ابوالعباس رازی
«ابوالعباس احمد بن عبدالله رازی» (م، ۴۶۰ ق)، مورخ و محدث مسلمان یمنی در قرن پنجم قمری است. مهمترین اثر وی، کتاب «تاریخ مدینة صنعاء» درباره تاریخ و جغرافیای تاریخی و اقلیمی محل سکونت مؤلف است که مورخان به اهمیت آن در تاریخ یمن و به ویژه شهر صنعا تصریح کرده‌اند.
| نام کامل | ابوالعباس احمد بن عبدالله رازی |
| زادروز | قرن ۴ قمری |
| زادگاه | صنعا، یمن |
| وفات | ۴۶۰ قمری |
| مدفن | صنعا |
|
| |
| اساتید |
عبدالله بن محمد بن خلف، حسین بن عبدالاعلى حذاقی، سلیمان بن محمد نقوی، ابومحمد جرجانی، احمد بن محمد بغدادی، علی بن ابی‌شبیب البناء،... |
|
| |
| آثار |
درة السحابة فی مواضع وفیات الصحابة، تاریخ مدینة صنعاء،... |
زندگی‌نامه
ابوالعباس احمد بن عبدالله بن محمد صنعانی رازی، به گفتۀ محمد بن یوسف جندی (م، ۷۳۲ ق) در کتاب «السلوک فی طبقات العلماء و الملوک»، در اواخر سدۀ ۴ ق، در صنعا زاده شد.
ظاهرا نیاکان احمد رازی از مردم ری در ایران بودند و با طبرستانیهایی که در ۲۸۹ ق. در رکاب یحیی بن حسین الهادی، از امامان زیدی، به یمن کوچیدند، همراه شدند، در کنار او جنگیدند و سپس شماری از آنها در صنعا و حضرموت ماندگار گردیدند.
خانواده رازی زیدی مذهب بودند، اما جندی، رازی را با توجه به مطالب کتابش، از پیروان سنّت و جماعت دانسته است. در دوره زندگی رازی، صنعا با آشوبهای سیاسی و اجتماعی و درگیریهای قبیله ای داخلی و خارجی مواجه بود. اوضاع داخلی یمن و به ویژه صنعا دگرگون شده بود و چند دولت هم زمان در آنجا حکومت می کردند. در آغاز قرن پنجم، این وضع بدتر شد، تا جایی که گفته شده است در صنعا، هر ماه یک حاکم و هر روز یک امیر فرمان می راند.
ابوالعباس احمد رازی در صنعا درگذشت، اما تاریخ دقیق درگذشت وی به درستی مشخص نیست، ولی در بیشتر منابع سال ۴۶۰ ق. و ۵۰۰ ق. ذکر شده است.
تحصیل و استادان
ابوالعباس رازی مردی دانشمند بود و فقه و حدیث می‌دانست. وی نزد شمار بسیاری از محدثان درس حدیث خواند و از آنان اجازۀ روایت گرفت. از استادانش ابوالمؤمل عبدالله بن محمد بن خلف، قاضی حسین بن عبدالاعلى حذاقی که در روزگار او قاضی صنعا بود، قاضی سلیمان بن محمد نقوی، ابومحمد جرجانی، ابوبکر احمد بن محمد بغدادی، ابوعبدالله محمد بن عمر بن عبدالرحمان جرجانی، علی بن ابی‌شبیب البناء و عبدالمجید ابن مراد بن عبدالکریم را می‌توان برشمرد.
رازی در سفرهایی که به مکه می‌رفت، با گروهی بسیار از علما ـ که از گوشه و کنار جهان اسلام به این مرکز بزرگ اسلامی می‌آمدند، از جمله، حافظ عطیة بن سعید بن عبدالله اندلسی و ابوالعباس احمدبن حسن رازی ـ دیدار کرد و از آنها حدیث شنید و فقه آموخت. او در این شهر و زادگاهش به مطالعۀ آثار گوناگون رجال حدیث و تفسیر پرداخت. از کتابهایی که به خواندن آنها اهتمام کرد، صحیفۀ همام، تألیف عبدالرزاق بن همام صنعانی (۱۲۶-۲۱۱ ق) که گویند کمابیش ۱۷ هزار حدیث از بر داشت، مسند احمد بن حنبل، سنن ترمذی، تفسیر و نیز تاریخ طبری، طبقات ابن‌سعد، و کتابهای واقدی دربارۀ فتوح را می‌توان نام برد.
آثار و تألیفات
برای ابوالعباس رازی دو کتاب یاد کرده‌اند:
- درة السحابة فی مواضع وفیات الصحابة: که برجا نمانده، اما از نامش برمی‌آید که شامل شرح حال صحابه پیامبر با تأکید بر محل و زمان درگذشت آنها بوده است.
- تاریخ مدینة صنعاء: که از آن به نامهایی مانند تاریخ الیمن، تاریخ صنعاء و تاریخ الرازی نیز یاد کرده‌اند. گویا این اثر در ۳ بخش بوده، اما اکنون تنها بخش سوم آن در دست است. «تاریخ مدینة صنعاء» تاریخ شهر صنعا و پیرامون آن از روزگار پایه‌گذاری این شهر تا روزگار مؤلف است. تاریخ‌نگاران و جغرافیانویسان مسلمان پس از رازی در آنجا که به جغرافیای سرزمینهای جنوب عربستان و رویدادهای این سرزمین می‌پردازند، فراوان از کتاب رازی بهره می‌گیرند. کتاب او، به‌ویژه برای پاره‌ای از سیماهای تاریخ، جغرافیا و باستان‌شناسی شهر صنعا و حتى یمن، منبعی کمابیش موثق و راهگشاست.
منابع
