شیخ مجتبی قزوینی
«آیت‌الله شیخ مجتبی قزوینی» (۱۳۱۸ - ۱۳۸۶ ق)،
تحصیل و استادان
شیخ مجتبی قزوینی خراسانی، فرزند میرزا احمد تنکابنی در سال 1318 ق. در قزوین متولد شد. تحصیلات مقدماتی را در شهر قزوین به پایان برد و بعد به همراه پدرش راهی نجف اشرف گشت و حدود 7 سال در آن سامان مقدس بماند و از اساتید و عالمان بزرگی چون سید محمدکاظم یزدی و میرزا محمدتقی شیرازی و ميرزاي نائيني کسب فیض کرد.
در سال ۱۳۳۷ه.ق در ۱۹ سالگي به قزوين باز مي‌گردد و نزد شوهر خواهر خويش سيد موسي زرآبادي (۱۲۹۴- ۱۳۵۳ ه.ق) به مدت دو سال به كسب معارف الاهي و اخلاقي و تحصيل علوم غريبه مي‌پردازد و ريشه‌هاي مخالفت با حكمت در وجودش شكل مي‌گيرد.
پس از آن دو سال نيز به خدمت شيخ عبدالكريم حائري در قم مي‌رسد و سرانجام در ۱۳۴۱ در سن ۲۳ سالگی به مشهد مشرّف می‌شود و به حلقه درس ميرزا مهدي اصفهاني مي‌پيوندد و از محضر آقا بزرگ حكيم و شيخ اسدالله يزدي نيز در حكمت و از ميرزا محمد آقازاده و حاج آقا حسين قمي در فقه استفاده مي‌نمايد.
تدریس و شاگردان
شیخ مجتبی قزوینی پس از بهره مندی کامل از رشته های مختلف علوم معقول و منقول و کمال پذیری با ریاضات و عبادات، خود انسانی بزرگ و کامل گشت و از سال 1347 ق. در حوزه علمیه مشهد، شروع به تدریس کرد و 40 سال در مرکز علمی مشهد بدین مهم اشتغال داشت و پدرانه و با رفتاری مهربان به حال و احوال طلاب رسیدگی می کرد. زندگی بسیار ساده ای داشت و از نیازهای خود چشم می پوشید و آن چه را می توانست به طلبه ای تنگدست برساند، می رسانید و با تواضع و افتادگی بسیار، با آنان سلوک می کرد.
شیخ مجتبی قزوینی اصول و فقه و متون مهم فلسفه و فلسفهء انتقادی و معارف ناب قرآنی تدریس می کرد، و در کار تربیت خواستاران و تعلیم طالبان می کوشید. او فلسفه را همراه با نقدش تدريس مي‌نمود و به كتب فلسفي و اصطلاحات آن في الجمله وقوف داشت. روش تدریس او در حکمت و فلسفه بسیار آموزنده، و پرورنده استعداد و نشان دهندهء راه تفکر اجتهادی در مقام تعقل بود. وی شاگردان زیادی را در شهرهای مختلف تربیت کرده است، از جمله:
- سید علی حسینی خامنه‌ای (مقام معظم رهبری)
- سید علی حسینی سیستانی
- سید جمال الدین استرآبادی
- محمدباقر ملکی میانجی
- سید حسن ابطحی
- شیخ ابوالقاسم خزعلی
- سید عباس سیدان
- محمد واعظ‌زاده خراسانی
- شیخ عبدالنبی کجوری
- سید محمود مجتهدی
- محمدکاظم مدیرشانه‌چی
- سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد
- محمدرضا حکیمی
- محمد مهدی رکنی یزدی
- عباس واعظ طبسی
آثار و تألیفات
- بیان الفرقان (به فارسی) در 5 جلد؛ که مهمترين اثر بر جاي مانده آیت الله قزوینی است كه به بررسي توحيد و معاد و نبوت و امامت از منظر قرآن كريم مي‌پردازد.
- رساله ای در معرفه النفس؛، شامل: بیان نظریه ارسطویی و نقد آن؛ و نظریه «مادیة الحدوث بودن نفس» و نقد آن؛ و نظریه مادیین درباره نفس و نقد آن؛ و سرانجام تبیین معرفة النفس قرآنی.
- رساله ای در نقد علمی و فلسفی اصول یازده گانه ملاصدرای شیرازی، در مبانی فلسفی خویش.
- نسخه هایی در برخی علوم غریبه.
فعالیت‌های اجتماعی
آیت الله شیخ مجتبی قزوینی در عین حال که مستغرق در عوالم روحانی و معنوی بودند، هیچگاه از انجام تکالیف سیاسی و اجتماعی غفلت نمی کردند و از همان ابتدای شروع نهضت امام خمینی در سال ۱۳۴۲ حکم کردند: «حاج آقا روح الله در همه زمین مرجع است و همه باید به ایشان رجوع کنند!» و پیوسته از ایشان حمایت کامل داشتند و حتی تصویر امام خمینی را در منزل خود که محل آمد و شد روحانیون و طلاب بود، در بالای سر خود نصب کرده بودند.
آن مرحوم در نهضت انقلاب ایران بسيار فعّال بوده و در جهت‌دهي نهضت به سوي رهبر عظيم الشأن نهضت اسلامي ـ با وجود اختلاف فكري ـ از خود گذشتگي بسياري نشان داد. در مشهد مقدس، رهبری حرکت طلاب حوزه در مسیر نهضت امام خمینی (ره) را عمدتاً مرحوم حاج شیخ مجتبی قزوینی بر عهده داشت.
وفات
مرحوم آیت الله شیخ مجتبی قزوینی پس از سال ها تلاش و کوشش در راه دین، در روز دوشنبه ۱۴ فروردین ۱۳۴۶ (۲۲ ذی‌الحجه ۱۳۸۶) پس از تحمل یک بیماری طولانی، درگذشت. پیکر ایشان در حرم علی بن موسی‌الرضا (علیه السلام) در صحن عتیق به خاک سپرده شد.
منابع
- "شیخ مجتبی قزوینی"، سایت عرفان و حکمت.
- سایت خبرگزاری حوزه.
- دانشنامه موضوعی قرآن، در سترس در: سایت دین آنلاین.
