آیه 122 سوره اعراف

رَبِّ مُوسَىٰ وَهَارُونَ

[7–122] (مشاهده آیه در سوره)

<<121	آیه 122 سوره اعراف	123>>
سوره : سوره اعراف (7) جزء : 9 نزول : مکه

ترجمه های فارسی

خدای موسی و هارون.

پروردگار موسی و هارون.

پروردگار موسى و هارون.

پروردگار موسى و هارون.

پروردگار موسی و هارون!»

ترجمه های انگلیسی(English translations)

the Lord of Moses and Aaron.’

The Lord of Musa and Haroun.

The Lord of Moses and Aaron.

"The Lord of Moses and Aaron."

معانی کلمات آیه

«رَبِّ»: بدل است.

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

قالُوا آمَنَّا بِرَبِّ الْعالَمِينَ «121»

(ساحران) گفتند: به پروردگار جهانيان ايمان آورديم.

رَبِّ مُوسى‌ وَ هارُونَ «122»

(همان) پروردگار موسى و هارون.

نکته ها

جادوگرانى كه براى رسوا ساختن حضرت موسى و كسب مال و مقام نزد فرعون به صحنه آمده بودند، با ديدن معجزه‌ى موسى عليه السلام، ايمان آورده و آن را اعلام و به اصول توحيد، نبوّت و معاد اقرار كردند؛ توحيد و نبوّت را با جملات‌ «آمَنَّا بِرَبِّ الْعالَمِينَ، رَبِّ مُوسى‌ وَ هارُونَ» و ايمان به معاد را در آيه 125 با جمله‌ى‌ «إِلى‌ رَبِّنا مُنْقَلِبُونَ» اعلام داشتند. در واقع فرعون با فراهم آوردن جادوگران، سبب شد كه آنان يكجا به موسى ايمان آورند. آرى،

«1». اعراف، 113.

جلد 3 - صفحه 141

عدو شود سبب خير، اگر خدا خواهد.

ساحران، موسى و هارون عليهما السلام را در كنار هم ذكر كردند و گفتند: «رَبِّ مُوسى‌ وَ هارُونَ»، زيرا هارون نيز در كنار موسى در ارشاد آنان نقش داشته است و يا اگر مى‌گفتند: «رَبِّ مُوسى‌»، احتمال سوء استفاده فرعونيان داده مى‌شد، كه بگويند ربّ موسى، فرعون است، چون او سالها در خانه‌ى فرعون و تحت تربيت او بود تا بزرگ شد، چنانكه خود فرعون به موسى عليه السلام گفت: آيا ما تو را در كودكى تربيت نكرديم؟ «أَ لَمْ نُرَبِّكَ فِينا وَلِيداً» «1» لذا ساحران اين توطئه را نقش بر آب كردند و گفتند: «رَبِّ مُوسى‌ وَ هارُونَ»

حضرت على عليه السلام فرمود: «كُن لما لا ترجو أرجى منك لما تَرجو»، به آن چيز كه اميد ندارى، اميدوارتر باش تا به چيزى كه اميدى در آن هست. چنانكه موسى عليه السلام حركت كرد تا براى خانواده‌اش آتش بياورد، امّا با مقام رسالت برگشت، ملكه‌ى سبأ براى ديدن حضرت سليمان عليه السلام از شهر خارج شد، امّا مؤمن برگشت، ساحران براى رسيدن به پست و مقام به دربار فرعون آمدند، امّا با ايمان و مؤمن بازگشتند. «2»

پیام ها

1- ساحران، قبل از مبارزه، محتواى دعوت موسى را شنيده بودند و لذا پس از ديدن معجزه‌ى آن حضرت، به همان شنيده‌ها اقرار كردند. «قالُوا آمَنَّا»

2- انسان، انعطاف‌پذير و آزاد است و مى‌تواند پس از فهميدن حقّ، عقيده و فكر خود را تغيير دهد. «قالُوا آمَنَّا»

3- توبه‌ى انحراف فكرى و شرك، ايمان است. «آمَنَّا»

4- ساحران، تفاوت معجزه و جادو را بهتر از ديگران فهميدند و لذا خيلى سريع ايمان آوردند. «آمَنَّا»

5- گاهى ايمان نياوردن مردم به دليل ناشناخته بودن حقّ است، همين كه حقّ روشن شد، گروهى ايمان مى‌آورند. «آمَنَّا»

«1». شعراء، 18.

«2». تفسير اثنى‌عشرى، تحف‌العقول، ص 208.

جلد 3 - صفحه 142

6- جلوى سوءاستفاده را بايد گرفت. براى اينكه فرعون نگويد: من همان‌ «بِرَبِّ الْعالَمِينَ» هستم، ساحران گفتند: «رَبِّ مُوسى‌ وَ هارُونَ»

7- در خالقيّت خداوند بحثى نيست، نزاع بر سر ربوبيّت خدا و تدبير جهان به دست اوست. «بِرَبِّ الْعالَمِينَ‌ رَبِّ مُوسى‌ وَ هارُونَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

رَبِّ مُوسى‌ وَ هارُونَ (122)

رَبِّ مُوسى‌ وَ هارُونَ‌: پروردگار موسى و هارون.

در تحف العقول، و 17 بحار: قال امير المؤمنين: كن لما لا ترجو رجى منك لما ترجو، فانّ موسى خرج يقتبس لاهله نارا فكلّمه اللّه و رجع نبيّا و خرجت ملكة سبأ فاسلمت مع سليمان عليه السّلام و خرج سحرة فرعون يطلبون العزّ لفرعون فرجعوا مؤمنين‌ «1» فرمود امير المؤمنين عليه السّلام: باش مر آنچه را كه اميد ندارى اميدوارتر از آنچه اميد دارى. پس بدرستى كه موسى عليه السّلام خارج شد براى گرفتن آتش براى اهلش، پس به مقام تكلم خدا و برگشت به حالت پيغمبرى؛ و بيرون شد ملكه سبا، پس مسلمان گرديد به سبب سليمان عليه السّلام و خارج شدند سحره فرعون طلب كردند عزت را به سبب فرعون، پس برگشتند به حالت ايمان.

اين جمله را براى دفع توهّم فرعون گفتند كه ايشان به رب العالمين اراده فرعون ننموده، چون فرعون ادعاى رب العالمين مى‌نمود، لذا به اين كلام رفع‌

«1» بحار الانوار، جلد 78، صفحه 45، حديث 56- تحف العقول، صفحه 208.

جلد 4 صفحه 169

ابهام از جهال شد. در تفسير نيشابورى: وقتى سحره گفتند: امنّا برب العالمين، فرعون گفت: مرا قصد كردند. بعد گفتند: رب موسى عليه السّلام باز فرعون گفت: مرا قصد دارند، زيرا من موسى عليه السّلام را تربيت كردم. پس چون زياد نمودند هارون را، شبهه زايل شد، و تمام دانستند كه سحره، ايمان به خداى آسمانى آورده و كافر شدند به فرعون.

تحقيق: متكلمين فرموده‌اند: آيه شريفه از اعظم دلايل است بر فضيلت علم.

بيان دليل آنكه: اين جماعت سحره عالم بودند به حقيقت سحر و در غايت مهارت، چون معجزه موسى عليه السّلام را مشاهده و آن را خارج از حد سحر يافتند، دانستند آن خارج از عادت طبيعيه و معجزه الهيه است نه از جنس تمويهات و تسويلات؛ و اگر كامل در علم سحر نبودند هر آينه قدرت نداشتند بر اين استدلال، زيرا در صورت عدم ماهريت، احتمال اكمليت را در حق موسى عليه السّلام مى‌دادند، لكن به سبب كثرت علميت قاطع در نيل به منتهاى درجه علميه و جازم بر عدم تصور رتبه اكمليه بودند، لذا به جهت كمالشان در اين علم منتقل شدند از كفر به ايمان و از شقاوت به سعادت، پس وقتى كه حال علم سحر باطل، چنين باشد، ترقيات انسانى در علوم الهيه و معارف ربانيه چه خواهد بود؟ در منهج مروى است كه اول رؤساى سحره «سابور» و «عادور» و «حطط» و «مصفى» ايمان آوردند و بقيه متابعت كردند.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

سوره الأعراف «7»: آيات 119 تا 122

فَغُلِبُوا هُنالِكَ وَ انْقَلَبُوا صاغِرِينَ (119) وَ أُلْقِيَ السَّحَرَةُ ساجِدِينَ (120) قالُوا آمَنَّا بِرَبِّ الْعالَمِينَ (121) رَبِّ مُوسى‌ وَ هارُونَ (122)

ترجمه‌

پس مغلوب شدند آنجا و برگشتند خوارشدگان‌

و افكنده شدند ساحران سجده كنندگان‌

گفتند ايمان آورديم بپروردگار جهانيان‌

پروردگار موسى و هرون‌

تفسير

فرعون و عساكرش در ميدان مبارزه مغلوب شدند و با حال ذلت و خوارى بمصر فرارا معاودت نمودند اگر مراد از انقلاب مراجعت باشد چنانچه گفته‌اند و ميشود مراد انقلاب حال آنها باشد از عزت بذلت و از بزرگى در انظار مردم بكوچكى در هر حال ساحران بى‌اختيار در برابر عظمت و قدرت پروردگار خاضع شده بر و بر زمين افتادند و سجده نمودند و ايمان آوردند بخداوند يگانه كه پروردگار جهانيان است آن خداوندى كه موسى و هرون او را به يگانگى معرفى مينمايند نه فرعون كه مدعى ربوبيّت است و چون سجده از آنها بى‌اختيار و فورى واقع شد و گويا خداوند على رغم فرعون آنها را مسخّر باراده خود فرمود از اين عمل بفعل مجهول تعبير شده است و گفته‌اند اول بزرگان سحره از قبيل شمعون و سابور و عادور و حطط و مصفّى سجده نمودند و ايمان آوردند و بعد سايرين متابعت از آنها كردند.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

رَب‌ِّ مُوسي‌ وَ هارُون‌َ (122)

پروردگار موسي‌ و هارون‌، تخصيص‌ بذكر ‌با‌ اينكه‌ موسي‌ و هارون‌ جزو عالمين‌ هستند و ‌آيه‌ قبل‌ شامل‌ ‌آنها‌ ‌هم‌ ‌بود‌ ‌براي‌ اينست‌ ‌که‌ ‌هر‌ مخلوقي‌ و مصنوعي‌ دلالت‌ ‌بر‌ وجود خالق‌ و صانع‌ ‌خود‌ دارد و ‌بر‌ علم‌ و قدرت‌ و ساير صفات‌ ربوبي‌ لكن‌ باندازه‌ ‌خود‌ مثلا كاسه‌ و كوزه‌ دلالت‌ ميكنند ‌به‌ اينكه‌ سازنده‌ ‌آنها‌ علم‌ و قدرت‌ ‌بر‌ كاسه‌ و كوزه‌ سازي‌ دارد ولي‌ دلالت‌ ‌بر‌ طيّاره‌ و راديو سازي‌ نميكند و چون‌ انبياء و اوصياء اشرف‌ ‌از‌ تمام‌ مخلوقات‌ ‌حتي‌ ‌از‌ ملائكه‌ و عالم‌ مجردات‌ و كروبيين‌ و مظهر جميع‌ صفات‌ كمال‌ حق‌ هستند بنحو اتم‌ّ اكمل‌ لذا تخصيص‌ بذكر دادند ‌که‌ خداوندي‌ ‌که‌ همچه‌ قدرتي‌ بموسي‌ عنايت‌ فرموده‌ ‌ما ايمان‌ باين‌ ‌خدا‌ آورديم‌ بدون‌ پروا و تقيه‌ ‌از‌ فرعون‌ و ‌از‌ خودگذشته‌گي‌ بالصراحه‌ گفتند و سجده‌ كردند ‌که‌ عملا ‌هم‌ نشان‌ دادند.

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه 122)- «همان پروردگار موسی و هارون» (رَبِّ مُوسی وَ هارُونَ).

و این چیزی بود که به هیچ وجه برای فرعون و دستگاه او قابل پیش بینی نبود.

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

منابع

• تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
• اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
• تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
• تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
• برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
• تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌