ابوحنیفه

او رئیس یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت به نام مذهب حنفی به شمار می آید.

تبار

نعمان بن ثابت بن زوطى مشهور به ابوحنیفه در سال 80 هجرى در کوفه به دنيا آمد. وى در اصل ايرانى و از مردم كابل است . جدش زوطى از اسيران كابل بود و پدرش ثابت در كوفه آزاد شد.

القاب

حنفیان ابوحنیفه را “امام اعظم” و “سراج االائمه” لقب داده‌اند.

روش فقهی ابوحنیفه

او نزد حماد بن ابى سليمان از علماى قرن اول و اوايل قرن دوم هجرى - در گذشته به سال 120 هجرى - علم دين را فراگرفت .ابوحنيفه در زمره اصحاب رأى و اجتهاد قرار داشت و از اهل حديث دورى مى كرد و اصل قياس و استحسان را در آراء خود پذيرفت . از اين جهت قياس و استحسان در مذهب فقهى او پس از قرآن و سنت و اجماع ، اصل چهارم به شمار مى آيد. روش و شيوه ابداعى او در فقه تحت عنوان فقه حنفى شناخته شده است .مذهب حنيفه يكى از مذاهب چهارگانه اهل سنت و جماعت است .ابن خلدون مى گويد: ابوحنيفه تنها 17 روايت از روايات نبوى را قبول كرده و او در راى و قياس راه افراط را در پيش گرفته بود.مذهب فقهى او توسط دو نفر از يارانش يكى محمد بن حسن شيبانى ، و ديگرى ابويوسف قاضى ، رواج يافت . آثار وى تنها يك كتاب به نام فقه اكبر بيش نيست ، گر چه شاگردانش فتاوى او را پس از وى گرد آورى نموده و به رشته تحرير در آورده اند.پايه و اساس فقه ابوحنيفه مبتنى بر هفت اصل است :

1. قرآن
2. سنت
3. اقوال صحابه
4. قياس
5. استحسان
6. اجماع
7. عرف .

ابوحنيفه در هر مساءله فقهى پس از استنباط حكم شرعى مى گفت : هذا رايى يعنى اين راى من است ، لذا پيروان او را (اصحاب راءى ) گفته اند.مذهب فقهى ابوحنيفه در كشورهاى عراق ، مصر، لبنان ، سوريه ، تركيه ، تفغانستان ، پاكستان ، تركمنستان ، چين ، هند و آسياى مركزى رواج دارد و يك سوم مسلمانان جهان بر اين مذهب فقهى استوارند.

رویکرد کلامی

نوبختى و ابوالحسن اشعرى و گروه ديگر از علما علم كلام او را از گروه (رجا) - مرجئه - خوانده اند و در اين مطلب به گفته او استناد نموده اند كه در كتاب (فقه الاكبر) گفته: ( لا نكفر احدا بذنب و لا ننفى احدا عن الايمان ) يعنى ما كسى را درباره گناهى كه انجام داده است كافر نمى دانيم و از كسى نفى ايمان نمى كنيم . البته اين عنوان دليل بر مرجئه بودن نيست ، زيرا دانشمندان اهل سنت و شيعه نیز اينگونه افراد را كافر ندانسته اند.

اقدامات سیاسی

اواز خلفاى عباسى بيزارى مى جست و هرگز آنان را دوست نمى داشت ، و به علويان كه دشمنان اين خلفا بودند كمك مالى فراوان مى نمود، بويژه در رابطه با قيام زيد بن على بن الحسين عليه السلام كمك مالى فراوانى به زيد و طرفدارانش نمود.

درگذشت ابوحنیفه

وقتی ابوحنیفه منصب قضاوت در بغداد را از طرف خليفه قبول نكرد، او را به زدن 100 ضربه تازيانه محكوم كردند و در زندان انداختند و عاقبت در زندان در گذشت . در گذشت وى در ماه رجب و يا شعبان سال 150 و يا 151 و يا 153 هجرى اتفاق افتاده است.قبر ابوحنيفه هم اكنون در بغداد زيارتگاه اهل سنت است .

منابع

1.تاریخ ادیان و مذاهب جهان، اسماعیل سعادت

2. دائرة المعارف بزرگ اسلامی،مقاله «ابوحنیفه» (شماره۲۱۳۰)