محبت اهل بیت علیهم السلام
خداوند، دوستى و مودت خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله را در قرآن، اجر رسالت آن حضرت قرار داده و واجب ساخته است: «قل لااسئلکم علیه اجرا الا المودة فى القربى»[۱]؛ بگو من برای رسالت خود از شما مزدی نمی خواهم مگر محبت اهل بیتم. بر این اساس وجوب محبت اهل البیت علیهم السلام اعتقاد مشترک شیعه و اهل سنت است.
محتویات
جایگاه محبت اهل بیت علیهم السلام
راهی که مومن برای رسیدن به کمال شایسته خویش و قرب به خدا دارد، پیروی از پیامبر و اهل بیت پیامبر است که قرآن آنان را به عنوان اولی الامر و اسوه مومنان معرفی می‌نماید و دوست داشتن ایشان این پیروی را بر او آسان می نماید. پس در حقیقت دوست داشتن اهل بیت ریشه در خدا دوستی مومن دارد. از یان روست که در زیارت جامعه کبیره آمده است دوستدار این خانواده، دوستدار خداست و دشمنان آنان دشمن خدایند.[۲] و امام باقر علیه السلام می فرماید: هل الدین الا الحب؟... الدین هو الحب والحب هو الدین؛[۳] آیا دین جز محبت است؟ دین همان محبت است و محبت همان دین است.
دوستی اهل بیت علیهم السّلام در قرآن کریم
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: « قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى»[۴]؛ ای رسول ما به امت بگو من از شما اجر و رسالت جز این نمی خواهم که مودّت و محبّت مرا در حق خویشاوندانم منظور دارید.
بر اساس منابع مختلف شیعی و سنی این آیه که به آیه مودت معروف است در خصوص اهل بیت پیامبر (ص) یعنی حضرت علی (ع)، حضرت زهرا(س)، امام حسن و امام حسین(ع) نازل شده است.
- سیوطی از دانشمندان اهل سنت در تفسیر این آیه به اسناد خود از ابن عباس نقل می کند: هنگامی که این آیه: «قُلْ لااَسألُکُمْ عَلَیهِ اَجراً اِلّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُربی»؛ بر پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم نازل شد، صحابه عرض کردند: ای رسول خدا! خویشاوندان تو کیانند که مودت آنان بر ما واجب است؟ حضرت صلّی الله علیه و آله و سلم فرمود: «علی و فاطمه و دو فرزندان او».[۵]
- در خطبه ای که امام حسن علیه السّلام بعد از شهادت امیرالمومنین علیه السّلام ایراد کردند، بعد از حمد وثنای الهی فرمود: «... و أنا من أهل البیت الذی افترض الله مودّتهم علی کلّ مسلم، فقال تبارک و تعالی: «قُلْ لااَسألُکُمْ عَلَیهِ اَجراً اِلّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُربی وَ مَن یَقْتَرف حسنه نَزد لَهُ فیها حَسَناً فاقتراف الحسنه مودّتنا أهل البیت»؛ ...و من از أهل بیتی هستم که خداوند مودّت آنان را بر هر مسلمانی واجب نموده است پس خداوند تبارک و تعالی فرمود: قُلْ لااَسألُکُمْ. انجام کار نیک مودت ما اهل بیت است.
- امام صادق علیه السّلام به أبی جعفر احول فرمود: چه می گویند اهل بصره در این آیه: «قُلْ لااَسألُکُمْ عَلَیهِ اَجراً اِلّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُربی»عرض کرد: فدایت گردم، آنان می گویند: این آیه درشأن خویشاوندان رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم است. حضرت فرمود: دروغ می گویند تنها در حق ما اهل بیت علی و فاطمه و حسن و حسین اصحاب کسا نازل شده است. [۶]
دوستی اهل بیت علیهم السّلام در روایات
در روایات نیز تأکید فراوانی بر محبت اهل بیت علیهم السلام شده و آثار و برکات فراوانی برای آن ذکر شده است:
دوستی اهل بیت دوستی خدا و رسول خدا است
- رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم فرمود: «أحبّوا الله لما یغذوکم من نعمه، و أحبّونی لحبّ الله، و أحبّوا أهل بیتی لحبّی»؛[۷] خدا را دوست بدارید به جهت آن که از نعمت هایش به شما روزی می دهد و مرا نیز به جهت دوستی خدا دوست بدارید و اهل بیتم را به جهت دوستی من دوست بدارید.
- زید بن ارقم می گوید: در خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بودم که دیدم فاطمه زهرا علیهاالسّلام داخل حجره ی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم شد، در حالی که با او دو فرزندش حسن و حسین بودند و علی علیه السّلام نیز پشت سر آنان وارد شد، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به آنان نظر کرده و فرمود: «من أحبّ هولاء فقد أحبّنی، و من ابغضهم فقد أبغضنی»؛[۸] هر کس اینان را دوست بدارد، مرا دوست داشته و هر کس که اینان را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است.
- امام صادق علیه السّلام فرمود: «من عرف حقّنا و أحبّنا فقد أحبّ فقد احبّ الله تبارک و تعالی»؛[۹] هر کس حق ما را شناخته و ما را دوست بدارد در حقیقت خداوند تبارک و تعالی را دوست داشته است.
حقیقت ایمان محبت اهل بیت است
- رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم فرمود: «أساس الاسلام حبّی و حبّ أهل بیتی»؛ [۱۰] اساس اسلام، دوستی من و اهل بیت من است و نیز فرمود: لکلّ شیء أساس، و أساس الاسلام حبّنا أهل البیت؛[۱۱] برای هر چیزی اساسی است و پایه ی اسلام حبّ ما اهل بیت است.
- رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم فرمود: «لا یومن عبد حتی أکون أحب الیه من نفسه، و أهلی أحبّ الیه من أهله و عترتی أحب إلیه من عترته و ذاتی أحب الیه من ذاته»؛ [۱۲] هیچ بنده ای ایمان کامل پیدا نمی کند، مگر در صورتی که من دوست داشتنی تر نزد او از خودش باشم و نیز اهل بیتم از اهلش محبوبتر و عترتم از عترتش دوست داشتنی تر و ذاتم از ذاتش محبوبتر باشد.
محبّت اهل بیت علیهم السّلام عبادت است
- رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «حبّ آل محمد یوماً خیر من عباده سنه، و من مات علیه دخل الجنّه»؛[۱۳] یک روز دوستی آل محمد، بهتر از یک سال عبادت است و کسی که بر آن دوستی بمیرد داخل بهشت می شود.
- امیرالمومنین علیه السّلام فرمود: «أحسن الحسنات حبّنا، و أسوأالسیئات بغضنا»؛ [۱۴]بهترین نیکی ها حبّ ما و بدترین بدی ها بغض ما اهل بیت علیهم السّلام است.
محبت اهل بیت پس از مرگ
- پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : «حُبّي و حُبُّ أهلِ بَيْتي نافِعٌ في سَبعةِ مَواطِنَ أهْوالُهنَّ عظيمةٌ : عِند الوَفاةِ ، و في القَبرِ ، و عِند النُّشورِ، و عِند الكِتابِ ، و عِند الحِسابِ ، و عِند الميزانِ ، و عِند الصِّراطِ» دوست داشتن من و دوست داشتن خاندان من در هفت جاى بسيار وحشتناك به كار آيد: هنگام مردن، در گور، هنگام رستاخيز، هنگام ديدن نامه اعمال، هنگام حسابرسى [اعمال]، نزد ترازو[ى اعمال ]و صراط [۱۵]
- در حدیثى دیگری از رسول اکرم صلى الله علیه و آله آمده است: «معرفة آل محمد برائة من النار و حب آل محمد جواز على الصراط والولایة لآل محمد امان من العذاب». معرفت و شناخت آل محمد، برائت و نجات از دوزخ است و «محبت» آل محمد، جواز عبور از صراط است و «ولایت» نسبت به آل محمد، امان از عذاب است. این رابطه را مى‌توان چنین ترسیم کرد: معرفت، محبت، اطاعت.
تربیت فرزندان بر محبت اهل بیت علیهم السلام
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرموده است که مردم را دوستدار اهل بیت بار آورید و بر مبناى این محبت، تربیت کنید: «ادبوا اولادکم على حبى و حب اهل بیتى والقرآن؛ فرزندانتان را با محبت من و محبت خاندان من و محبت قرآن تربیت و تادیب کنید».
شیعه و محبت اهل بیت علیهم السلام
ارتباط شیعه با اهل بیت علاوه بر جنبه‌هاى اعتقادى، عاطفى و روحى و احساسى است. و در فرهنگ شیعه میان «شناخت»، «عشق» و «پیروى» رابطه‌اى مستحکم وجود دارد. «معرفت»، محبت مى‌آورد و محبت «ولایت و تبعیت». در حدیث امام صادق علیه السلام آمده است: «الحب فرع المعرفة؛ محبت، فرع و شاخه شناخت است».[۱۶]
اهل سنت و محبت اهل بیت علیهم السلام
اهل سنت گرچه اهل بیت را به عنوان پیشوایان دینی و مذهبی نپذیرفته اند، اما در عین حال مطابق بر مبنای آیه مودت احترام اهل بیت را لازم دانسته و محبت آنان را بر مسلمانان واجب می دانند. امام شافعى پیشوای مذهب شافعی از مذاهب فقهی اهل سنت در این مورد می گوید:
یا اهل بیت رسول الله حبکم فرض من الله فى القرآن انزله
کفاکم من عظیم القدر انکم من لم یصل علیکم لا صلاة له[۱۷]
- اى خاندان پیامبر خدا! حب شما فریضه اى است خدایى که خداوند در قرآن آورده است، براى افتخار بزرگ شما همین بس که هر کس (در نماز) بر شما صلوات و درود نفرستد، نمازش درست نیست و نماز ندارد.
و امام عبدالقاهر بغدادی، ضمن شرح عقیده اهل سنت درباره اهل بیت نبوی می نویسد: اهل سنت به موالات حسن وحسین واسباط(نوادگان) معروف رسول الله (ص) امثال حسن بن حسن، عبدالله بن حسن وعلی بن حسین- زین العابدین- محمد بن علی بن حسین معروف به باقر، جعفر صادق، موسی بن جعفر، علی بن موسی الرضا (رضی الله عنهم) قائل هستند.[۱۸]
پانویس
- ↑ سوره شورى، آیه ۲۳.
- ↑ زیارت جامعه کبیره.
- ↑ محاسن برقی، ج1ص263.
- ↑ سوره شوری(42)، آیه 23.
- ↑ درالمنثور، ج6، ص7؛ مستدرک حاکم، ج3، ص172؛ مجمع الزوائد، ج9، ص168 و کشاف، ج4، ص 219 و...
- ↑ کافی، ج8، ص79، ح66؛ قرب الاسناد، ص128.
- ↑ سنن ترمذی، ج5، ص664، ح3789؛ مستدرک حاکم3، ص150.
- ↑ امام حسین علیه السّلام از تاریخ دمشق، ج91، ص126.
- ↑ کافی، ج8، ص112، ح98.
- ↑ کنزالعمال، ج12، ص105، ح34206؛ درالمنثور، ج6، ص7.
- ↑ المحاسن، ج1، ص 247، ح461.
- ↑ المعجم الکبیر، ج7، ص86، ح6416؛ امالی صدوق، ص274، ح9.
- ↑ نورالابصار، ص 127؛ کافی، ج2، ص46، ح3.
- ↑ غررالحکم، ج1، ص211، ح3363.
- ↑ الخصال : ۳۶۰/۴۹
- ↑ مصباح الشریعه، ص119.
- ↑ الغدیر، ج۲، ص ۳۰۳
- ↑ عبد القاهر بغدادى، الفرق بين الفرق، ص353 و 354
منابع
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
- علي اصغر رضواني، شيعه شناسي، ج2.
- عبد القاهر بغدادى، الفرق بين الفرق، بيروت، 1408ق.
پیوند
