عزالدین ابن اثیر
ابوالحسن علی بن محمد بن محمد ابن اثیر (م، ۶۳۰ ق) ملقب به "عزالدین"، محدث و مورخ ادیب اهل تسنن می‌باشد. وی صاحب دو کتاب مهم تاریخی به نام اسدالغابه فی معرفة الصحابه و الکامل فی التاریخ است.
زندگی‌نامه
عزالدین ابن اثیر در جمادی الاول سال (۵۵۵ هجری) قمری در جزیرة ابن عُمر متولد شد. پدرش از کارگزاران دولت اتابکه موصل در دولت عمادالدین زنکی علاوه بر سمت دولتی به تجارت نیز مشغول بود.
عزالدین دو برادر دیگر هم دارد که آنها نیز ملقب به ابن اثیر مشهورند: برادر بزرگتر از او مجدالدین ابن اثیر (م، ۶۰۶ ق) متخصص در علوم دینى و برادر کوچکترش ضیاءالدین ابن اثیر (م، ۶۳۷ ق) از مشاهیر ادب عرب و صاحب کتاب معروف «المثل السائر فى ادب الکاتب».
ابن اثیر اوائل کودکی را با آموزش قرآن شروع کرد و در جوانی در شهرهای موصل، شام و بغداد نزد اساتیدی چون ابن ریان، ابوحفص عمر بن طبرزد بغدادی و دیگر اساتید دانش آموخت. وی برخى از این استادان خود را در الکامل معرفى کرده است.
وی در نیمه دوم قرن ششم و ثلث اول قرن هفتم زندگى کرد. حیات او که معاصر با پنج تن از خلفاى بنى عباس بود، بحرانهاى سیاسى متعددى را دربرمى گرفت که مهمترین آنها افول دولت سلجوقى، انقراض فاطمیان بدست صلاح الدین ایوبى، تعرض صلیبی ها به صفحات شرقى مدیترانه و ورود مغول به جهان اسلام بود. به علاوه جریانهاى فکرى متعدد که با یکدیگر نزاع داشتند و نیز بحرانهاى اقتصادى در آن روزگار، نابسامانى جامعه ابن اثیر را مضاعف مى کرد.
او سرانجام در سال ۶۳۲ یا ۶۳۰ هجری قمری در موصل از دنیا رفت.
ابن اثیر از زبان دیگران
"یاقوت حموی" یکی از شخصیت‌های بزرگ اهل تسنن برای او ارزش والایی قائل بود و قبل از مرگش، طبق وصیتی کتاب‌های خود را به "ابن اثیر" واگذار کرد تا او آنها را به کتابخانه مورد نظرش برساند و تحویل دهد. البته ابن اثیر این تعهد را پذیرفت ولی به آن عمل نکرد.
ابن خلکان هم یکی دیگر از بزرگان اهل تسنن هم بسیار او را ستوده و بعد از ملاقاتی که در سال ۶۲۶ هجری قمری با او در حلب داشت، گفت: ابن اثیر حافظ حدیث بود، تاریخ را از بر داشت و انساب عرب را به خوبی می دانست و به اخبار عرب واقف بود.
ابن اثیر مورد احترام نویسندگان زیادی بود که از آثار او بهره‌های زیادی بردند. مثلاً ابن جوزی از او به عنوان استاد یاد کرده است. همین طور "ابن کثیر و ابن حنبلی".
تألیفات
آثاری که از او به جای مانده عموماً درباره تاریخ است. خودش در مقدمه کتاب «الکامل» می گوید: من همیشه تمایلی به خواندن کتاب‌های تاریخی و دانستن تجارب گذشتگان داشتم.
- اسدالغابه فی معرفة الصحابه.
- الکامل فی التاریخ، ترجمه فارسی این کتاب با عنوان تاریخ ک‍ام‍ل بزرگ اسلام و ای‍ران بعد از اسلام توسط علی هاشمی حائری و ابوالقاسم حالت ترجمه شده است.
- اللباب فی تهذیب الانساب.
- التاریخ الباهر فی الدولة اتابکیه.
منابع
- ابن اثیر جزری، ویکی فقه، بازیابی: ۲ آذر ۱۳۹۲.
- دائره المعارف بزرگ اسلامی مدخل "ابن اثیر، ابوالحسن" از رضا رضازاده لنگرودی، در دسترس در کتابخانه فقاهت، بازیابی: ۲ آذر ۱۳۹۲.
- ناصری طاهری، عبدالله، مقدمه ای بر تاریخ نگاری ابن اثیر، آینه پژوهش، بهمن و اسفند ۱۳۷۲، شماره ۲۳ در دسترس در پایگاه نور مگز.
