مكتب فقهی وحيد بهبهانى
وحید بهبهانى (م، ۱۲۰۵ ق)، با نبوغ خاص خود در استدلال و تحلیل و تفکر عقلانى، توانست بساط مکتب اخبارى را پس از سال‌ها هیمنه بر فقه شیعه در هم پیچید.
قبل از مکتب فقهی وحید بهبهانی
مکتب اخبارى در نیمه نخستین قرن دوازدهم بر مراکز علمى شیعه چیره شد و نظر به دشمنى سختى که آن مکتب با علم اصول فقه داشت این دانش در حوزه هاى فقه شیعه به طور کلى متروک ماند. در بررسى تاریخ فقه شیعى در میانه قرن مزبور به نام هیچ فقیه اصولى مهمى از پیروان مکاتب فقهى کرکى یا اردبیلى برخورد نمى کنیم. تنها یکى دو تن از این رده در گوشه و کنار شهرهاى دور از مراکز علمى بوده اند که معمولاً حوزه هاى تدریس کوچک و گمنامى داشته اند.
در نیمه دوم قرن مزبور یک دانشمند بزرگ شیعى که داراى نبوغى خاص در استدلال و تحلیل و تفکر عقلانى بود بساط مکتب اخبارى را پس از سال‌ها حکومت بلامنازع بر فقه شیعى در هم پیچید و مکتب خاص خود را به جاى آن نشاند. این دانشمند وحید بهبهانى، محمدباقر بن محمد اکمل (م، ۱۲۰۵ ق) است که آثار و رسائل فقهى بسیارى از او در دست است، از آن جمله الفوائد الحائریة و شرحى بر «مفاتیح الشرایع» فیض.
ویژگی بارز فقه وحید بهبهانی
فقه وحید بهبهانى نخستین فقه شیعى است که قواعد اصول فقه در آن به درستى اعمال شده و این خود مشخصه اصلى آن است. وحید در تأسیس این روش فقهى و احیاء علم اصول کوشش فراوان نمود و رنج بسیار برد و مکتب علمى او که نمونه یک حقوق منطقى پیشرفته، با سیستم حقوقى قوى و هماهنگ و استوار است با هیچ مکتب پیشین قابل مقایسه نیست.
شاگردان وحید بهبهانی
وحید شاگردان و پیروان مبرز و نخبه اى داشت که روش او را به درستى حفظ کردند و فقه شیعى را به سوى تکامل به پیش بردند. مشهورترین آنان عبارتند از:
- سید محمدمهدى طباطبائى بحرالعلوم (م ۱۲۱۲) نگارنده المصابیح؛
- جواد بن محمد حسینى عاملى (م ۱۲۲۶) مؤلف مفتاح الکرامه؛
- جعفر بن خضر نجفى، کاشف الغطاء (م ۱۲۲۸) نگارنده کشف الغطاء؛
- على بن محمد على طباطبائى کربلائى (م ۱۲۳۱) نگارنده ریاض المسائل؛
- ابوالقاسم بن حسن گیلانى قمى (م ۱۲۳۱) نگارنده جامع الشتات و غنائم الأیام و مناهج الاحکام؛
- اسدالله بن اسماعیل شوشترى کاظمى (م ۱۲۳۴) نگارنده مقابس الانوار.
- محمد بن على طباطبائى مجاهد (م ۱۲۴۲) نگارنده المناهل والمفاتیح؛
- احمد بن محمدمهدى نراقى (م ۱۲۴۵) نگارنده مستند الشیعه و مناهج الاحکام؛
- محمدباقر موسوى، حجة الاسلام شفتى (م ۱۲۶۰) نگارنده مطالع الانوار؛
- حسن بن جعفر کاشف الغطاء نجفى (م ۱۲۶۲) نگارنده انوار الفقاهة؛
- محمدحسن بن محمدباقر نجفى (م ۱۲۶۶) نگارنده جواهر الکلام.
منبع
حسين مدرسى طباطبايى، زمين در فقه اسلامى، صفحه 71.
