آیه 19 سوره حجر: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{قرآن در قاب|وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَ...» ایجاد کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (←تفسیر آیه) |
||
| سطر ۵۵: | سطر ۵۵: | ||
تفسير نور(10جلدى)، ج4، ص: 450 | تفسير نور(10جلدى)، ج4، ص: 450 | ||
| + | |||
| + | وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِينَ «20» | ||
| + | |||
| + | و در آن زمين، براى شما وآنكه شما روزى دهنده او نيستيد، وسيله‌ى زندگى قرار داديم. | ||
| + | |||
| + | ===نکته ها=== | ||
| + | |||
| + | مراد از القاى كوه همچون القاى شبهه، ايجاد آن است، «رَواسِيَ» جمع «راسيه» به معناى ثابت و پابرجاست و «مَعايِشَ» جمع «معيشت» به معناى وسيله زندگى است. | ||
| + | |||
| + | ===پیام ها=== | ||
| + | |||
| + | 1- يكى از نعمت‌هاى الهى، گستردگى و مسطح بودن زمين است. «مددنا» (وگرنه كشاورزى و بسيار از تلاش‌هاى ديگر به سختى انجام مى‌گرفت) | ||
| + | |||
| + | 2- گستردگى زمين و پيدايش كوهها و نباتات، تصادفى نيست. «مَدَدْناها، أَلْقَيْنا، أَنْبَتْنا» | ||
| + | |||
| + | 3- آفريده‌ها، براساس ميزان وقانون خاصّى آفريده شده‌اند. «مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْزُونٍ» | ||
| + | |||
| + | 4- زمين آماده رويش هرگونه گياه است. «كُلِّ شَيْءٍ» | ||
| + | |||
| + | 5- آفرينش زمين و كوه و نبات براى انسان است. «لَكُمْ» | ||
| + | |||
| + | 6- خداوند، معيشت و رزق همه موجودات را، حتّى آنها كه شما توان تأمين آن را نداريد به عهده دارد «وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِينَ» | ||
}} | }} | ||
| سطر ۶۴: | سطر ۸۶: | ||
{{نمایش فشرده تفسیر| | {{نمایش فشرده تفسیر| | ||
| + | وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِينَ «20» | ||
| − | وَ | + | وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ: و قرار داديم براى شما در زمين اسباب زندگانى، يعنى آنچه قوام عيش شما باشد از مطعم و ملبس و مسكن براى شما مقرر ساختيم. وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِينَ: و نيز قرار داديم براى شما را كه نيستيد شما مراورا روزى دهندگان، يعنى اولاد و خدام و مماليك و غير آنها از حيواناتى كه توهم مى‌شود كه روزى‌خور شما هستند نه ما. هر يك از اين آيات، شخص عاقل را برهانى است بر قدرت آفريدگار. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | وَ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| سطر ۱۱۳: | سطر ۱۲۶: | ||
===اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)=== | ===اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)=== | ||
{{نمایش فشرده تفسیر| | {{نمایش فشرده تفسیر| | ||
| − | وَ | + | وَ جَعَلنا لَكُم فِيها مَعايِشَ وَ مَن لَستُم لَهُ بِرازِقِينَ «20» |
| + | |||
| + | و قرار داديم براي شما در اينکه زمين وسائل زندگاني و تعيش شما را و كسي که نيستيد شما از براي او برزق دهندگان اموري که باعث تعيّش و زندگاني است يكي هواي مجاور زمين است که ميتوان تنفس كرد که اگر قدري بالاتر رود هواي بالا قابل تنفس نيست حتي كساني که بكره ماه رفتند هواي مناسب با تنفس را همراه خود بردند و يكي از اشكالات منكرين معراج هم همين است ولي غافل از اينكه خداوند قادر است که هواي مناسب همراه حضرت ببرد بعلاوه مسئله معراج امريست بر خلاف عادت و معجزه است مثل ساير معجزات، چنانچه ادريس و عيسي را هم برد بعالم بالا و ديگر آب است که ميفرمايد: | ||
| − | + | جلد 12 - صفحه 22 | |
| − | + | وَ جَعَلنا مِن‌َ الماءِ كُل‌َّ شَي‌ءٍ حَي‌ٍّ انبياء آيه 31. | |
| − | + | و ديگر نباتات است. از حبوبات و فواكه و ادويه و البسه و ديگر معادن است براي تجارت و عمارت و معاشرت و ديگر حيوانات از براي أكل و ركوب و غير اينها لذا بنحو عموم ميفرمايد: وَ جَعَلنا لَكُم فِيها مَعايِشَ تمام اسباب تعيش دنيوي را در دست رس شما قرار داديم و اينکه موهبت مخصوص بشما نيست بلكه وَ مَن لَستُم لَهُ بِرازِقِينَ مثل طايفه جن‌ّ و وحوش صحرايي و بياباني و سباع و گزنده‌گان و طيور و هوام که هر جنبنده روزي خود را ميخورد و تعيّش ميكند. | |
| − | + | بلي در اخبار دارد که خداوند روزي بندگان را از ممّر حلال معين فرموده لكن اگر بنده از ممر حرام بدست آورد كسر ميگذارد و هر بنده روزي او موافق حكمت معيّن شده سعه يا ضيق و تا آخر روزي خود را صرف نكند نميميرد و حرص و زياد روي نتيجه ندارد (گر زمين را بآسمان دوزي ندهندت زياده از روزي) | |
}} | }} | ||
|-| | |-| | ||
| سطر ۱۳۰: | سطر ۱۴۵: | ||
] | ] | ||
| − | (آیه | + | (آیه 20)- و از آنجا که وسائل زندگی انسان منحصر به گیاهان و معادن نیست در این آیه به تمام این مواهب اشاره کرده، می‌گوید: «و ما انواع وسائل زندگی را برای شما در زمین قرار دادیم» (وَ جَعَلْنا لَکُمْ فِیها مَعایِشَ). |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | و از آنجا که | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | نه تنها برای شما بلکه برای همه موجودات زنده، «و کسانی که شما روزی آنها را نمی‌دهید» و از دسترس شما خارجند (وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِینَ). | |
| − | + | آری! برای همه آنها نیازمندیهایشان را فراهم ساختیم. | |
}} | }} | ||
|-| | |-| | ||
| سطر ۱۵۰: | سطر ۱۵۷: | ||
==تفسیر های فارسی== | ==تفسیر های فارسی== | ||
| − | ==={{ترجمه تفسیر المیزان|سوره=15 |آیه= | + | ==={{ترجمه تفسیر المیزان|سوره=15 |آیه=20}}=== |
| − | ==={{تفسیر خسروی|سوره=15 |آیه= | + | ==={{تفسیر خسروی|سوره=15 |آیه=20}}=== |
| − | ==={{تفسیر عاملی|سوره=15 |آیه= | + | ==={{تفسیر عاملی|سوره=15 |آیه=20}}=== |
| − | ==={{تفسیر جامع|سوره=15 |آیه= | + | ==={{تفسیر جامع|سوره=15 |آیه=20}}=== |
==تفسیر های عربی== | ==تفسیر های عربی== | ||
| − | ==={{تفسیر المیزان|سوره=15 |آیه= | + | ==={{تفسیر المیزان|سوره=15 |آیه=20}}=== |
| − | ==={{تفسیر مجمع البیان|سوره=15 |آیه= | + | ==={{تفسیر مجمع البیان|سوره=15 |آیه=20}}=== |
| − | ==={{تفسیر نور الثقلین|سوره=15 |آیه= | + | ==={{تفسیر نور الثقلین|سوره=15 |آیه=20}}=== |
| − | ==={{تفسیر الصافی|سوره=15 |آیه= | + | ==={{تفسیر الصافی|سوره=15 |آیه=20}}=== |
| − | ==={{تفسیر الکاشف|سوره=15 |آیه= | + | ==={{تفسیر الکاشف|سوره=15 |آیه=20}}=== |
</tabber> | </tabber> | ||
نسخهٔ ۱۲ مهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۰۵:۴۹
| <<18 | آیه 19 سوره حجر | 20>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و زمین را هم ما بگستردیم و در آن کوههای عظیم بر نهادیم و در آن از هر گیاه و هر نبات مناسب و موافق حکمت و عنایت برویانیدیم.
و زمین را گستراندیم و در آن کوه های استوار افکندیم، واز هر گیاه موزون وسنجیده ای در آن رویاندیم.
و زمين را گسترانيديم و در آن كوههاى استوار افكنديم و از هر چيز سنجيده‌اى در آن رويانيديم.
و زمين را گسترديم و در آن كوههاى عظيم افكنديم. و از هر چيز به شيوه‌اى سنجيده در آن رويانيديم.
و زمین را گستردیم؛ و در آن کوههای ثابتی افکندیم؛ و از هر گیاه موزون، در آن رویاندیم؛
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«مَدَدْنَاهَا»: آن را گسترانیده‌ایم و در ظاهر مسطّحش کرده‌ایم. «أَنبَتْنَا»: رویانیده‌ایم. آفریده‌ایم (نوح / ). «مَوْزُونٍ»: هماهنگ. متناسب. «مِن کُلِّ شَیْءٍ مَّوْزُونٍ»: انواع و اقسام درختان و گیاهان، با نظم و نظام شگرف و حساب و کتاب دقیق. هر چیزی را با اندازه و مقدار مشخّص و معیّن و متناسب و مرتبط به یکدیگر.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ الْأَرْضَ مَدَدْناها وَ أَلْقَيْنا فِيها رَواسِيَ وَ أَنْبَتْنا فِيها مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْزُونٍ «19»
و زمين را گسترانديم ودر آن كوههاى استوار افكنديم ودر آن از هر چيز سنجيده وبه اندازه، رويانديم.
تفسير نور(10جلدى)، ج4، ص: 450
وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِينَ «20»
و در آن زمين، براى شما وآنكه شما روزى دهنده او نيستيد، وسيله‌ى زندگى قرار داديم.
نکته ها
مراد از القاى كوه همچون القاى شبهه، ايجاد آن است، «رَواسِيَ» جمع «راسيه» به معناى ثابت و پابرجاست و «مَعايِشَ» جمع «معيشت» به معناى وسيله زندگى است.
پیام ها
1- يكى از نعمت‌هاى الهى، گستردگى و مسطح بودن زمين است. «مددنا» (وگرنه كشاورزى و بسيار از تلاش‌هاى ديگر به سختى انجام مى‌گرفت)
2- گستردگى زمين و پيدايش كوهها و نباتات، تصادفى نيست. «مَدَدْناها، أَلْقَيْنا، أَنْبَتْنا»
3- آفريده‌ها، براساس ميزان وقانون خاصّى آفريده شده‌اند. «مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْزُونٍ»
4- زمين آماده رويش هرگونه گياه است. «كُلِّ شَيْءٍ»
5- آفرينش زمين و كوه و نبات براى انسان است. «لَكُمْ»
6- خداوند، معيشت و رزق همه موجودات را، حتّى آنها كه شما توان تأمين آن را نداريد به عهده دارد «وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِينَ «20»
وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ: و قرار داديم براى شما در زمين اسباب زندگانى، يعنى آنچه قوام عيش شما باشد از مطعم و ملبس و مسكن براى شما مقرر ساختيم. وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِينَ: و نيز قرار داديم براى شما را كه نيستيد شما مراورا روزى دهندگان، يعنى اولاد و خدام و مماليك و غير آنها از حيواناتى كه توهم مى‌شود كه روزى‌خور شما هستند نه ما. هر يك از اين آيات، شخص عاقل را برهانى است بر قدرت آفريدگار.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَقَدْ جَعَلْنا فِي السَّماءِ بُرُوجاً وَ زَيَّنَّاها لِلنَّاظِرِينَ «16» وَ حَفِظْناها مِنْ كُلِّ شَيْطانٍ رَجِيمٍ «17» إِلاَّ مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ مُبِينٌ «18» وَ الْأَرْضَ مَدَدْناها وَ أَلْقَيْنا فِيها رَواسِيَ وَ أَنْبَتْنا فِيها مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْزُونٍ «19» وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِينَ «20»
ترجمه
و بتحقيق قرار داديم در آسمان برجهائى و زينت داديم آنرا براى نظر كنندگان
و نگاه داشتيم آنرا از هر شيطان رانده شده
مگر آنكه بدزدى ربايد سخن شنيده شده را پس از پى در آيد او را شعله آتشى آشكار
و زمين را ممتدّ نموديم آنرا و افكنديم در آن كوههاى استوار و رويانيديم در آن از هر چيز مقدّرى
و آماده نموديم براى شما در آن وسائل معاش را و كسانيرا كه نيستيد آنانرا روزى دهندگان.
تفسير
خداوند بروج دوازده گانه را در آسمان قرار داد براى ترتيب و تنظيم امور بندگان در بهار و تابستان و پائيز و زمستان و آنها حمل است و ثور و جوزا و سرطان و اسد و سنبله و ميزان و عقرب و قوس و جدى و دلو و حوت چنانچه در مجمع
جلد 3 صفحه 247
از امام صادق عليه السّلام نقل نموده و ظاهر است و قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه مراد كواكبند و شايد مراد كواكب و ستاره‌هائى باشد كه بروج دوازده گانه بشكل آنها تشكيل ميگردد كه همان دوازده صورت نام برده است و در علم هيئت ذكر شده و بنابراين اختلافى بين دو روايت نيست و برج در لغت بمعناى كوشك و قلعه و قصر است و باين مناسبت بر منازل آفتاب و ماه اطلاق شده و چون مشتق از تبرّج بمعناى ظهور است اطلاق آن بر ستاره بى‌مناسبت نيست و آفتاب در مدت يك سال در اين دوازده برج سير ميكند و فصول اربعه از آن پيدا ميشود و امور بشر بآن مرتّب ميگردد و خداوند زينت داده است آن بروج يا آسمانرا بستاره‌هاى درخشان براى نظر كنندگان كه از آن منظره لذّت برند و در آن تفكّر و تدبر نمايند و عبرت گيرند و معترف بعظمت صانع شوند و حفظ فرموده است آنرا از دسترس و دستبرد شياطين انسى و جنى كه نتوانند در آن تصرفى نمايند و از اسرار و اخبار آن مطّلع شوند مگر باين اندازه كه نزديك بآن شوند و استراق سمع نمايند يعنى مخفيانه گوش دهند براى تحصيل خبرى و بفوريّت رانده شوند بوسيله شعله آتش جهنده‌اى كه آنانرا تعقيب كند و بسوزاند چنانچه در آسمان مشهود ميشود كه گاهى در شب جسمى نورانى بسرعت مانند تير از نقطه‌اى بنقطه‌اى حركت ميكند كه شهاب مبين و راننده شياطين عبارت از آنست و گاهى شهاب بر ستاره و نيزه اطلاق ميشود براى برقشان و اينجا مراد شعله آتش و تير شهاب سوزان است در مجالس از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه شيطان در آسمانها راه داشت تا زمان ولادت حضرت عيسى كه از سه آسمان ممنوع شد و چون پيغمبر ما متولّد شد از همه آسمانها ممنوع گرديد و بوسيله ستاره‌ها شياطين از آسمانها رانده شدند قريش گفتند اين قيامتى است كه اهل كتاب مذاكره آنرا ميكردند عمرو بن اميّه كه در فال زدن ماهرترين اهل آنزمان بود گفت نگاه كنيد اگر ستاره‌هائى كه راهنمايند و زمستان و تابستان بآنها شناخته ميشود از جاى خود حركت ميكنند همه چيز بهلاكت خواهد رسيد و اگر آن ستاره‌ها بجاى خودشان بر قرارند و غير آنها حركت ميكند امر تازه‌اى واقع خواهد شد و قمّى ره فرموده كه شياطين بآسمان صعود مينمودند و تجسّس از اوضاع آن ميكردند تا زمان ولادت حضرت ختمى مرتبت و در مكّه يهودى‌اى بود يوسف نام چون ستاره‌ها را ديد
جلد 3 صفحه 248
در آسمان حركت ميكنند رفت در مجلس قريش و گفت آيا امشب در قبيله شما طفلى متولّد شده گفتند خير گفت خلاف گفتيد بتورية قسم كه متولّد شده در همچو شبى خاتم پيغمبران و افضل ايشان و اين مولود همانستكه يافتيم ما او را در كتابهامان كه چون ولادت يابد شياطين بوسيله ستاره‌ها از صعود بآسمان ممنوع شوند پس هر يك از اهل آن مجلس بمنزل خود رفتند و از عيالشان پرسيدند و جواب شنيدند كه خداوند فرزندى بعبد اللّه بن عبد المطلب كرامت فرموده است. و خداوند پهن فرمود زمين را و امتداد داد آنرا براى سكونت بنى آدم و حيوانات و در ساختمان آن افكند و قرار داد كوهها را براى استحكام و استقرار آن و رويانيد در آنزمين داراى كوه از هر گياهى بمقدار كافى و لازم براى معاش اهل آن بر وفق مصلحت و حكمت و از امام باقر عليه السّلام روايت شده است كه خداوند تعالى رويانيد در كوهها طلا و نقره و جواهر و روى و مس و آهن و ارزيز و سنگ سرمه و زرنيخ و امثال آنها را كه فروخته نشوند جز بوزن و بنابراين اختصاص موزون بذكر شايد بملاحظه اهميّت اجناس موزونه باشد و شايد بملاحظه آن باشد كه اصل در كيل وزن است چون تعيين وزن را براى سهولت بكيل ميكنند مثلا ميگويند اين پيمانه يك من است و ميسنجند متاع را بكيل نمودن و محتمل است مراد از موزون مستحسن و مطبوع و مرغوب باشد كه مناسب با معناى اوّل است و قرار داد خداوند براى بنى آدم در زمين موجبات تعيش و زندگى را از مأكولات و مشروبات و ملبوسات و نيز خلق فرمود براى ايشان كسانيرا كه روزى آنها را خودشان نميدهند بلكه خدا ميدهد و ايشان از آنها بهره‌مند ميشوند از قبيل عيال و اولاد و خدم و حشم و مماليك و حيوانات كه تمام آنها براى انتفاع بشر خلق شده‌اند و ايشان تصوّر ميكنند كه روزى آنها را خودشان ميدهند با آنكه تصوّرى باطل و خيال محال است و ذكر كلمه من براى تغليب جانب عقلاء و افراد ضمير بملاحظه لفظ است ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ جَعَلنا لَكُم فِيها مَعايِشَ وَ مَن لَستُم لَهُ بِرازِقِينَ «20»
و قرار داديم براي شما در اينکه زمين وسائل زندگاني و تعيش شما را و كسي که نيستيد شما از براي او برزق دهندگان اموري که باعث تعيّش و زندگاني است يكي هواي مجاور زمين است که ميتوان تنفس كرد که اگر قدري بالاتر رود هواي بالا قابل تنفس نيست حتي كساني که بكره ماه رفتند هواي مناسب با تنفس را همراه خود بردند و يكي از اشكالات منكرين معراج هم همين است ولي غافل از اينكه خداوند قادر است که هواي مناسب همراه حضرت ببرد بعلاوه مسئله معراج امريست بر خلاف عادت و معجزه است مثل ساير معجزات، چنانچه ادريس و عيسي را هم برد بعالم بالا و ديگر آب است که ميفرمايد:
جلد 12 - صفحه 22
وَ جَعَلنا مِن‌َ الماءِ كُل‌َّ شَي‌ءٍ حَي‌ٍّ انبياء آيه 31.
و ديگر نباتات است. از حبوبات و فواكه و ادويه و البسه و ديگر معادن است براي تجارت و عمارت و معاشرت و ديگر حيوانات از براي أكل و ركوب و غير اينها لذا بنحو عموم ميفرمايد: وَ جَعَلنا لَكُم فِيها مَعايِشَ تمام اسباب تعيش دنيوي را در دست رس شما قرار داديم و اينکه موهبت مخصوص بشما نيست بلكه وَ مَن لَستُم لَهُ بِرازِقِينَ مثل طايفه جن‌ّ و وحوش صحرايي و بياباني و سباع و گزنده‌گان و طيور و هوام که هر جنبنده روزي خود را ميخورد و تعيّش ميكند.
بلي در اخبار دارد که خداوند روزي بندگان را از ممّر حلال معين فرموده لكن اگر بنده از ممر حرام بدست آورد كسر ميگذارد و هر بنده روزي او موافق حكمت معيّن شده سعه يا ضيق و تا آخر روزي خود را صرف نكند نميميرد و حرص و زياد روي نتيجه ندارد (گر زمين را بآسمان دوزي ندهندت زياده از روزي)
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 20)- و از آنجا که وسائل زندگی انسان منحصر به گیاهان و معادن نیست در این آیه به تمام این مواهب اشاره کرده، می‌گوید: «و ما انواع وسائل زندگی را برای شما در زمین قرار دادیم» (وَ جَعَلْنا لَکُمْ فِیها مَعایِشَ).
نه تنها برای شما بلکه برای همه موجودات زنده، «و کسانی که شما روزی آنها را نمی‌دهید» و از دسترس شما خارجند (وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِینَ).
آری! برای همه آنها نیازمندیهایشان را فراهم ساختیم.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
