مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن مجید (کتاب)

نویسنده	ت‍وش‍ی‍ه‍ی‍ک‍و ای‍زوت‍س‍و
موضوع	اخلاق در قرآن
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
ت‍رج‍م‍ه‌	ف‍ری‍دون‌ ب‍دره‌ای‌

کتاب «مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن» (کانادا 1966 م)، در حقیقت، صورت تجدید نظر شده کتابی است به نام «ساختار اصلاحات اخلاقی در قرآن» تألیف ایزوتسو نویسنده ژاپنی، که در سال 1959 م، به وسیله دانشگاه کیو در توکیو منتشر شده بود.

مؤلف

توشیهیکو ایزوتسو در ۴ مه سال ۱۹۱۴ در توکیو به دنیا آمد. در سال ۱۹۶۰ دکتری خود را در رشته ادبیات دریافت کرد. وی پس از تکمیل تحصیلات آکادمیک در ژاپن، مدتی در دانشگاه کیو به تدریس مشغول شد و در این زمان، زبان عربی را فراگرفت. وی همچنین مدرس انجمن شاهنشاهی حکمت و فلسفه ایران بوده است.

ایزوتسو در ۲۶ سالگی کتابی به زبان ژاپنی با نام «تاریخ اندیشه عربی» و پس از آن کتابی دیگر درباره فلسفه و عرفان، با تاکید بر فلسفه نوافلاطونی و عرفان یونانی در ۳۴ سالگی تالیف کرد و نیز کتابی در همین دوران درباره پیامبر اسلام به زبان ژاپنی نوشت. ایزوتسو نخستین کتاب خود را به زبان انگلیسی تحت عنوان «زبان وسرش» در همین ایام منتشر کرد.

علاقه فراوان ایزوتسو به قرآن باعث شد که او برای اولین بار قرآن را به زبان ژاپنی ترجمه کند. این اثر در سه مجلد و طی سال‌های ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۸ تکمیل شد. ایزوتسو در سال ۱۹۶۱ به دعوت ویلفرد کنتول اسمیت، رئیس مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل، به کانادا رفت و به تدریس متون مهم اسلامی همچون نجات ابن سینا در فلسفه و الاقتصاد فی الاعتقاد غزالی در کلام و فصوص الحکم ابن عربی در عرفان پرداخت.

او در سال‌های ۱۹۶۶ - ۱۹۶۷ در ژاپن اثری بین الادیانی تالیف کرد، تحت عنوان «یک مطالعه مقارنه‌ای درخصوص مفاهیم فلسفی در تصوف و تائوئیسم» با زیرعنوان «ابن عربی و لائوتزو- چوانگ تزو»، که توسط مؤسسه مطالعات فرهنگی و زبان‌شناسی دانشگاه کیو و تحت سرپرستی نوبوئیرو ماتسوموتو به چاپ رساند. او بیش از ۱۲۰ اثر علمی-پژوهشی اعم از تالیف، ترجمه و مقاله از خود به جای گذاشت، ازجمله: فرهنگ اسلامی، آگاهی و ماهیات، تلاوت قرآن، همچنین مقالات «ابن عربی» و «اشراقیه» را در «دایرةالمعارف دین» به سرپرستی میرچا الیاده تالیف کرد.

ساختار کتاب

مطالب این کتاب به سه بخش عمده تقسیم شده است:

در بخش اوّل که «اصول تجزیه و تحلیل معنایی» نام دارد، نویسنده در واقع، مبانی نظری کار خود را توضیح داده و روشی را مورد بحث قرار می دهد که با آن می توان به موفقیت ، ساختار معنایی و محتوایی کلید واژه های قرآنی را از هم جدا نمود و معادل های مناسب را برای آنها به دست آورد. در واقع می توان گفت که جان کلام ایزوتسو در این بخش (که شامل یک دیباچه و دو فصل است) ، در این جمله خلاصه می شود : «من می خواهم کاری کنم که قرآن، به زبان خود سخن بگوید و خود، مفاهیم خود را تفسیر و تعبیر کند».

بخش دوم ( از اخلاقیات قبیله ای تا اخلاق اسلامی) ، که از مجموع فصول سوم ، چهارم ، پنجم و ششم تشکیل شده است ، با دیدی تاریخی به بیان تحولی می پردازد که ظهور اسلام ، از لحاظ اخلاقی در جامعه عرب ایجاد کرد. در واقع ، این بخش نشان می دهد که چگونه قرآن ، برخی از ارزش های اخلاقی مثبت جاهلی را حفظ کرده ، آنها را تعالی بخشیده و به صورت ارزش های دینی درآورده است. به عبارت دیگر ، نویسنده در این بخش بیان می کند که قرآن چگونه این ارزش ها را از صورت دنیوی صرف بیرون می آورد و آنها را به ارزش اصلی اسلامی ، یعنی رابطه انسان با خدا ، وابسته می کند.

بخش سوم تحت عنوان «تجزیه و تحلیل مفاهیم عمده» نیز به توصیف چند مفهوم عمده اخلاقی در قرآن (مانند: کفر ، کبر ، نفاق ، مؤمن ، فاسق ، قسط ، خوبی و بدی ، حلال و حرام ، جرم و ...) اختصاص دارد و در ادامه به بیان حوزه معنایی هر مفهوم و رابطه آن با دیگر مفاهیم اخلاقی ـ دینی قرآن می پردازد. در این بخش، نویسنده ابتدا در فصل های هفتم تا دهم ، به تجزیه و تحلیل دو مفهوم عمده کفر و ایمان و مفاهیم وابسته به آنها و بیان ساختمان معنایی هر یک می پردازد و سپس در فصل یازدهم به تحلیل مفاهیم خوب و بد (یعنی مفاهیمی که به فرازبان اخلاقی متعلق اند)، روی می آورد.

این کتاب با یک نتیجه گیری کلی تحت عنوان «پایان» به پایان می رسد.

وضعیت نشر

این کتاب در یک مجلد 576 صفحه ای توسط فریدون بدره ای از زبان ژاپنی به فارسی ترجمه شده و توسط انتشارات فرزان روز به چاپ رسیده است.