کاربر:سید مهدی خدایی/یادداشت

ابوالبخترى، عاص بن هشام(یا هاشم) نام یکی از سران مشرك قريش است. وی علی رقم مخالفت با دعوت پیامبر اسلام همواره موضع گیری ملایمی نسبت به مسلمانان داشت و به همین جهت بود که پیامبر در جنگ بدر به مسلمانان دستور دادند که کسی حق ندارد او را بکشند. نام او در شأن نزول برخی از آیات قرآن در مذمت رفتار مشرکان دیده می شود.

شناختنامه

ابوالبختری عاص بن هشام(یا هاشم) یکی از سران مشرکان قریش در زمان رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بود. ابوالبختری اگر چه همراه با دیگر مشرکان قریش با دعوت رسول خدا مبارزه می کرد اما اقدامات او نسبت به دیگر مشرکان قریش از نرمش و مدارای بیشتری برخوردار بود.

از جمله اینکه با طولانی شدن محاصره مسلمانان در شعب ابی طالب ابوالبختری به همراه چند نفر دیگر پیمان نامه مشرکان درباره محاصره مسلمانان را نقض کردند.

تمسخر پیامبر

حمایت بنی هاشم از پیامبر صلی الله علیه و آله باعث شد که قریش نتوانند اقدام خشونت باری علیه ایشان انجام دهند به همین دلیل ایشان را به جادوگرى و كهانت و جنون و شاعرى متهم کردند تا مانع پیروی مردم از ایشان شوند. یکی از آن مسخره کنندگان ابو البخترى عاص بن هشام‏ بود.

مرگ

ابوالبختری در جنگ بدر در سپاه مشرکان حاضر بود. اما رسول خدا به ابوالبختری امان داد و مسلمانان دستو ر داد او را نکشند. یکی از مسلمانان به نام مجذّر بن زیاد بلوی خود را به ابوالبختری رساند و و به او اطلاع داد که رسول خدا به او

در رمضان سال ۲ق/۶۲۴م جنگ بدر بین مسلمانان و سران قریش روی داد. ابوالبختری همراه قریش در این جنگ شرکت کرد، اما پیامبر فرمود هرکس ابوالبختری را یافت، به دلیل حمایت‌های گاه و بی‌گاه وی از حضرت و بی‌میلی برای جنگ با مسلمانان، یاران خویش او را نکشد. [۲۳] [۲۴] [۲۵] [۲۶] مجذّر بن زیاد بلوی ابوالبختری را یافت و به او گفت پیامبر فرمان داده است تو را نکشند و از او خواست تسلیم شود تا او را نزد پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم - ببرد. ابوالبختری خواست تا به دوستش جناده بن ملیحه نیز که همراه او بود، امان داده شود، ولی مجذر نپذیرفت. ابوالبختری با مجذّر به جنگ پرداخت و به دست او کشته شد. [۲۷] [۲۸] [۲۹]

المُجَذَّر بن ذِيَاد (000- 3 ه 000- 625 م) المجذر بن ذياد بن عمرو بن أخرم البلوي: شاعر فارس، من الصحابة. قتل سويد بن الصامت في الجاهلية، فهاج قتله وقعة «بعاث» و كان حليفا لبني عوف بن الخزرج. و أسلم مع بني الخزرج. و بارزه «أبو البختري» يوم «بدر» فأنشد المجذر رجزا، منه: «أطعن بالحربة حتى تنثني. و أعصب القرن بعضب مشرفي» و قتل أبا البختري في ذلك اليوم.

مطلب کامل

أمر أبى البختري العاص بن هاشم (بن الحارث) [2] بن أسد بن عبد العزى بن قصى: 307- قالوا: كان أبو البختري أقل أذى لرسول الله صلى الله عليه و سلم على أنه كان يكذّبه و يعيب ما جاء به. و كان ممن أعان على نقض الصحيفة. و كان رسول الله صلى الله عليه و سلم أمر أن يستبقيه من لقيه، و أن لا يقتله. فلقيه المجذّر بن ذياد البلوى. فقال له: استأسر، فإنّ النبي صلى الله عليه و سلم أمر أن لا تقتل. فقال: إنّ معى رفيقي جنادة بن مليحة، فإن استبقيتموه، و إلا فلا حاجة لي في الحياة. فأعيّر بخذلانه، و جعل يقاتل و يقول [3]: لن يسلم ابن حرة أكيله حتى يموت أو يرى سبيله‏ فحمل عليه المجذّر فقتله، و جعل يقول [4]:(چاپ‏زكار،ج‏1،ص:166) إما جهلت أو نسيت نسبي فاثبت النسبة أنى من بلى‏ الطاعنين برماح اليثربى و أعبط القرن بعضب مشرفي‏ __________________________________________________ [1] القرآن، الإسراء (17/ 90- 93). [2] خ: هشام بن أسد. (و قد مر، و سيمر أيضا، نسبه الصحيح). [3] الطبرى، ص 1325، مصعب الزبيري، ص 213، الاستيعاب، رقم 1249 المجذر، و فيه زيادة مصراع بين هذين: «و لا يفارق جزعا أكيله». [4] مصعب الزبيري، ص 214 و حاشية، معجم الشعراء للمرزبانى، ص 470- 471، مع اختلافات و زيادات. خ في الثانى: بعصب مشرقى.

                       أنساب‏الأشراف،ج‏1،ص:147(چاپ‏زكار،ج‏1،ص:166)

ثم إنّ المجذّر أتى النبي صلى الله عليه و سلم، فأخبره الخبر، و قال: و الذى بعثك بالحق، لقد جهدت أن يستأسر فآتيك به، فقاتلنى فقتلته. و قد قيل: إنّ الذى قتل أبا البختري: عمير بن عامر المازنى، من بنى مازن بن النجار. و يكنى أبا داود. 308- و في أبى البختري نزلت: «و الذين اتخذوا من دونه أولياء ما نعبدهم إلا ليقرّبونا إلى الله زلفى إنّ الله يحكم بينهم فيما هم فيه يختلفون [1]».

• برخى از مفسران نزول آيات 90 تا 93 از سوره حجر را درباره او و برخی دیگر از مشرکان قریش دانسته اند. در این آیات آمده است: «كَما أَنْزَلْنا عَلَى الْمُقْتَسِمينَ.الَّذينَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضينَ. فَوَ رَبِّكَ لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعينَ. عَمَّا كانُوا يَعْمَلُونَ»؛همانگونه كه(عذاب را) به آن تقسيم كنندگان فرود آورديم. آنكسان كه قرآن را به چند پاره تقسيم كردند. پس سوگند به پروردگارت كه از همه شان بگرد هم بازخواست كنيم. در باره كارى كه می کردند

در این آیات خداوند «مقتسمین» را مذمت فرموده است.در باره اینکه «مقتسمین» به چه معناست و اشاره به چه افرادی دارد اقوال مختلفی بیان شده از جمله:

• سران کفّار باشند که نیروهایى را در ایام حج بر سر جاده ‏ها و ورودى‏ هاى مکّه تقسیم مى ‏کردند، تا به مسافران بگویند که شخصى به نام محمّد (ص) ادّعاهایى دارد، مبادا به سخنان او گوش فرا دهید. آنان پیامبر را کاهن و ساحر و مجنون معرّفى مى‏ کردند.
• گروهى که قرآن را در میان خود تقسیم کردند، تا هر یک مشابه بخشى از قرآن را بیاورند.
• کسانى که به بخشى از قرآن عمل و بخشى را رها مى‏ کردند.

برخی مفسران ابوالبخترى را یکی از «مقتسمین» دانسته اند

آيه 66 سوره حج(22) در ناسپاسى و انكار نشانه‌هاى قدرت و وحدانيت خداوند از سوى ايشان،

آيات 4 تا 10 سوره ص(38) درباره سخنان‌ كفرآميز وى و انكار نبوت پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شده‌است. بر اساس اقوالى، آيات 30 و 36 سوره انفال(8)، 4‌سوره عنكبوت(29)، 1 سوره محمد(47) و 29 سوره مطففين(83) نيز در شأن وى و هم‌فكرانش نازل شده است.

منابع

فرهنگ قرآن، ج2.