محسن کوچه باغی تبریزی

نام کامل	محسن کوچه باغی تبریزی
زادروز	1345 قمری
زادگاه	تبریز
وفات	1390 شمسی
مدفن	تبریز
اساتید	آیت الله بروجردی، ‌‌آیت الله سید ابوالقاسم خویی،...
آثار	ادعیه اعمال حج، البرهان علی وجود صاحب الزمان،...

حضرت آیت الله العظمی ‌‌حاج میرزا محسن کوچه باغی تبریزی (1345ق-1432ق) از مراجع تقلید و اساتید حوزه علمیه بود و آثاری در فقه، حدیث و کلام دارد.

ولادت و دوره نوجوانی

میرزا محسن کوچه باغی فرزند آیت الله میرزا عباسعلی که از علما و روحانیون صاحب نام بود، در ۱۱ ربیع الاول سال ۱۳۴۵ هـ.ق در خانواده‌ای مذهبی، متدین و روحانی و دوست دار اهل بیت عصمت و طهارت علیهماالسلام در شهر تبریز دیده به جهان گشود.

او در کودکی تحت تربیت پدر بزرگوارش آیت الله کوچه باغی قرار گرفت و از همان کودکی به دنبال پدر بزرگوارشان تقلید نماز خواندن را به جا می‌‌آورد و از ۶ تا ۷ سالگی شروع به نماز به همراه پدر نمودند و پدرشان را در تمام مراسمات و جلسات مذهبی همراهی می‌‌نمودند و در جلسات درسی که شاگردان ایشان حضور داشتند، حاضر می‌‌شد و با دروس حوزوی آشنایی بیشتری می‌‌یافت و گویی ندایی از درون او را به این وادی رهسپار می‌‌کرد و پدر می‌‌دانست آینده درخشانی در انتظار این فرزند است، آثار معنوی حضور در این مجالس تاثیرات خود را گذارده بود و ایشان را به وادی حجت حضرت حق ره می‌‌نمود.

تحصیلات

در دوران کودکی روخوانی قرآن را آموخت و بعد از آن به پیشنهاد پدر بزرگوارشان وارد مدرسه شد که همزمان برخی دروس پایه برای حوزه را نزد ایشان تلمذ می‌‌نمود. زمان درس ایشان در مدرسه مواجه با زمان دیکتاتوری رضاخانی بود و به علت سخت‌گیری در انجام امور مذهبی در دوره‌های بالاتر تا مدتی رفتن به مدرسه را به تاخیر انداخت و مشغول کار در بازار و تحصیل دروس حوزوی در مسجد جامع تبریز شد. بعد از مدتی که از محضر پدر بزرگوارشان بهره‌مند شده بودند، همزمان با تحصیل به تدریس دروسی چون صمدیه، صرف میر، امثله و... می‌‌پرداختند و در سکوی مسجد شیخ لر جلسات رفع اشکال برای برخی طلاب داشتند.

ایشان با راهنمایی‌ها و هدایت‌های والد بزرگوارشان -که خود از طرف آیت الله العظمی‌‌ سید ابوالحسن اصفهانی اجازه اجتهاد داشت - پیشرفت‌های چشمگیری در بحث علمی‌‌ و معرفتی داشتند. پدرشان به وضعیت معنوی و تربیتی ایشان حساسیت شدیدی اعمال می‌‌نمودند تا زمینه برای شروع پیشرفت آماده گردد.

حاج میرزا محسن کوچه باغی برای تکمیل معلومات و ادامه دروس، دروس شرح لمعه، مغنی و شرایع را با آیات عظام، آیت الله شیخ حسین شنب غازانی، آیت الله حاج سید علی مولانا، آیت الله حاج حجت ایروانی به پایان برد. دروس سطح را که شامل رسائل، مکاسب و کفایه می‌‌شدند نزد آیت الله العظمی‌‌ شهیدی به پایان رسانید و از شاگردان برجسته ایشان بشمار می‌‌رفتند و بیشتر اشکالات طلاب یا افراد مشتاق را ایشان پاسخگو بودند و تا سطح کفایه را در شهر تبریز تدریس می‌‌نمودند.

ایشان در آن زمان با مراجع قم نیز ارتباط داشتند که از آن عده می‌‌توان به آیت الله العظمی‌ ‌بروجردی اشاره نمود که در ۲۳ سالگی اجازه وکالت از ایشان داشتند و به گفته آیت الله بروجردی جوانترین وکیلشان به شمار می‌‌آمدند و همچنین ایشان در قم با آیت الله نجفی نیز ارتباط داشتند. معظم‌له برای فرونشاندن عطشی که در باب علوم دینی و معرفتی در ایشان ایجاد شده بود راهی دیار نجف شد تا از محضر اساتید و فقهای نجف اشرف و در جوار مطهر باب علم نبی حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام از فیوضات و برکات این سفر بهره‌مند گردد.

حوزه نجف در آن زمان در اوج شکوفایی خود قرار داشت و مدت ده سال از این منبع بی‌پایان بهره‌مند گردیدند و در جلسات فقهی و اصولی مراجع عظامی ‌‌چون آیت الله العظمی ‌‌خویی، آیت الله العظمی ‌‌سید محسن حکیم، آیت الله العظمی ‌‌عبدالهادی شیرازی، آیت الله العظمی ‌‌حلی و آیت الله العظمی‌‌ کاشف الغطاء شرکت می‌‌نمودند.

معظم‌له ارتباط خانوادگی و رفت و آمد زیادی با آیت الله العظمی ‌‌خویی در نجف داشتند. به طوری که خانه معظم‌له روبروی خانه آیت الله العظمی ‌‌خویی بود و شب‌ها به منزل یکدیگر می‌‌رفتند و تا حدی به توانمندی علمی ‌‌شاگرد اطمینان حاصل شده بود که بیشتر مسائل و استفتائات را از طرف استادشان نگارش می‌‌نمودند و استادشان فقط مهر می‌‌فرمودند.

معظم‌له در آن زمان گهگاهی نیز در جلسات درس خارج آیت الله العظمی ‌‌میلانی که در کربلا حضور داشتند حاضر می‌‌شدند. لذا با اجازه از استادشان آیت الله العظمی‌‌ خویی جهت عمامه‌گذاری به کربلا مشرف شدند و همزمان با ملبس شدن اولین اجازه اجتهادشان نیز از طرف آیت الله العظمی ‌‌میلانی صادر گردید، سپس ایشان به علت پاره‌ای از مشکلات خانوادگی به ایران بازگشتند و دوباره بعد از مرتفع شدن مشکلات و با فاصله چند ماهه عازم نجف شدند و پس از ورود به نجف اساتید معظم‌له برایشان اجازه اجتهاد صادر نمودند و همه اساتید تماما بر اجتهاد ایشان تاکید می‌‌نمودند.

ایشان چه در نجف اشرف و چه در ایران به تدریس می‌‌پرداختند و در امر تدریس چنان متبحر بودند که بعد از کلاس آیت الله خوی برای طلاب جلسات رفع اشکال قرار می‌‌داد و چون با استادشان همزبان بودند برخی مطالب که از طرف استاد به ترکی مطرح می‌‌شد و طلاب دچار مشکل می‌‌شدند را توضیح می‌‌دادند و استاد نیز افراد را به ایشان ارجاع می‌‌دادند.

تدریس

فقیه عالیقدر حضرت آیت الله العظمی ‌‌کوچه باغی اولین تدریس خود را مقارن با چند سال پس از شروع دروس حوزه همراه پدر بزرگوارشان آغاز نمودند، ایشان برای طلاب جوان در صحن مسجد شیخ لر در تبریز جلسات رفع اشکال داشتند و در باب مسائل مطروحه به بحث می‌‌پرداختند، برخی از شاگردان معظم‌له در آن زمان از علمای بنام در حال حاضر می‌‌باشند و برخی تا حد اجتهاد و مرجع تقلید مطرح گردیده‌اند و مقلدان بسیاری دارند.

ایشان همزمان با استفاده از محضر اساتید آن زمان تبریز بخصوص آیت الله العظمی ‌‌شهیدی در حد تدریس و ارائه مطالب به درجه بالایی رسیده بودند تا این حد که برخی از شاگردان استادشان با ایشان درس می‌‌خواندند و مسائل فقهی را تا حدودی از طرف استادشان جوابگو بودند. و در خصوص تدریس مکاسب آیت الله العظمی ‌‌شهیدی کتابی با عنوان سری چاپی مکاسب آیت الله شهیدی به رشته تحریر درآوردند که تاکنون به عنوان کتاب درسی در حوزه‌های علمیه تدریس می‌‌شود و کلاس‌های تشکیل می‌‌دادند و تا کفایه را در تبریز تدریس می‌‌نمودند و همزمان با ورود به نجف پس از مدتی شروع به تدریس بطور محدود نمودند تا این که پس از استفاده از بزرگان حوزه نجف شروع به تدریس دروس خارج و گاهی نیز مکاسب نمودند و همان روال تدریس را نیز در ایران ادامه دادند و تا حدی کتب حوزه را تدریس نمودند که بسیاری را از حفظ بودند.

تألیفات

استاد وارسته و مرجع عالی‌قدر حضرت آیت الله العظمی ‌‌حاج میرزا محسن کوچه باغی تبریزی دارای قلمی ‌‌توانا، شیوا و محکم بوده و با نگارش کتب پرارزش و کم‌نظیر و حتی بی‌نظیر در طول عمر شریف و بابرکتشان در عرصه‌های مختلف خدمات فراوانی را به جامعه علم و دین نموده‌اند. حتی برخی از آثارشان هم‌اکنون نیز به عنوان منبع درسی در حوزه‌های علمیه تدریس می‌‌گردد. در اینجا به نام برخی از آن‌ها اشاره می‌‌گردد:

• ۱. ادعیه اعمال حج؛

• ۲. ادعیه نماز شب؛

• ۳. سری چاپی کتاب مکاسب آیت الله شهیدی؛

• ۴. تصحیح بصائر الدرجات صفار؛

• ۵. اعمال حج و مدینه؛

• ۶. دعای شفیع المذنبین؛

• ۷. اجوبه الاستفتائات؛

• ۸. حاشیه بر عروه؛

• ۹. البرهان علی وجود صاحب الزمان.

تصحیح کتاب بصائر الدرجات نیز -که یکی از کتب معتبر و منبع بوده و هست- از آثار دیگر ایشان است. این کتاب به دلیل اشکالات زیادی که در ذکر منابع و برخی احادیث وجود داشت از نظر روایتی و اعتبار با مشکل مواجه بود. در آن زمان که معظم‌له در تبریز سکونت داشتند با اصرار علمای اعلام و برخی از افراد و با نیازی که در این باب احساس می‌‌شد، شروع به بازبینی و تصحیح اشکالات این کتاب نمودند که در آن زمان همراه کتاب دیگری به چاپ رسیده بود. معظم‌له پس از مدت‌ها تحقیق و مطالعه موفق به تدوین جدید کتاب بصائرالدرجات صفار گردیدند که برای اولین بار با دقت و ژرف‌نگری بسیاری تجدید طبع گردید. این اثر را می‌‌توان به عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار تحقیق شده در خصوص منابع احادیث ذکر نمود و تمامی‌ ‌احادیث از مدارک اولیه به شمار می‌‌روند.

همچنین کتاب مکاسب آیت الله شهیدی یکی دیگر از شاهکارهای ادبی معظم‌له به شمار می‌‌رود که بعد از وفات آیت الله شهیدی و گذشت چهلم آن بزرگوار برای زنده ماندن نام و آثار استادشان و درخواست بسیاری از بزرگان شروع به طبع آن نموده‌اند. این کتاب حاکی از توانمندی استاد در تربیت شاگردی چون آیت الله کوچه باغی و انتقال مطالب به صورت روان، شیوا و غنی دارد. کتاب حاضر بارها در حوزه علمیه به چاپ رسیده و از منابع درسی حوزه‌های علمیه بشمار می‌‌رود.

ویژگی‌های اخلاقی

مرحوم تبریزی به دلیل تواضع، از مطرح شدن نامشان و یا ریا و اطلاق القاب مختلف گریزان بودند. ایشان را می‌‌توان نشانه تقوا و منبع علمی ‌‌سرشار و پایان‌ناپذیر دانست که غنیمتی برای شهر تبریز بلکه جهان تشیع محسوب می‌‌شد.

وی چنان بر مسائل اخلاقی و تزکیه نفس تاکید داشتند که انسان را بدون آن هیچ تلقی می‌‌کردند. همگان را توصیه می‌‌کردند تا از تمامی ‌‌دارایی‌ها، سمت‌ها، عنوان‌ها و یا کارهایی که شبهه‌برانگیز است دوری نمائیم زیرا موجب حجاب است و انسان را از تقرب به درگاه الهی بازمی‌‌دارد و باید برای رسیدن به کمال زحمت کشید و بها پرداخت، بهانه قبول نیست. ایشان معتقد بود که باید طوری باشیم که اگر حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه شریف ظهور کردند بتوانیم در مقابلشان پاسخگو باشیم.

وفات

آیت‌الله میرزا محسن کوچه باغی، در سن ۸۵ سالگی پس از عمری خدمت به مکتب تشیع مردادماه سال ۱۳۹۰ شمسی، برابر با اول ماه رمضان ۱۴۳۲ قمری، دارفانی را وداع گفت و پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله مجتهد شبستری در قطعه صدیقین وادی رحمت تبریز به خاک سپرده شد.

منبع

پایگاه آرامستان تبریز

آرشیو عکس و تصویر

• 

  محسن کوچه باغی تبریزی

• 

  تشییع پیکر محسن کوچه باغی تبریزی