و خداوند (با پيروزى شما و خوارى دشمن،) غيظ و خشم دلهاى مؤمنان را از بين ببرد و خداوند لطف خود را بر هركس بخواهد بر مى‌گرداند (و راه توبه را به روى آنان مى‌گشايد.) و خداوند، دانا و حكيم است.
پیام ها
1- گرچه هدف از جنگ، رضاى خدا و دفاع و جلوگيرى از شرك و توطئه و پيمان‌شكنى است، ليكن تسكين دلها و آرام شدن روح نيز از آثار وضعى و ثانوى آن است. «1» «يُذْهِبْ غَيْظَ قُلُوبِهِمْ»
2- پس از پيروزى، از آنان كه براى همبستگى و پيوند نزد شما مى‌آيند، استقبال كنيد و نگوييد: تا حالا كجا بوديد؟ «وَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلى مَنْ يَشاءُ»
3- مبادا از بيم خدعه، آنان را كه به سراغ شما مى‌آيند نپذيريد! خدا به توبه‌ى واقعى يا رياكارانه آگاه است، ولى طبق حكمت الهى بايد هر كه اظهار اسلام مى‌كند- با حفظ اصول ايمنى- پذيرفت. «عَلِيمٌ حَكِيمٌ»
«1». در آياتى همچون «سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً» 9 (طلاق، 7)، «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً»، (انشراح، 6) به اين حقيقت اشاره شده كه:
وَ يُذْهِبْ غَيْظَ قُلُوبِهِمْ: و تا ببرد خداى تعالى به نصرت شما بر كفار غضب و خشم قلوب آنان را كه به سبب آزار كفار به هيجان آمده و به سبب ناتوانى ملول و افسرده بودند.
تنبيه- آيه شريفه از معجزات حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم باشد، زيرا اخبار به غيب و مخبر بر وفق خبر واقع شد از قتل و اسيرى و خذلان كفار.
وَ يَتُوبُ اللَّهُ: (اين اخبار است به آنكه بعضى از كفره توبه نمايند، و واقع شد) يعنى و قبول فرمايد توبه را خداى تعالى و بازگردد به فضل خود از عقوبت به رحمت. عَلى مَنْ يَشاءُ: بر هر كه خواهد، مراد عكرمة بن ابى جهل و سهيل بن عمرو و امثال ايشان كه بالاخره ايمان آوردند. وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ: و خداى تعالى داناست به ما كان و ما سيكون. حكيم است در امر نمودن شما به قتال، وقتى نقض عهد كنند قبل از توبه و رجوع، زيرا افعال سبحانى تمام صواب و حكمت است.
وجه تنظيم- قوله «وَ يَتُوبُ اللَّهُ ...» وجه اتصالش بما قبل دو چيز است: يكى بشارت به اينكه در ايشان كسانى هستند كه توبه نمايند از كفر به ايمان. و ديگر بيان اينكه در قتال آنها اقتطاعى نيست براى احدى از ايشان از توبه.
جنگ كنيد با آنها عذاب ميكند ايشانرا خدا بدستهاى شما و رسوا ميكند آنها را و نصرت ميدهد شما را بر آنها و شفا ميدهد سينه‌هاى گروهى را كه اهل ايمانند
و
جلد 2 صفحه 562
ميبرد خشم دلهاى ايشانرا و مى‌پذيرد توبه كسيرا كه بخواهد و خدا داناى درست كار است.
تفسير
وعده است از خداوند به مسلمانان كه در صورت جنگ نمودن ايشان با كفار معهوده در آيه سابقه عذاب كند خدا آنها را بدستهاى مسلمانان يعنى قتل و اسر و ذلّت و خفّت آنها بحق و بجا واقع شود بدست ايشان و آنها مفتضح و رسوا شوند و مسلمانان منصور و مظفر گردند بكمك غيبى و نصرت الهى و شفاء بدهد خداوند سينه‌هاى گروهى از اهل ايمان حقيقى را كه مجروح شده بود از آزار و اذيت آنها نسبت بخودشان و پيغمبر اكرم نه اهل ايمان ظاهرى كه باطنا با آنها همعقيده بودند و ظاهرا ادّعاء اسلام مينمودند و نيز پاك كند دلهاى ايشانرا كه پر شده بود از خشم و غضب بر كفار براى آن آزارهاى سابقه و موّفق بتوبه و قبول اسلام فرمايد از آنها كسيرا كه اراده فرموده است خدا اسلام و قبول توبه او را مانند عكرمة بن ابى جهل و سهيل بن عمرو و امثال ايشان كه قبول اسلام نمودند و تمام اين مواعيد الهيه بعد از جنگ انجاز شد و انجام يافت و اين يكى از معجزات قرآن است و خداوند عالم بما كان و ما يكون است امر بجهاد نمى‌فرمايد مگر بر طبق حكمت ..
وَ يَتُوبُ اللّه‌ُ عَلي مَن يَشاءُ كساني را که مورد توفيق الهي شوند و توبه كنند و بشرف اسلام مشرف شوند خداوند مي‌پذيرد و لو هر قدر اذيت بپيغمبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم و بشما مؤمنين كرده باشند شما ديگر كينه آنها را در دل نگيريد.
(الاسلام يجب‌ّ ما قبله).
وَ اللّه‌ُ عَلِيمٌ ميداند كيست که موفق بتوبه ميشود و لياقت مغفرت دارد و كيست که قساوت قلب او بدرجه‌اي رسيده که موفق نميشود و لياقت ندارد حكيم مصالح و مفاسد را كلية و حكم و صلاح و فساد هر كس را ميداند.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 15)- در این آیه اضافه می‌کند که: خداوند در پرتو پیروزی شما و شکست آنها «خشم دلهای مؤمنان را فرو می‌نشاند» (وَ یُذْهِبْ غَیْظَ قُلُوبِهِمْ).
و در پایان آیه می‌فرماید: «خداوند توبه هر کسی را که بخواهد (و مصلحت بداند) می‌پذیرد» (وَ یَتُوبُ اللَّهُ عَلی مَنْ یَشاءُ).
«و خداوند دانا و حکیم است» (وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ).
از نیات توبه کنندگان آگاه و دستورهایی را که در باره آنها و همچنین پیمان شکنان داده است حکیمانه می‌باشد.
جمله‌های اخیر بشارتی است به این که چنین افرادی در آینده به سوی مسلمانها خواهند آمد و توفیق الهی به خاطر آمادگی روحیشان شامل حال آنها خواهد بود.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
