آیه 33 سوره حجر

از دانشنامه‌ی اسلامی
نسخهٔ تاریخ ‏۹ آوریل ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۳۳ توسط مهدی موسوی (بحث | مشارکت‌ها) (تفسیر آیه)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
مشاهده آیه در سوره

قَالَ لَمْ أَكُنْ لِأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصَالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ

مشاهده آیه در سوره


<<32 آیه 33 سوره حجر 34>>
سوره : سوره حجر (15)
جزء : 14
نزول : مکه

ترجمه های فارسی

شیطان پاسخ داد که من هرگز به بشری که از گل و لای کهنه متغیر خلقت کرده‌ای سجده نخواهم کرد.

گفت: من آن نیستم که برای بشری که او را از گلی خشک و برگرفته از لجنی متعفّن و تیره رنگ آفریدی، سجده کنم!!

گفت: «من آن نيستم كه براى بشرى كه او را از گِلى خشك، از گِلى سياه و بدبو، آفريده‌اى، سجده كنم.»

گفت: من براى بشرى كه از گل خشك، از لجن بويناك آفريده‌اى سجده نمى‌كنم.

گفت: «من هرگز برای بشری که او را از گل خشکیده‌ای که از گل بدبویی گرفته شده است آفریده‌ای، سجده نخواهم کرد!»

ترجمه های انگلیسی(English translations)

Said he, ‘I will not prostrate before a human whom You have created out of a dry clay [drawn] from an aging mud.’

He said: I am not such that I should make obeisance to a mortal whom Thou hast created of the essence of black mud fashioned in shape.

He said: I am not one to prostrate myself unto a mortal whom Thou hast created out of potter's clay of black mud altered!

(Iblis) said: "I am not one to prostrate myself to man, whom Thou didst create from sounding clay, from mud moulded into shape."

معانی کلمات آیه

«لَمْ أَکُن لِّأسْجُدَ»: شایان مقام من نیست که سجده برم.

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


قالَ يا إِبْلِيسُ ما لَكَ أَلَّا تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ «32»

(خداوند) فرمود: اى ابليس! چه شد تو را كه همراه (فرشتگان) سجده‌كنان نيستى؟

قالَ لَمْ أَكُنْ لِأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ «33»

(ابليس) گفت: من اين‌گونه نيستم كه براى بشرى كه او را از گِلى خشك، از گِلى سياه و بدبو آفريده‌اى، سجده كنم.

قالَ فَاخْرُجْ مِنْها فَإِنَّكَ رَجِيمٌ «34»

(خداوند) فرمود: پس از صف فرشتگان (واين مقام) خارج شو كه همانا تو رانده و مطرودى.

وَ إِنَّ عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلى‌ يَوْمِ الدِّينِ «35»

والبتّه تا روز جزا بر تو لعنت خواهد بود.

جلد 4 - صفحه 458

پیام ها

1- در قضاوت تنها به علم خود تكيه نكنيم، بلكه از مجرم نيز اقرار بگيريم و با سؤال و جواب، منشأ جرم و روحيّات مجرم را براى همه روشن كنيم. «يا إِبْلِيسُ ما لَكَ»

2- اگر روحيّه تكبّر در شخصى پيدا شد، محيط وعواملِ ديگر، در هدايت او كارساز نيست. (ابليس در لابلاى فرشتگان و در محيط ملكوتى بود ليكن بخاطر لجاجت و تكبر آنگونه شد) «أَلَّا تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ»

3- برترى نژادى، يك فكر ابليسى است. خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصالٍ‌ ...

4- بدتر از سجده نكردن، غرور وتكبّر در برابر فرمان خداست. «لَمْ أَكُنْ لِأَسْجُدَ»

5- بدتر از گناه‌كردن، توجيه گناه است. «خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصالٍ» (شيطان، گناه خود را توجيه كرد)

6- غرور و تكبر كه آمد، نور و روح الهى را در انسان نمى‌بيند. شيطان جسم خاكى بشر را ديد و حاضر به سجده نشد، در حالى كه دستور خداوند به سجده، به خاطر روح الهى او بود. «خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصالٍ»

7- دستور و فرمان‌هاى الهى سبب اجبار نيست. «لَمْ أَكُنْ لِأَسْجُدَ»

8- تكبر، بزرگى نمى‌آورد، بلكه سبب تحقير مى‌شود. «فَاخْرُجْ» سبب نابودى و محو عبادات قبل مى‌شود. «فَإِنَّكَ رَجِيمٌ»

9- اجتهاد و اظهار نظر در برابر فرمان و دستور روشن الهى، جايز نيست. در مقابل فرمان: «فَقَعُوا لَهُ ساجِدِينَ» جايى براى گفتار «خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصالٍ» نيست.

10- يك لحظه نافرمانى و تكبّر، سبب خروج ابدى شد. «إِلى‌ يَوْمِ الدِّينِ»

11- متكبّر همواره مورد لعنت الهى است. «عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلى‌ يَوْمِ الدِّينِ»

تفسير نور(10جلدى)، ج‌4، ص: 459

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



قالَ لَمْ أَكُنْ لِأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ (33)

قالَ لَمْ أَكُنْ لِأَسْجُدَ: گفت ابليس جواب دهنده بدين كلام كه نباشم من هر آينه سجده كنم، يعنى سجده نكنم. لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ‌: مر آدم را كه خلق نمودى او را، مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ‌: از گلى خشك سياه شده به سبب زياد ماندن در آب و سائيده شده كه هيچ سنگ و ريگ در آن نباشد، زيرا من از جهت اصل اشرف هستم؛ و ندانست كه شرف و فضيلت به علم و عمل است نه اصل و حسب. گذشته از اين، در مقام فرمان سبحانى، اظهار رأى نمودن و سرپيچى از اطاعت حق كردن، تيشه مردوديت به ريشه خود زدن است، لا جرم حكم مطرودى او از مصدر جلال الهى صادر شد.


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ «26» وَ الْجَانَّ خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نارِ السَّمُومِ «27» وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي خالِقٌ بَشَراً مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ «28» فَإِذا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُوا لَهُ ساجِدِينَ «29» فَسَجَدَ الْمَلائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ (30)

إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبى‌ أَنْ يَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ (31) قالَ يا إِبْلِيسُ ما لَكَ أَلاَّ تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ (32) قالَ لَمْ أَكُنْ لِأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ (33) قالَ فَاخْرُجْ مِنْها فَإِنَّكَ رَجِيمٌ (34) وَ إِنَّ عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلى‌ يَوْمِ الدِّينِ (35)

ترجمه‌

و بتحقيق آفريديم آدم را از گل خشكى از لاى ريخته شده‌

و جن را آفريديمش پيش از آن از آتش سوزان‌

و هنگاميكه گفت پروردگار تو مر فرشتگان را كه من آفريننده‌ام آدمى را از گل خشكى از لاى ريخته شده‌

پس چون درست كردم آنرا و دميدم در آن از روحم پس بيفتيد مر او را سجده كنندگان‌

پس سجده كردند فرشتگان همگى بتمامى‌

مگر شيطان كه ابا نمود از آنكه باشد با سجده كنندگان‌

گفت اى شيطان چيست مر تو را كه نميباشى با سجده كنندگان‌

گفت نباشم كه سجده كنم مر آدمى را كه آفريدى او را از گل خشك از لاى ريخته شده‌

گفت پس بيرون رو از آن پس همانا توئى رانده شده‌

و بدرستيكه بر تو است دورى از رحمت تا روز جزا.

تفسير

خداوند حضرت آدم را خلق فرمود از گل خشك شده‌اى ميان تهى كه‌

جلد 3 صفحه 251

اگر چيزى يا باد بآن ميخورد صدا ميكرد و باين مناسبت از آن بصلصال كه مأخوذ از صلصله بمعناى قعقعه سلاح است تعبير شده و بعضى گفته‌اند چهل سال اين قالب بى‌روح در آفتاب بود و ملائكه چنين صورتى را نديده بودند و نميدانستند خداوند از آن چه اراده فرموده و اين كالبد ساخته شده بود از لاى ريخته شده بصورت آدمى يا لجن بد بو چون حمأ بمعناى لاى و لجن است و مسنون بمعناى مصوّر يا ريخته شده يا بوى بد گرفته است و در اين باب حديثى در سوره بقره ذيل آيه و علّم آدم الاسماء ذكر شد و جانّ پدر اجنّه را كه قمّى فرموده او پدر ابليس است خداوند قبلا خلق فرموده بود از آتش سوزان نافذ در مسامّ ابدان و بعضى گفته‌اند جانّ همان ابليس، شيطان معروف است ولى از بعضى روايات استفاده ميشود كه اجنّه و شياطين دو نوعند اجنّه مؤمن و كافر دارند و شياطين همگى كفّارند از نسل ابليس و زاد و ولد ندارند تخم ميگذارند مانند پرندگان و اولادشان تمامى ذكورند اناث ندارند در هر حال خداوند قبلا بملائكه فرمود من ميخواهم آدمى را از چنين مادّه‌اى خلق كنم و چون اعضاء و جوارح آنرا راست و درست نمودم و از روح خود در آن دميدم در برابر آن سجده كنيد و ظاهرا مراد آنست كه او را قبله خود قرار دهيد و براى خدا سجده كنيد و اين نهايت خضوع و احترام ملائكه بود از او چون سجده براى غير خدا جائز نيست و از چند روايت معتبره استفاده ميشود كه آن روح مطهر و مقدّس و برگزيده‌اى بود كه خداوند خلق فرموده بود آنرا بيد قدرت خود و نسبت داد آنرا بخود تشريفا مانند خانه كعبه كه آنرا خانه خود خوانده و مأخوذ از ريح بمعناى باد است چون شبيه بآنست در لطافت و در علم حكمت ثابت شده كه روح انسانى از عالم امر و مجرّد است از مادّه و تعلّق ميگيرد از عالم غيب اولا به بخار لطيف منبعث از قلب و افاضه ميكند بآن قوّه حيات را پس سرايت ميكند با آن قوّه در شرائين و اعماق بدن ولى تعلّق آن تدبيرى است نه حلولى يعنى حاكم در آن است نه ممزوج بآن و بر اين معنى شواهدى هم در اخبار ائمه اطهار موجود است و بنابراين تعبير بنفخ كه بمعناى دميدن است از باب تمثيل و تشبيه معقول بمحسوس است نه بطور حقيقت مگر آنكه گفته شود نفخ هر چيزى بحسب حال آنچيز است نفخ موجود مجرد، عبارت از تعلّق دادن آنست چون حكما گفته‌اند الفاظ موضوع است براى معانى عامّه نه‌

جلد 3 صفحه 252

معانى متبادره و در اين باب اخبارى در سوره بقره ذيل آيات راجع بقصه حضرت آدم گذشت و پس از امر الهى بسجده در مقابل حضرت آدم كليّه و تمام ملائكه كه اصناف متعدده بودند و هر صنفى بعبادت مخصوصى اشتغال داشتند در پيشگاه او خاضع و ساجد شدند جز ابليس عليه اللعنة كه تكبر و خود سرى نمود و اباء و امتناع كرد كه با ملائكه سجده نمايد چون از جنس آنها نبود و از بنى جانّ بود نهايت آنكه چندى با آنها در آسمان مشغول بعبادت بود و مأمور بسجود شد و باين مناسبت بكلمه الا استثناء از آنها شده است مانند آنكه پادشاه حكم كند اهل تهران بيرون روند از شهر و همه بروند جز يكنفر كه از اهل تهران نباشد و مقصر شود كه معلوم ميشود مراد ساكنان در تهران بوده اينجا هم معلوم ميشود مراد از ملائكه ساكنان ملأ اعلى بودند كه اشتغال بعبادت خدا داشتند و محتمل است استثناء منقطع باشد كه در كلام عرب و قرآن رائج است و بعضى گفته‌اند ابليس هم از ملائكه بوده ولى خلاف تحقيق است در هر حال خداوند باو فرمود چه موجب شد تو را كه با ملائكه سجده نكردى آن ملعون با كمال تكبّر و غرور جواب داد نباشد و نشايد مرا كه مخلوقم از نار كه جسم لطيف نورانى است كه سجده كنم در برابر آدمى كه آفريدى آنرا از گل و لاى كه جسم كثيف ظلمانى است و افتخار نمود باصل و نسب و غفلت كرد از علم و ادب لذا خطاب پر عتاب از مصدر جلال باو صادر گرديد كه بيرون شو از منزلت و مكانت خود در آسمان و خارج شو از زمره ملائكه همانا توئى مطرود و مردود و محروم از هر خير و كرامت و رحمت و سعادت تا روز قيامت كه روز جزاى متمردان و متكبّران و گنه‌كاران است و اين دليل است بر آنكه آن ملعون هيچگاه مشمول رحمت نخواهد شد ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


قال‌َ لَم‌ أَكُن‌ لِأَسجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقتَه‌ُ مِن‌ صَلصال‌ٍ مِن‌ حَمَإٍ مَسنُون‌ٍ (33)

‌گفت‌ شيطان‌ نيستم‌ ‌من‌ ‌هر‌ آينه‌ سجده‌ كنم‌ ‌از‌ ‌براي‌ بشري‌ ‌که‌ خلق‌ كرده‌ ‌او‌ ‌را‌ ‌از‌ گلي‌ ‌که‌ ‌از‌ آب‌ سياه‌ خمير ‌شده‌.

قال‌َ لَم‌ أَكُن‌ بسيار كلمه‌ زننده‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌من‌ نيستم‌ ‌يعني‌ هرگز سجده‌ نميكنم‌ و ‌لو‌ رانده‌ درگاه‌ تو شوم‌ و مشمول‌ لعن‌ تو و گرفتار عذاب‌ دائمي‌ تو و ‌اينکه‌ نظير كلام‌ ‌آن‌ كسست‌ ‌که‌ ‌گفت‌

(النار و ‌لا‌ العار)

‌که‌ ‌از‌ ‌إبن‌ عباس‌ روايت‌ ‌شده‌ ‌که‌ ‌گفت‌: رفتم‌ بملاقات‌ ‌او‌ ‌در‌ حال‌ موت‌ بمن‌ ‌گفت‌ صاحبت‌ ‌را‌ بمن‌ برسان‌ آمدم‌ ‌علي‌ ‌عليه‌ السّلام‌ ‌را‌ بردم‌ ‌گفت‌ نظر داري‌ ‌که‌ پيغمبر فرمود ‌در‌ چاه‌ ويل‌ تابوتيست‌ ‌در‌ ‌آن‌ چهارده‌ نفر معذب‌ هستند هفت‌ ‌از‌ پيشينيان‌ و هفت‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ امت‌ الان‌ تابوت‌ ‌را‌ آورده‌اند و رفيقم‌ ‌در‌ ‌او‌ ‌است‌ و منتظر ‌من‌ هستند آيا ميتواني‌ مرا نجات‌ دهي‌ فرمود بلي‌ بشرط آنكه‌ نزد مهاجر و أنصار إقرار كني‌ ‌که‌ ‌ما حق‌ ‌علي‌ ‌را‌ غصب‌ كرديم‌ ‌گفت‌ ‌اينکه‌ موضوع‌ ‌بر‌ ‌من‌ ميسر نيست‌ جمع‌ آوري‌ مهاجر و أنصار حضرت‌ فرمود همين‌ اشخاصي‌ ‌که‌ درب‌ خانه‌ حاضر هستند ‌گفت‌

(النار و ‌لا‌ العار)

و بهمين‌ مطلب‌ اشاره‌ دارد فرمايش‌ ابي‌ ‌عبد‌ اللّه‌ ‌در‌ جواب‌ ‌اينکه‌ كلمه‌ ‌در‌ موقع‌ رجز خواني‌

(الموت‌ خير ‌من‌ ركوب‌ العاري‌ و العار خير ‌من‌ دخول‌ النار)

ضكه‌ مرگ‌ و شهادت‌ ‌براي‌ ‌من‌ گوارتر ‌است‌ ‌از‌ اينكه‌ دست‌ بيعت‌ و ذلت‌ بدهم‌ بيزيد و ‌إبن‌ زياد و زير بار ننگ‌ و عار بروم‌ ولي‌ ‌بر‌ ‌شما‌ عار و ننگي‌ ‌که‌ تصور ميكنيد ‌اگر‌ دست‌ ‌از‌ ‌من‌ برداريد و اعتراف‌ بحقانيت‌ ‌من‌ كنيد بهتر ‌است‌ ‌از‌ دخول‌ ‌در‌ جهنم‌ عكس‌ قول‌ ‌او‌ (لأسجد) مثل‌ مني‌ ‌که‌

جلد 12 - صفحه 34

‌از‌ جنس‌ لطيف‌ آتش‌ خلق‌ شده‌ام‌ و چندين‌ هزار سال‌ عبادت‌ ترا كرده‌ام‌ بحدي‌ ‌که‌ ملائكه‌ حسرت‌ عبادت‌ مرا ميخوردند بيايم‌ و كرنش‌ كنم‌ و سجده‌ كنم‌ (لبشر) ببشري‌ ‌که‌ خَلَقتَه‌ُ مِن‌ صَلصال‌ٍ مِن‌ حَمَإٍ مَسنُون‌ٍ مثل‌ ساير حيوانات‌ زميني‌ ‌از‌ سباع‌ و بهائم‌ ‌که‌ ‌آنها‌ ‌هم‌ ‌از‌ همين‌ خاك‌ خلق‌ شده‌اند چه‌ امتيازي‌ دارد بشر ‌با‌ ساير حيوانات‌ غافل‌ ‌از‌ اينكه‌ (آدمي‌ زاده‌ طرفه‌ معجونيست‌ كز فرشته‌ سرشته‌ و ‌از‌ حيوان‌ گر كند ميل‌ ‌اينکه‌ شود ‌پس‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ وركند ميل‌ ‌آن‌ شود ‌به‌ ‌از‌ ‌آن‌).

(الإنسان‌ مركب‌ ‌من‌ سرّ و علن‌ و ظهر و بطن‌ و روح‌ و بدن‌) ‌از‌ امير المؤمنين‌ (ع‌) مرويست‌ فرمود:

(‌من‌ غلب‌ عقله‌ ‌علي‌ شهوته‌ فهو أشرف‌ ‌من‌ الملائكة و ‌من‌ غلب‌ شهوته‌ ‌علي‌ عقله‌ فهو اخس‌ّ ‌من‌ البهائم‌).

خلاصه‌ ملائكه‌ عقل‌ بلا شهوت‌ دارند بهائم‌ شهوت‌ بلا عقل‌ إنسان‌ عقل‌ و شهوت‌ ‌هر‌ دو ‌را‌ دارد ‌اگر‌ شهوتش‌ تابع‌ عقل‌ شد ‌از‌ ملائكه‌ بالاتر ميرود زيرا ملائكه‌ مزاحم‌ عقل‌ ندارند و ‌اگر‌ عقلش‌ تابع‌ شهوت‌ شد ‌از‌ بهائم‌ پستتر ميشود، زيرا ‌آنها‌ عقل‌ ‌که‌ راه‌ خير و شر ‌را‌ نشان‌ دهد ندارند شيطان‌ همين‌ جنبه‌ مادّيت‌ آدم‌ ‌را‌ ديد.

برگزیده تفسیر نمونه


]

(آیه 33)- ابلیس که غرق غرور و خودخواهی خویش بود آنچنان که عقل و هوش او را پوشانده بود گستاخانه در برابر پرسش پروردگار به پاسخ پرداخت و «گفت: من هرگز برای بشری که او را از خاک خشکیده‌ای- که از گل بدبویی گرفته شده- آفریده‌ای سجده نخواهم کرد» (قالَ لَمْ أَکُنْ لِأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

منابع