عمر بن سعد
عمر بن سعد معروف به «ابن سعد»، فرزند سعد بن ابی‌وقاص از سرداران صدر اسلام بود. او در زمان پیامبر اکرم (و به قولى در دوران عمر) به دنیا آمد،[۱] و در نوجوانی همراه پدرش در فتح عراق شرکت داشت. ابن سعد، فرمانده سپاه ابن زیاد در کربلا بود که با امام حسين (علیه السلام) جنگید و دستور داد پس از شهادت آن حضرت، اسب بر بدن او تاختند و اهل بیت او را اسیر کرده به کوفه بردند.
محتویات
تشویق پدر به خلافت
وقتی خلیفه سوم عثمان بن عفان کشته شد، عمر سعد پدرش (سعد وقاص) را تشویق کرد تا ادعای خلافت کند.[۲] او یک بار دیگر نیز این پیشنهاد را به پدر داد و آن زمانی بود که داستان حکمیت میان امام علی (علیه‌السّلام) و معاویه ابن ابی سفیان پیش آمد. او پس از مشاهده اختلافات میان سران سپاه امام علی (علیه‌السّلام) و معاویه، نزد پدرش رفت و او را تشویق به ادعای خلافت کرد، اما پدرش نپذیرفت.[۳]
نقش ابن سعد در شهادت حجر
ابن سعد از اشراف کوفه بود که به امویان گرایش داشت. او به اطاعت از ابن زیاد بر ضد حُجر بن عدی که از یاران امام علی (علیه السلام) بود گواهی داد که حجر به فتنه‌انگیزی برخاسته و کافر شده است. همین بهانه برای معاویه کافی بود که حجر بن عدی و یارانش را در «مرج عذراء» به شهادت برساند.[۴]
ابن سعد در کربلا
وى قبل از حادثه عاشورا، آماده حرکت به سوى «رى» بود که حکمرانى آنجا را به او داده بودند، ولى پیش از رفتن به دستور ابن زیاد (والى کوفه) مامور به مقابله با امام حسین علیه السلام شد. ابن سعد ابتدا فرمان ابن زیاد را نپذیرفت اما عبیدالله امارت ری را مشروط به جنگ با امام حسین (علیه‌السّلام) کرد. او در این کار تردید داشت اما در نهایت برای رسیدن به حکومت ری فرمان ابن زیاد را پذیرفت و با ۴ هزار نفر راهی کربلا شد.[۵]
ابن سعد روز سوم محرم وارد کربلا شد[۶] و در فاصله سوم تا نهم محرم چند بار با امام حسین (ع) ملاقات کرد و هر بار امام علیه السلام او را نصیحت فرمود که از جنگیدن دست بردارد و دست خویش را به خون آن حضرت نیالاید، ولی نپذیرفت. امام به او فرمود: آیا از خدا نمی‌ترسی که با من می‌جنگی در حالی که می‌دانی من کیستم؟ این گروه را رها کن و نزد من بیا تا مقرب درگاه الهی شوی. عمر سعد گفت: از آن می‌ترسم که خانه‌ام را خراب کنند. امام فرمود: من برای تو خانه‌ای مهیا می‌کنم. عمر گفت: اموالم را می‌گیرند. امام فرمود: من بهتر از آن را به تو می‌دهم. عمر سعد ساکت شد و جوابی نداد. امام در حالی که آنجا را ترک می‌کرد فرمود: خدا به زودی تو را در بسترت بکشد و در روز قیامت نیامرزد. امید دارم از گندم عراق جز اندکی نخوری.[۷] عمر سعد گفت: اگر گندم نباشد، جو خواهد بود.[۸]
در یکی از این دیدارها، امام حسین (علیه‌السّلام) ابراز تمایل کردند که در صورت نخواستن ایشان از سوی مردم کوفه، حاضرند به حجاز برگردند. ابن سعد پاسخ امام (علیه‌السّلام) را برای عبیدالله نوشت و خواستار پذیرش این پیشنهاد و در نتیجه پایان مسالمت‌آمیز این ماجرا شد. اما ابن‌زیاد با فتنه انگیزی و توصیه‌ی شمر بن ذی‌الجوشن، که او را به از دست ندادن فرصت و کشتن امام (علیه‌السّلام) تشویق می‌کرد، در نامه‌ای به ابن‌سعد، بر انجام جنگ سفارش نمود و در آن تاکید کرد که در صورت تمرد از این دستور، فرماندهی سپاه را به شمر بسپارد.[۹] نامه ابن‌زیاد توسط شمر به دست ابن‌سعد رسید. ابن‌سعد شمر را به جهت برانگیختن ابن‌زیاد به جنگ و رد پیشنهاد مسالمت‌جویانه خود، به شدت ملامت کرد، با این حال گفت که خود متولی این امر (جنگ با امام) خواهد شد.[۱۰]
عمر سعد دستور داد آب را بر امام و یارانش ببندند.[۱۱] همچنین او اولین کسى بود که به طرف اردوگاه امام حسین علیه السلام تیر افکند و فرمان حمله عمومى صادر کرد.[۱۲] از دیگر جنایات عمر سعد این بود که فرمان داد اسب سواران بر پیکر پاک امام حسین علیه السلام بتازند.[۱۳] او کشتگان سپاه خودش را دفن کرد، اما پیکر امام و دیگر شهیدان کربلا را بدون خاکسپاری روی زمین رها کرده و به کوفه بازگشت.[۱۴]
سرانجام عمر سعد
پس از ماجرای کربلا، قیام توابین در کوفه آغاز شد. عمر سعد که از عاملان اصلی شهادت امام حسین علیه السلام بود، از ترس جانش شبها در دارالاماره می خوابید.[۱۵] با شکست قیام توابین و آغاز قیام مختار ثقفی شرایط برای ابن سعد بسیار وخیم شد و تصمیم گرفت از کوفه فرار کند. اما شورشی که در کوفه علیه مختار اتفاق افتاد باعث شد عمر سعد دوباره به کوفه بازگردد.[۱۶] این شورش سرکوب شد و عمر سعد به دست مختار کشته شد.[۱۷]
پانویس
- ↑ عسقلانی، ابن حجر احمد، تهذیب‌التهذیب، ج۷، ص۴۵۱،
- ↑ الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۲، ص۶۰۹
- ↑ تاریخ طبریج۵، ص۶۷
- ↑ تاریخ طبری، ج۵، ص۲۷۲
- ↑ انساب الاشراف، ج۳، ص۱۷۶
- ↑ انساب الاشراف،ج۳، ص۱۷۶، بیروت
- ↑ ابن‌اعثم، الفتوح، ج۵، ص۹۲-۹۳.
- ↑ خوارزمی، مقتل‌الحسین، ج۱، ص۲۴۵.
- ↑ تاریخ طبری، ج۵، ص۴۱۴
- ↑ تاریخ طبری ج۵، ص۴۱۵
- ↑ انساب الاشراف، ج۳، ص۱۸۰
- ↑ انساب الاشراف،ج۳،ص۱۹۰
- ↑ انساب الاشراف، تحقیق ج۳، ص۱۹۰
- ↑ انساب الاشراف، ج۳، ص۲۰۶،
- ↑ تاریخ طبری، ج۵، ص۵۸۷
- ↑ الاخبار الطوال، ص۳۰۰
- ↑ الاخبار الطوال، ج۱، ص۳۰۰-۳۰۱
منابع
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
- طبری، محمد، تاریخ، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، ۱۹۶۰- ۱۹۶۸م.
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
