شیخ جعفر شوشتری
مرحوم حاج شیخ جعفر شوشتری (م، ۱۳۰۳ ه.ق)، فقیهی نامدار بود که دقت نظر را به سلاست بیان و شهرت و نفوذ فراوان جمع کرده بود و در این مقام، رساله «منهج الرشاد» او کافی است. از شاخصه‌های شیخ جعفر شوشتری را می توان نفوذ کلام وی در بین مردم و اهتمام به منبر و مجالس روضه امام حسین علیه السلام دانست.
| |
| نام کامل | شیخ جعفر شوشتری |
| زادروز | 1230 قمری |
| زادگاه | شوشتر |
| وفات | 1303 قمری |
| مدفن | نجف |
|
| |
| اساتید | |
| شاگردان |
میرزا محمد همدانی، ملا احمد نراقی،... |
| آثار |
منهج الرشاد، الخصایص الحسینیه،... |
محتویات
ولادت و تحصیلات
شیخ جعفر شوشتری در سال ۱۲۳۰ ه.ق در شهر شوشتر متولد شد. شیخ، در اوان عمر برای تحصیل علم، همراه پدرش به نجف اشرف رفت. این سفر، در زمانی بود که شیخ مرتضی انصاری در رأس حوزه علمیه نجف اشرف بود. او در سال ۱۲۵۵ ه.ق به شوشتر بازگشت، و رساله عملیه منهج الرشاد را نوشت، و حسینیه ای نیز در شوشتر بنا کرد.
اساتید و شاگردان
اساتید شیخ که در کتب رجال و تاریخ به آنها اشاره شده عبارت است از:
۱. شیخ اسماعیل کاظمی، فرزند صاحب مقابیس ۲. شیخ محمد حسن نجفی (صاحب جواهر) ۳. شیخ مرتضی انصاری ۴. شیخ علی بن جعفر کاشف الغطا ۵. شیخ حسن بن جعفر کاشف الغطا (صاحب انوار الفقاهه) ۶. شیخ راضی نجفی ۷. شیخ محمد حسین حائری صاحب فصول.
فقهای بسیاری نیز از محضر با برکت شیخ کسب فیض نموده اند که اسم چند نفر از آنان را ذکر می کنیم:
۱. میرزا محمد همدانی ۲. سید عبدالصمد جزایری ۳. آقا میرزا ابراهیم ۴. آخوند ملا احمد نراقی ۵. مرحوم شیخ علی بن رضا کاشف الغطا.
آثار و تألیفات
آثاری از شیخ بر جای مانده که هر کدام، دلیلی بر علو مقام علمی و عملی آن عالم ربانی است. از آن جمله:
۱. منهج الرشاد ۲. الخصایص الحسینیه: این کتاب، در پی رویای صادقه شیخ بوده است ۳. دمع العین ۴. لوائح اللواحین ۵. فیوضات مسعودیه ۶. الدر النضید فی خصایص الحسین الشهید ۷. اصول دین ۸. مجالس المواعظ ۹. فواید المشاهد و نتایج المقاصد.
خصوصیات اخلاقی
محدث نوری در «دارالسلام»، به نقل از خود آن مرحوم آورده که: «بعد از فراغ از تحصیل و حصول درجه اجتهاد از نجف اشرف، به وطن خویش مراجعت و مشغول به تبلیغ احکام بودم. و چون در وعظ و منبر مهارتی نداشتم، ماه مبارک رمضان از تفسیر صافی، و ایام عاشورا از روی کتاب «روضه الشهدا» ملا حسین کاشفی قرائت می کردم. سال اول به این منوال گذشت و محرم رسید. شبی فکر نمودم تا کی از روی کتاب بخوانم! در این خیال رفتم که دیگر از کتاب در منبر مستغنی شوم. ملول شده به خواب رفتم. در خواب دیدم گویا کربلا هستم و همان موقعی است که حضرت اباعبدالله (علیه السلام) در آن سرزمین نزول اجلال فرموده. من در خیمه آن حضرت رفته، سلام کردم. حضرت مرا در نزد خویش نشاند، و به حبیب بن مظاهر اسدی فرمود که: فلانی میهمان ماست اما از آب چیزی نزد ما نیست، ولی آرد و روغن داریم، برخیز و طعامی برای او تهیه کن. در آن دم، حبیب برخاسته طعامی درست نموده، آورد و جلو من گذاشت. من چند لقمه کوچکی از آن طعام تناول کردم و از خواب بیدار شدم. اینک از برکت آن طعام به اخبار مصایب و لطایف و کنایات آثار ائمه صلوات الله علیهم اجمعین مطلع گشته ام».
شیخ، در زهد و تقوای خود، راه سلوک شرعی یعنی تبعیت محض از آیات قرآن و کلمات خاندان وحی را پیش چشم داشت. لذا با صوفیان بشدت در تعارض و تضاد بود، چرا که آنان با راههای خودساخته و بدعت آلود، مردم را از راه حق منحرف می کنند.
اما بیان رسا و بلیغ شیخ در مواعظ و بیانات منبری که از تقوا و زهد والای او نشات می گرفت، آنچنان به او شهرت واعظ بخشیده که فقاهت او را تحت الشعاع قرار داده است. در واقع، اگر بدانیم که پیامبر هدف از بعثت را تتمیم مکارم اخلاق مردم می داند، آنگاه به ارزش وعظ و خطابه آگاه می شویم، بویژه آنگاه که سخن از دل برآید و لاجرم بر دل نشیند. و بیان شیخ، اینگونه بود. در این رابطه آیت الله شیرازی بیان داشته است: در جریان سفر مرحوم شوشتری به ایران، هنگامی که ایشان وارد تهران گردید، انبوه مردم از جمله سفیر کشور روسیه به ملاقات ایشان رفتند. مردم تقاضای موعظه کردند و مرحوم شوشتری بنا به اصرار مردم، سرش را بلند کرد و فرمود: «مردم! آگاه باشید که خدا در همه جا حاضر است و به نهفتۀ سینه‌ها داناست.» «إِنَّهُ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ»(هود/۵). این فراز تکان‌دهنده و کوتاه، اثری عمیق در مردم نهاد؛ به گونه‌ای که اشکها روان شد و قلبها تپید و مردم دگرگون شدند. سفیر روسیه در نامه‌ای به امپراطوری روس در این مورد نوشت: «تا هنگامی که این قشر روحانیون راستین مذهبی، در میان مردم باشند و مردم از آنان پیروی کنند، سیاست ما کاری از پیش نمی‌برد؛ چرا که وقتی یک جملۀ شوشتری دریک مجلس عظیم، این گونه دگرگونی ایجاد می‌کند، روشن است که دستورات و فتواهای آنان چه خواهد کرد.»
مسافرت به ایران
سفر تاریخی شیخ به ایران، در سال ۱۳۰۲ ه.ق بود، در کتاب (غنیمة السفر) شرح مفصل وقایع این سفر تاریخی آمده است، و در اینجا خلاصه ای از آن را نقل می کنیم: پس از ورود شیخ به شهر ری، جماعتی از علمای بزرگ تهران و امنای شاه (ناصرالدین شاه قاجار) و سایر طبقات به دیدار او شتافته، درخواست کردند که ایشان به تهران بیاید، شیخ پذیرفت و در تهران بر مرحوم حاج ملا علی کنی وارد شد، و در مسجد مروی به اقامه جماعت و وعظ و ارشاد پرداخت.
شیخ، در اول ماه شوال همان سال به سوی خراسان رفت. در خراسان بیمار شد، با این حال، در مشهد، به نماز جماعت حاضر می شد و مردم را موعظه می کرد. اقامت شیخ در خراسان یک ماه نکشید و دوباره به تهران بازگشت. ورود او به تهران، اول محرم الحرام بود. دهه اول و قسمتی از دهه دوم را در تهران منبر رفت. در این ایام، صدر اعظم و بسیاری از مردم به دیدار شیخ رفتند. شاه نیز به دیدن او رفت و احوال او و سفر خراسان او را پرسید. شیخ در جواب فرمود: دوست داشتم زیارت من، مثل زیارت اعراب بادیه نشین باشد که جان خود را در کف دست گرفته، از راههای دور، با تحمل زحمت و مشقت به حرمهای ائمه اطهار (علیهم السلام) مشرف می شوند، در حالی که پیاده و پابرهنه هستند، توشه راه آنها سویق (غذای ساده جو) و رفیق آنها توفیق است. اما بیماری مرا از این توفیق محروم ساخت و من مجبور شدم بر روی تخت بیماری به زیارت بروم. شاه پیشنهاد کرد که شیخ در تهران بماند. شیخ در جواب فرمود: دوست دارم این مشت استخوان در جوار حضرت ابوتراب صلوات الله علیه به تیره تراب سپرده شود. شاه که بیماری شیخ را دریافت، پزشکان را نزد او فرستاد تا حال او قدری بهبود یابد. امرای کشور، هدایای زیادی برای شیخ فرستادند که هیچکدام را نپذیرفت، شیخ، تهران را به قصد نجف ترک گفت.
وفات
مرحوم سید محمد حسین جزایری در ملحقات تذکره شوشتری می نویسد: وفات شیخ جعفر شوشتری در کرند (نزدیک کرمانشاه)، عصر ۲۸ صفر سنه ۱۳۰۳ ه.ق اتفاق افتاد و سپس پیکرش را در نجف اشرف به خاک سپردند.
منابع
- اندیشه قم
- ویکی شیعه
