسی، میرداماد، محقق خوانساری، محقق سبزواری، محقق شیروانی و... .
تألیفات این مرد بزرگ نیز برای اهل فن بسیار مفید است، که از جمله آثار ایشان عبارتند از: تتمیم فی شرح «قواعد» علامه، شرح ارشاد علامه، شرح الفیه شهید، حاشیه مختصر عضدی، رساله فی عینیة صلاة الجمعة و... .
استادان
از اسامی اساتید وی در شیراز و عتبات اسمی ذکر نشده، فقط شیخ ابراهیم عاملی از مشایخ روایی اوست و بایزید بسطامی ثانی، شیخ لطف الله میسی، شیخ عامر جزایری و شیخ علی استرآبادی از اجازه دارندگان از وی هستند. ملا محمد رستمداری هم طبق برخی اقوال استاد وی است، ولی چنانکه برخی گفته اند امر به عکس می نماید و او شاگرد شوشتری است. طبق تصریح منشی قمی، مشکک (ملا محمد رستمداری) بیست سال در مشهد و در حرم امام رضا به تدریس علوم پرداخته است. از این رو وی حداقل در سال 977 وارد این شهر مقدس شده و اگر فرض را بر استاد بودن ملا عبدالله نسبت به وی بگیریم و اینکه استاد قبل از وی در این شهر بوده زمان حضور شوشتری در مشهد به قبل از 977 باز می گردد. محتمل است از کلام احمد امین رازی که خواجه کمال الدین محمود شیرازی را استاد برخی بزرگان از جمله ملاعبدالله شوشتری دانسته، کشف نمود که او استاد ملا عبدالله شهید شوشتری بن محمود بن سعید بن یوسف است نه شیخ عبدالله شوشتری بن حسین متوفای 1021.
آثار
مرحوم ملا عبدالله در امور خیریه و عام المنفعه نیز سرمشق روزگار بود. در قرن دهم و یازدهم در اصفهان، میدان امام، مسجد شیخ لطف الله و مدرسه ملا عبدالله در میدان نقش جهان به اشاره وی بنا شد و ایشان در همان مکان نیز تدریس و ترویج دین می نمود. یک باستانشناس فرانسوی از قول "شاردن" آن را بزرگترین و غنی ترین مدرسه اصفهان در زمان صفویه دانسته است. مرحوم شوشتری به جز تدریس، در آن جا اقامه نماز هم می نمود.
تلاش‌های فراوان شوشتری در توسعه دانش‌های شیعی بخصوص فقه و اصول به نحوی بوده است که نوشته اند در اول ورود او به اصفهان پنجاه طلبه علوم دینی در آن شهر نبوده است ولی در حین وفات او بیش از هزار نفر از اَکابر و فضلا در اصفهان تعلیم یافته و مجتمع بوده اند.
حتی گفته شده که ملا عبدالله مدتی نیز شیخ الاسلام اصفهان و مرجع رسیدگی به امور فقهی و قضایی شهر بوده است. همچنین مرحوم ملا عبدالله شوشتری چند سالی نیز به مشهدالرضا مشرف شده و در آن جا نیز در تجدید بنای حرم مطهر، مساجد و مدارس و خرابی‌هایی که از هجوم وحشیانه ازبکان پدید آمده بود، نقش موثری داشت.
مقام اخلاقی
علامه شوشتری در تمام عمر اعمالش بر مدار واجب و مستحب دور می زد. مردی ذاکر و اهل تهجد بود و نماز شبش ترک نمی شد.
صاحب حدایق به نقل از اساتید خود می گوید: «شبی تا صبح با عده ای از علما به منزل شیخ بهایی تا به سحرگاهان به بحث و مذاکرات علمی نشستند. قبل از اذان از حضار اجازه مرخصی خواست، حضار مخصوصا شیخ بهائی به او اصرار نمودند بمانید تا به فضل جماعت شما نیز بهره‌مند باشیم. از حضار اصرار به ماندن و از او اصرار به رفتن. یکی از شاگردان او می گوید بعداً از مرحوم شوشتری پرسیدم چرا آن شب برای اقامه جماعت صبحگاهی به خانه شیخ بهائی نماندید؟ جواب داد به خود اندیشیدم که اگر علامه ثانی شیخ بهائی به من اقتدا کند وضع حالم با سایر احوال در مقابل کاشف الاسرار یکی نخواهد بود».
وفات
سرانجام ملا عبدالله شوشتری در دهه اول و یا 26 محرم الحرام سال 1021 قمری در اصفهان از دنیا رفت و در مسجد جامع اصفهان توسط میر محمدباقر داماد نماز گذارده شد و بعد از کمتر از یک سال که پیکر ایشان به صورت امانت در امامزاده اسماعیل به خاک سپرده شده بود، به کربلای معلی انتقال داده شد و در جوار مرقد منور حضرت سیدالشهداء حسین بن علی علیه‌السلام مدفون گشت.
منابع
- ملا عبدالله شوشتری، سید محمد ناظم زاده قمی.
- ملا عبدالله شوشتری (997ق) شهید بخارا، محمد علی نجفی در دسترس در کتاب شناسی شیعه، بازیابی:28 اردیبهشت 1392.
