آیه 22 سوره کهف
| <<21 | آیه 22 سوره کهف | 23>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
بعضی خواهند گفت که عده آن اصحاب کهف سه نفر بود چهارمین هم سگ آنها، و برخی دیگر از روی خیالبافی و غیب‌گویی می‌گویند عده آنها پنج نفر بود ششمین سگ آنها، و برخی دیگر گویند: هفت نفر بودند و هشتمین سگ آنها. بگو: خدای من به عده آنها آگاهتر است، که بر عدد آنها به جز افراد قلیلی (مانند انبیاء و اولیاء که از طرف حق به وحی دانسته‌اند) هیچ کس آگاه نیست، پس تو (با اهل کتاب) درباره آنها مجادله مکن جز آنکه هر چه به ظاهر وحی دانستی اظهار کن و دیگر هرگز فتوا از احدی در این باب مپرس.
به زودی خواهند گفت: سه نفر بودند، چهارمین آنان سگشان بود. و می گویند: پنج نفر بودند، و ششمین آنان سگشان بود، در حالی که [این اظهار نظرهای بی دلیل] تیر به تاریکی انداختن است. و می گویند: هفت نفر بودند، هشتمین آنان سگشان بود. بگو: پروردگارم به شماره آنان آگاه تر است، جز اندکی کسی شماره آنان را نمی داند. پس درباره آنان بحث و مجادله مکن مگر بحث و مجادله ای ظاهر، و در مورد آنان از هیچ کس نظر مخواه.
به زودى خواهند گفت: «سه تن بودند [و] چهارمين آنها سگشان بود.» و مى‌گويند: «پنج تن بودند [و] ششمين آنها سگشان بود.» تير در تاريكى مى‌اندازند. و [عده‌اى] مى‌گويند: «هفت تن بودند و هشتمين آنها سگشان بود.» بگو: «پروردگارم به شماره آنها آگاهتر است، جز اندكى [كسى شماره] آنها را نمى‌داند.» پس در باره ايشان جز به صورت ظاهر جدال مكن و در مورد آنها از هيچ كس جويا مشو.
خواهند گفت: سه تن بودند و چهارميشان سگشان بود و مى‌گويند: پنج تن بودند و ششميشان سگشان بود -تير به تاريكى مى‌افكنند- و مى‌گويند: هفت تن بودند و هشتميشان سگشان بود. بگو: پروردگار من به عدد آنها داناتر است و شمار ايشان را جز اندك‌كسان نمى‌دانند. و تو در باره آنها جز به ظاهر مجادله مكن و از كس نظر مخواه.
گروهی خواهند گفت: «آنها سه نفر بودند، که چهارمین آنها سگشان بود!» و گروهی می‌گویند: «پنچ نفر بودند، که ششمین آنها سگشان بود.» -همه اینها سخنانی بی‌دلیل است- و گروهی می‌گویند: «آنها هفت نفر بودند، و هشتمین آنها سگشان بود.» بگو: «پروردگار من از تعدادشان آگاهتر است!» جز گروه کمی، تعداد آنها را نمی‌دانند. پس درباره آنان جز با دلیل سخن مگو؛ و از هیچ کس درباره آنها سؤال مکن!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
رجما: رَجْماً بِالْغَيْبِ به طور استعاره به معنى ظن است «الرجم ان يتكلّم بالظن». تمار: مراء: «مجادله «لا تمار فيهم، الامراء ظاهرا» درباره اهل كهف با آنها مجادله مكن مگر مجادلهاى كه سطحى است يا مجادلهاى كه حجت را آشكار كند..[۱]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
سَيَقُولُونَ ثَلاثَةٌ رابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ وَ يَقُولُونَ خَمْسَةٌ سادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْماً بِالْغَيْبِ وَ يَقُولُونَ سَبْعَةٌ وَ ثامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِمْ ما يَعْلَمُهُمْ إِلَّا قَلِيلٌ فَلا تُمارِ فِيهِمْ إِلَّا مِراءً ظاهِراً وَ لا تَسْتَفْتِ فِيهِمْ مِنْهُمْ أَحَداً «22»
بزودى خواهند گفت: (اصحاب كهف) سه نفر بودند، چهارمينشان سگشان بود و (عدّه‌اى) گويند: پنج نفر بودند، ششمين آنان سگشان بود.
(اين سخنى بى‌دليل و) پرتاب تيرِ گمان به گذشته‌اى ناپيداست. و (عدّه‌اى ديگر) گويند: هفت تن بودند و هشتمين آنان سگشان بود. بگو: پروردگارم به تعدادشان داناتر است (و شمار) آنان را جز اندكى، كسى نمى‌داند. پس درباره‌ى آنان جز به ظاهر (و آنچه آشكار كرده‌ايم)، مجادله مكن و درباره‌ى ايشان از هيچ كس از (اهل كتاب) نظر مخواه.
جلد 5 - صفحه 157
نکته ها
در مورد «رابِعُهُمْ» و «سادِسُهُمْ»، كلمه‌ى «واو» نيامده است، ولى همراه «ثامِنُهُمْ»، «واو» آمده است، شايد به اين جهت كه نظريّه‌ى سه نفر يا پنج نفر بودن آنان، از نااهلان است كه خدا هم تعبير «رجماً بالغيب» دارد، ولى نظريّه‌ى هفت تن بودن از مؤمنان و اهل دقّت است. «1» از اين رو، كلمه‌ى «رَجْماً بِالْغَيْبِ» نيامده وبه احترام آنان، ميان اصحاب كهف و سگشان با واوِ عاطفه فاصله شده است.
اگر حركت‌ها با ارزش وانسان‌ها هدف داشته باشند، وابسته‌ها و متعلّقات و حتى حيوانات همراه نيز بايد به حساب آيند. چون حيوان بودن و نجس بودن دليل بر بى‌ارزشى نيست. در اين آيه سه بار از سگ ياد شده و در آيه‌ى 18 نيز به نقش مثبت سگ اصحاب كهف اشاره شده است. «وَ كَلْبُهُمْ باسِطٌ ذِراعَيْهِ بِالْوَصِيدِ»
در آيات مختلف اين سوره از حدس‌گرايى انتقاد شده است:
«رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِما لَبِثْتُمْ» آيه 19، «رَبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ» آيه 21، «رَبِّي أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِمْ» آيه 22 و «قُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما لَبِثُوا» آيه 26.
پیام ها
1- قرآن از آينده خبر مى‌دهد. «سَيَقُولُونَ»
2- سخن بى‌دليل نگوييم و به تخمين و حدس تكيه نكنيم. «رَجْماً بِالْغَيْبِ»
3- در موارد غير لازم بايد از بحث و جدل چشم پوشيد. فَلا تُمارِ فِيهِمْ ...
4- به جاى انديشيدن به عدد، به هدف بينديشيد و دنبال دانستنى‌هاى بى‌فايده نرويد. «لا تَسْتَفْتِ فِيهِمْ مِنْهُمْ أَحَداً»
5- دانستن وسؤال از هركسى جايز نيست، از نااهلان نپرسيم. لا تَسْتَفْتِ ... مِنْهُمْ
«1». اين نظريه را ابن عباس از اميرالمؤمنين عليه السلام نقل كرده است.
تفسير نور(10جلدى)، ج5، ص: 158
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
سَيَقُولُونَ ثَلاثَةٌ رابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ وَ يَقُولُونَ خَمْسَةٌ سادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْماً بِالْغَيْبِ وَ يَقُولُونَ سَبْعَةٌ وَ ثامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِمْ ما يَعْلَمُهُمْ إِلاَّ قَلِيلٌ فَلا تُمارِ فِيهِمْ إِلاَّ مِراءً ظاهِراً وَ لا تَسْتَفْتِ فِيهِمْ مِنْهُمْ أَحَداً «22»
بعد از آن متنازعان عهد حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله را در باب
«1» مناقب، اين شهر آشوب، ج 2، ص 338- 337، پس از نقل اين روايت، اشعار در زمينه اين معجزه آورده است.
جلد 8 - صفحه 36
اصحاب كهف مى‌فرمايد:
سَيَقُولُونَ ثَلاثَةٌ: زود باشد كه گويند يهود، يا يعقوبيه، يا نصاراى نجران كه اصحاب كهف سه نفر بودند. رابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ: چهارمى ايشان سگ آنها بود.
وَ يَقُولُونَ خَمْسَةٌ: و مى‌گويند نسطوريه نصارى كه پنج نفر بودند. سادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ: ششمى ايشان سگ بود. رَجْماً بِالْغَيْبِ: مى‌اندازند اين سخن را انداختنى به پنهانى، يعنى گفتارى است كه به پندار يا اختراع خود گويند و اصلا اطلاع به آن ندارند. وَ يَقُولُونَ سَبْعَةٌ: و گويند مسلمانان به اخبار پيغمبر صلى اللّه عليه و آله از جبرئيل كه هفت نفر بودند. وَ ثامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ: و هشتمى آنها سگ بود. قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِمْ: بگو اى پيغمبر پروردگار من داناتر است به عدد آنها. ما يَعْلَمُهُمْ إِلَّا قَلِيلٌ: نمى‌دانند ايشان را مگر اندكى از آدميان كه پيغمبر و اصحاب او باشند.
حق تعالى قبل از وقوع اين تنازع اصحاب پيغمبر، به آن خبر داد تا يقين ايشان زياده شود. بعد از آن نصاراى نجران آمدند و حديث عيسى و اصحاب كهف در ميان آوردند، بزرگتر آنها سيّد و عاقب بود، سيد گفت: سه نفر بودند چهارمى سگ بود. عاقب گفت: پنج نفر و ششمى سگ بود. مسلمانان گفتند:
هفت نفر و هشتمى سگ بود عبد المسيح گفت: ظاهرا قول اهل اسلام صحيح باشد «1».
زمخشرى در كشاف «2» گفته: قوله «رَجْماً بِالْغَيْبِ» بعد از قول اول و دوم، و قوله قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِمْ ما يَعْلَمُهُمْ إِلَّا قَلِيلٌ بعد از قول سوم دال است بر بطلان قول اول و دوم و صدق قول سوم، و عدم ذكر قول چهارم دالّ است بر انحصار سه قول.
نكته: قوله تعالى «وَ ثامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ». زمخشرى گويد «واو» داخله بر آن واوى است كه داخل مى‌شود بر جمله‌اى كه صفت نكره باشد، چنانچه داخل مى‌شود بر جمله‌اى كه حال از معرفه باشد مثل قوله: وَ ما أَهْلَكْنا مِنْ قَرْيَةٍ إِلَّا وَ
«1» تفسير أبو الفتوح رازى، ج 7، ص 320.
«2» كشاف ج 2 ص 714.
جلد 8 - صفحه 37
لَها كِتابٌ مَعْلُومٌ» «1» و فايده آن توكيد، و دالّ است بر آنكه اتصاف موصوف به صفت، امرى است ثابت و مستقرّ، و چون قول سوم بر وجه ثبات علم و يقين واقع شد نه به طريق گمان و تخمين، لذا «واو» در آن ذكر شد «2». ابو الفتح رازى (رحمه اللّه) فرمايد: «واو» در آيه عطف باشد و آنجا كه «واو» نيست صفت و موصوف باشد «3».
بعد از علم به كميت و كيفيت اصحاب كهف به سبب وحى فرمايد:
فَلا تُمارِ فِيهِمْ: پس جدال مكن در شأن اصحاب كهف اگر ديگران جدال كنند. إِلَّا مِراءً ظاهِراً: مگر جدالى آشكارا، يعنى مجادله مكن در اثبات حق مگر آنچه را كه ظاهر شده براى تو از وحى، به ايشان اطلاع فرما. نزد بعضى مراد از جدال ظاهر مجادله به حجت و دليل باشد.
تبصره: آيه شريفه نهى است از مراء، كه يكى از اخلاق رذيله مى‌باشد، يعنى ستيزگى براى اثبات مطلب، يا اعتراض بر كلام غير بدون غرض دينى، يا محاجّه در امرى كه تردّد باشد در آن، يا مجادله بر باطل و طلب مغالبه، يا مخاصمه در امور دينيه، يا به جهت اظهار فضل و كمال، يا براى عاجز كردن طرف؛ تمام اينها مذموم و منهىّ باشد مگر مجادله براى اظهار حق كه ممدوح و شايسته است، و احاديث زياد در ترك مراء وارد شده از جمله:
1- كافى- از حضرت صادق كه حضرت امير المؤمنين فرمود: ايّاكم و المراء و الخصومة فانّهما يمرضان القلوب على الاخوان و ينبت عليهما النّفاق «4».
بر شما باد به دورى كردن از مراء و خصومت، زيرا اين دو صفت مريض مى‌كنند قلب را بر برادران، و مى‌روياند نفاق را.
2- فرمود حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله: ثلث من لقى اللّه بهنّ دخل الجنّة من اىّ باب شاء: من حسن خلقه، و خشى اللّه فى المغيب و المحضر، و ترك
«1» سوره حجر آيه 4.
«2» كشاف، چاپ 1354 مصر، ج 2، ص 385.
«3» تفسير أبو الفتوح، ج 7، ص 321.
«4» اصول كافى، جلد 2، كتاب الايمان و الكفر، باب المراء و الخصومه، صفحه 300، حديث اوّل.
جلد 8 - صفحه 38
المراء و ان كان محقّا «1».
سه چيز است هر كه ملاقات كند خدا را به آنها، داخل بهشت شود از هر درى كه خواهد: كسى كه نيكو باشد خلق او، و بترسد خدا را در نهانى و آشكارا، و ترك مراء اگرچه محق باشد.
3- فرمود: كامل نگرداند بنده‌اى حقيقت ايمان را تا آنكه واگذارد مراء را، اگرچه حق با او باشد «2».
وَ لا تَسْتَفْتِ فِيهِمْ مِنْهُمْ أَحَداً: و فتوى مجوى، يعنى مپرس در شأن اصحاب كهف از اهل كتاب هيچكس را، زيرا حقيقت امر به توسط وحى بر تو مكشوف شده.
تنبيه: آيه شريفه خطاب به پيغمبر، و مراد امت باشند كه حق تعالى نهى فرمايد ايشان را از مراء در محاورات و استخبار و استعلام از يهود و نصارى، زيرا پس از بيان قرآن رجوع به غير اهل قرآن كاشف است از سوء عقيده و عدم اطمينان.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ كَذلِكَ أَعْثَرْنا عَلَيْهِمْ لِيَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ أَنَّ السَّاعَةَ لا رَيْبَ فِيها إِذْ يَتَنازَعُونَ بَيْنَهُمْ أَمْرَهُمْ فَقالُوا ابْنُوا عَلَيْهِمْ بُنْياناً رَبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ قالَ الَّذِينَ غَلَبُوا عَلى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِمْ مَسْجِداً «21» سَيَقُولُونَ ثَلاثَةٌ رابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ وَ يَقُولُونَ خَمْسَةٌ سادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْماً بِالْغَيْبِ وَ يَقُولُونَ سَبْعَةٌ وَ ثامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِمْ ما يَعْلَمُهُمْ إِلاَّ قَلِيلٌ فَلا تُمارِ فِيهِمْ إِلاَّ مِراءً ظاهِراً وَ لا تَسْتَفْتِ فِيهِمْ مِنْهُمْ أَحَداً «22» وَ لا تَقُولَنَّ لِشَيْ‌ءٍ إِنِّي فاعِلٌ ذلِكَ غَداً «23» إِلاَّ أَنْ يَشاءَ اللَّهُ وَ اذْكُرْ رَبَّكَ إِذا نَسِيتَ وَ قُلْ عَسى أَنْ يَهْدِيَنِ رَبِّي لِأَقْرَبَ مِنْ هذا رَشَداً «24»
ترجمه
و همچنين مطّلع گردانديم بر ايشان تا بدانند كه وعده خدا حقّ است و همانا قيامت نيست شكّى در آن هنگاميكه نزاع مينمودند ميان خودشان در كارشان پس گفتند بنا كنيد بر ايشان بنائى پروردگارشان داناتر است بكارشان گفتند آنانكه مطّلع شدند بحال ايشان هر آينه بنا ميكنيم بر ايشان مسجدى
زود باشد كه گويند سه نفر بودند چهار ميشان سگشان بود و گويند پنج نفر بودند ششميشان سگشان بود بگزاف گوئى از غيب و گويند هفت نفر بودند و هشتميشان سگشان بود بگو پروردگار من داناتر است بعدد ايشان نميداند عدد ايشانرا مگر
جلد 3 صفحه 417
اندكى پس جدال مكن در امر ايشان مگر جدالى آشكار و استفسار مكن در باره ايشان از احدى
از آنها و مگو در كارى كه من بجا آورنده‌ام آنرا فردا
مگر آنكه بخواهد خدا و ياد كن پروردگارت را چون فراموش كردى و بگو اميد است كه هدايت كند مرا پروردگارم بامرى نزديكتر از اين برشد و صلاح.
تفسير
خداوند متعال چنانچه خواب و بيدار فرمود اصحاب كهف را براى مزيد بصيرت ايشان كه قبلا بيان شد مطّلع و واقف فرمود بر ايشان اهل شهر و پادشاه آنها را كه آمدند براى جستجوى ايشان چنانچه در حديث قمّى ره از امام صادق عليه السّلام در صدر قصّه ذكر شد و اين براى آن بود كه بدانند وعده خدا راست و درست و حق است و روز قيامت بر پا خواهد شد و خداوند خلق اولين و آخرين را در آنروز محشور ميفرمايد و جاى شبهه نيست چون حال ايشان در خواب و بيدارى مانند كسانى بود كه بميرند و زنده شوند چنانچه در حديث نبوى است كه چنانچه ميخوابيد ميميريد و چنانچه بيدار ميشويد زنده ميگرديد و در روايت ديگر است كه خواب برادر مرگ است و در احتجاج از امام صادق عليه السّلام روايت نموده كه بسيار كسانى بودند كه رجوع نمودند بدنيا بعد از مردن و از آن جمله اصحاب كهف بودند كه خداوند سيصد و نه سال ايشانرا ميراند پس زنده فرمود در زمان قوميكه منكر بعث بودند براى آنكه شبهه آنها رفع شود و ببينند قدرت خداوند را و بدانند كه بعث بندگان حقّ است و بنابراين محتمل است نزاع كسانيكه مطّلع شدند بر آنها در امر بعث خودشان بوده كه بعضى منكر و بعضى مدّعى بعث ارواح مجرّده و بعضى مقرّ بحشر اجساد و ارواح جمعا بودند و خداوند باين ارائه خلاف آنها را مبدّل بوفاق نموده و همه مقرّ بحقّ شده باشند چنانچه جمعى از مفسرين فرموده‌اند و محتمل است نزاع بعد از اطلاع بر اصحاب كهف در امر ايشان شده بين كسانيكه مطّلع شدند كه آيا ايشان مرده‌اند بعد از بيدار شدن يا ثانيا بخواب رفته‌اند چون نقل شده كه ايشان بعد از بيدار شدن بجاى خودشان خوابيدند و بحال اوّل برگشتند يا نزاع در مدّت مكث ايشان در كهف و عددشان و كيفيّت بناء بر ايشان بوده كه بعضى گفتند ديوارى بر در غار بسازيد كه كسى نتواند وارد در آن شود و بعضى گفتند مقبره‌اى
جلد 3 صفحه 418
براى ايشان بسازيد و بعضى كه اهل تقوى بودند گفتند مسجدى بر در غار بسازيد كه مردم در آن عبادت كنند و بايشان و محلّشان تبرّك جويند و پادشاه موافقت نمود و ساخته شد و در حديث سابق اشاره به اين معنى شده بود و در هر حال خداوند داناتر است بامر بعث عباد و عدد اصحاب كهف و مدّت مكث ايشان و كيفيّت بناء بر آنان و بنابراين جمله ربّهم اعلم بهم معترضه‌اى است از خداوند و بعضى آنرا قول بعضى از اهل نزاع دانسته‌اند كه ميخواستند مسجد بسازند و بنابراين مقول قول آنان است كه معتقد بسعه علم الهى بودند و موفق باجراى مقصودشان شدند و در آيه دوم خداوند نقل فرموده قسمتى از نزاع سابق الذّكر را با نزاع دو فرقه از نصاراى نجران را با مسلمانان در عهد حضرت ختمى مرتبت كه بعضى از آن دو قائل بودند بآنكه اصحاب كهف سه نفر بودند چهار ميشان سگشان بود و بعضى قائل بودند كه پنج نفر بودند ششميشان سگشان بود و مسلمانان بتعليم پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم قائل بودند كه ايشان هفت نفر بودند لذا خداوند در تعقيب آن دو قول فرموده رجما بالغيب يعنى اين از باب انداختن كلام است بى‌مدرك از غيب و در تعقيب قول سوم فرموده و هشتميشان سگشان بود تا اشاره باشد بانحصار كلام بى‌مدرك بآن دو قول و ثابت شود قول سوّم باثبات خداوند صفت هشتمى را براى سگ ايشان و قطع آن از كلام سابق بدخول و او و ابتداء بكلام با مراعات مشابهت صورى اقوال و موافقت بامراد مسلمانان و عدم تصريح بصحّت قول ايشان در مقام مجادله و حكميّت و اشاره فرموده بمدرك قول سوّم كه وحى الهى است بآنكه فرموده بگو اى پيغمبر پروردگار من داناتر است بعدّه ايشان و نميدانند عده ايشانرا مگر كمى از اهل ايمان بتعليم الهى و بنابر آنچه ذكر شد جهت دخول و او در جمله اخيره و عدم دخول آن در دو جمله سابقه ظاهر است و محتاج بتفاصيل و تكلّفات مذكوره در مجمع و غيره و اثبات و او ثمانيه در نحو نيست ولى مفسرين چون و ثامنهم را هم مقول قول دسته سوّم دانسته‌اند براى وجه ذكر و او در قول اخير و حذف آن در دو قول سابق محتاج بتوجيه شده‌اند از قبيل آنكه چون قول اخير از روى علم و اطمينان نفس بوده كلام بتمامى ذكر شده بخلاف قول اوّل و دوّم كه با تزلزل بوده و و او حذف شده است و امثال اين كه ذكرش موجب ملالت خاطر است و در آيه سوّم خداوند
جلد 3 صفحه 419
دستور فرموده به پيغمبر خود كه با اهل كتاب مجادله و مباحثه و گفتگو نفرمايد در امر اصحاب كهف و عدد ايشان مگر جدال و بحث ظاهرى صورى بدون دقت نظر و دنباله گيرى از مطلب و ردّ قول آنها صريحا چون اين طرز مباحثه منافى با اخلاق و مخالف با طريق ابلاغ و ارشاد است بلكه بايد حقّ مطلب ادا شود و واقع امر مكشوف گردد بدون ايجاد خصومت و كدورت چنانچه در بيان اقوال ثلاثه در كلام الهى اشاره بآن شد و محتمل است مراد نهى از مجادله در خفاء باشد و امر بمجادله در علن و محضر عموم تا حقّ بر همه آشكار گردد و كسى نتواند منكر بيان حضرت ختمى مرتبت شود و نسبت خلاف حقّ بآنحضرت دهد و اشتباه كارى نمايد در هر حال بطرق عامّه از حضرت امير عليه السّلام نقل شده كه اصحاب كهف هفت نفر بودند و هشتمى سگشان بود و از امام صادق عليه السّلام در روضة الواعظين نقل نموده كه از مكّه معظّمه با امام زمان عليه السّلام بيست و هفت نفر بيرون ميآيند پانزده نفر از قوم حضرت موسى عليه السّلام كه اهل حقّ و حقيقت بودند و هفت نفر اصحاب كهف و يوشع بن نون و سلمان و ابو دجّانه انصارى و مقداد و مالك اشتر كه ياوران و فرمانفرمايانند در ركاب آنحضرت و معلوم است بعد از وحى الهى نبايد پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در موضوع اصحاب كهف سؤالى از اهل كتاب فرمايد و بايد اهل ايمان هم بآنحضرت اقتداء نموده در اين باب پرسشى از علماء يهود و نصارى نكنند و نبايد پيغمبر اكرم و اهل ايمان در كاريكه ميخواهند اقدام نمايند بگويند مثلا من اين كار را فردا انجام ميدهم مگر آنكه بلافاصله انشاء اللّه بگويند و اگر احيانا فراموش كردند و نگفتند هر وقت يادشان آمد بگويند انشاء اللّه كه بثواب ذكر خدا نائل شوند و اگر آنكار را فراموش نمودند از خدا بخواهند كه ايشانرا موفق فرمايد بامرى كه نزديكتر باشد بخير و رشد و صلاح از آنچه عزم بر آن داشته‌اند و فراموش نموده‌اند و بعضى گفته‌اند مراد آنستكه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم از خدا بخواهد كه باو عطا فرمايد آيات و معجزاتيكه دلالت آنها بر نبوّت آنحضرت بيشتر باشد از قصّه اصحاب كهف و خدا باو عطا فرمود و از روايت قمّى ره از امام صادق عليه السّلام كه در بدو قصّه ذكر شد استفاده ميشود كه مقصود بخطاب در آيه چهارم پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است و آنحضرت در وقتى كه بقريش وعده فرمود كه جواب سؤالات آنها را فردا
جلد 3 صفحه 420
بدهد انشاء اللّه نفرمود و باين سبب تا چهل روز وحى از آنحضرت قطع شد و از روايات متعدده منقوله از ائمه اطهار در كتب معتبره مستفاد ميشود كه مراد فراموش نمودن ذكر انشاء اللّه است و اين قابل تدارك است در هر زمانى كه متذكّر شود و اگر نبود اين روايات ممكن بود از آيه چهارم استظهار شود كه مقصود بخطاب امّتند اگر چه مخاطب پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است چنانچه رسم خطابات قرآنيه است و مراد آنستكه مردم نگويند و معتقد نشوند كه كارى ميتوانند انجام دهند بدون مشيّت الهى و اعتماد بقدرت خودشان در امور نداشته باشند و البتّه گفتن انشاء اللّه هم علاوه بر آنكه ذكر خدا است و در هر حال خوب است براى اظهار اعتقاد بجريان امور بر طبق مشيّت الهى لازم است و اگر آنكار را فراموش كردند و انجام ندادند از خدا بخواهند كه ايشانرا دلالت بامرى نمايد كه خيرش براى آنها بيشتر باشد از كار فراموش شده و بنابراين و قل عسى ربّى أن يهدين لأقرب من هذا رشدا بيان است براى ذكر دروا ذكر ربّك اذا نسيت و فراموش شده كار است و مربوط بذكر انشاء اللّه نيست ولى آنچه از خاندان وحى و تنزيل رسيده متعيّن بقبول است اگر چه آن بدقت منافات با اين معنى هم ندارد و قابل جمع است و اللّه اعلم ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
سَيَقُولُونَ ثَلاثَةٌ رابِعُهُم كَلبُهُم وَ يَقُولُونَ خَمسَةٌ سادِسُهُم كَلبُهُم رَجماً بِالغَيب‌ِ وَ يَقُولُونَ سَبعَةٌ وَ ثامِنُهُم كَلبُهُم قُل رَبِّي أَعلَم‌ُ بِعِدَّتِهِم ما يَعلَمُهُم إِلاّ قَلِيلٌ فَلا تُمارِ فِيهِم إِلاّ مِراءً ظاهِراً وَ لا تَستَفت‌ِ فِيهِم مِنهُم أَحَداً «22»
زود باشد که بگويند جماعتي از اهل كتاب که اصحاب كهف سه نفر بودند و چهارمي آنها سگ آنها بود و جماعت ديگري ميگويند پنج نفر بودند و ششمي آنها سگ آنها بود لكن بدون مدرك و حجت فقط توهم و خيالست و جماعت ديگر ميگويند هفت نفر بودند و هشتمي آنها سگ آنها بود بفرما به آنها که پروردگار من داناتر است بعدّه آنها كسي اطلاع بآنها و علم بخصوصيات آنها ندارد مگر قليلي از مؤمنين پس مجادله نكن با اينها در امر اصحاب كهف مگر با دليل روشن واضح و نپرس و استفتاء مفرما در امر اصحاب كهف از اهل كتاب احدي را بايد آنچه وحي از جانب حق برسد قبول كرد.
سَيَقُولُونَ ثَلاثَةٌ رابِعُهُم كَلبُهُم گفتند نصاراي نجران موقعي که شرفياب حضور حضرت رسالت شدند صحبت اصحاب كهف پيش آمد بعض آنها گفتند سه نفر بودند و چهارمي آنها كلب آنها بود و بعض ديگر وَ يَقُولُونَ خَمسَةٌ سادِسُهُم
جلد 12 - صفحه 342
كَلبُهُم لكن مدركي بر اينکه قول ندارند فقط رَجماً بِالغَيب‌ِ است و بعض ديگر وَ يَقُولُونَ سَبعَةٌ وَ ثامِنُهُم كَلبُهُم در جواب آنها بفرما تمام اينکه اقوال بدون علم و مدرك است مجرد تخمين و حدس و ظن است قُل رَبِّي أَعلَم‌ُ بِعِدَّتِهِم آنچه وحي برسد مورد قبول است ما يَعلَمُهُم إِلّا قَلِيلٌ يا مراد قليلي از اهل كتاب ميدانند خصوصيات آنها را يا مراد اينست که شما بقليلي از خصوصيات آنها مطلعيد تمام خصوصيات آنها از عدّه و كيفيات آنها خبر نداريد فَلا تُمارِ فِيهِم در مورد اصحاب كهف با اينکه اهل كتاب مجادله نفرما زيرا بر فرض شما هم بوحي الهي عدّه و حالات آنها را بيان كني آنها قبول نميكنند الامراء ظاهرا که برداري آنها را بحس‌ّ و و جدان مشاهده كنند و نتوانند انكار كنند وَ لا تَستَفت‌ِ فِيهِم مِنهُم أَحَداً از احدي از آنها سؤال نكن در مورد اصحاب كهف.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 22)- این آیه به پاره‌ای از اختلافات اشاره می‌کند که در میان مردم در مورد اصحاب کهف وجود دارد، از جمله: در باره تعداد آنها می‌گوید: گروهی از مردم «خواهند گفت: آنها سه نفر بودند که چهارمینشان سگشان بود» (سَیَقُولُونَ ثَلاثَةٌ رابِعُهُمْ کَلْبُهُمْ).
ج3، ص35
«و (گروهی) می‌گویند: پنج نفر بودند که ششمین آنها سگ آنها بود» (وَ یَقُولُونَ خَمْسَةٌ سادِسُهُمْ کَلْبُهُمْ).
همه اینها سخنانی بدون دلیل و «انداختن تیر در تاریکی است» (رَجْماً بِالْغَیْبِ).
«و (گروهی) می‌گویند: آنها هفت نفر بودند و هشتمین آنها سگ آنها بود» (وَ یَقُولُونَ سَبْعَةٌ وَ ثامِنُهُمْ کَلْبُهُمْ).
«بگو: پروردگار من از تعداد آنها آگاهتر است» (قُلْ رَبِّی أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِمْ).
«جز گروه کمی تعداد آنها را نمی‌دانند» (ما یَعْلَمُهُمْ إِلَّا قَلِیلٌ).
در پایان آیه اضافه می‌کند: «پس در باره آنها جز با دلیل سخن مگو» (فَلا تُمارِ فِیهِمْ إِلَّا مِراءً ظاهِراً).
یعنی آن چنان با آنها منطقی و مستدل سخن بگو که برتری منطق تو آشکار گردد «و از هیچ کس در باره (تعداد اصحاب کهف) سؤال مکن» (وَ لا تَسْتَفْتِ فِیهِمْ مِنْهُمْ أَحَداً).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
