ختم قرآن

ختم قرآن، قرائت قرآن از ابتدا تا انتها با آدابى خاص.

فضائل ختم قرآن

در فرهنگ اسلامى فضائل بسيارى براى ختم قرآن ذكر شده است؛ از جمله اين كه رسول الله (ص) فرمودند: «من ختم القرآن فكانما ادرجت النبوه بين جنبيه و لكنه لا يوحى اليه» . ختم كننده قرآن، گويى نبوت را ميان دو پهلوى خود (يعنى در قلبش) جاى داده است، اگرچه به وى وحى نمى شود. او يك دعاى مستجاب دارد و درختى در بهشت نصيبش مى گردد.

سفيان بن عيينة عن الزهرى ، قال: قلت لعلّى بن الحسين (ع) : اّى الاعمال افضل ؟ قال : «الحالّ المرتحل» . قلت : و ما الحالّ المرتحل ؟ قال: «فتح القرآن و ختمه، كّلما جاء باّوله ارتحل فى آخره» .

حسين بن على (ع): «من ختم القرآن ليلا صلت عليه الملائكة حتى يصبح، و ان ختمه نهارا صلت عليه الحفظة حتى يمسى و كانت له دعوة مجابة و كان خيرا له مما بين السماء الى الارض» .

على بن الحسين (ع): «من ختم القرآن بمكة لم يمت حتى يرى رسول الله (ص) و يرى منزله فى الجنة».

اصطلاح ختم قرآن

اصطلاح ختم قرآن به دوران پيامبر اكرم بازمى گردد. كه بر اساس حديثى نبوى ، ختم قرآن براى افراد مختلف بسته به ميزان آموخته هاى آنان از قرآن مفهومى متغير داشته است.

همچنين مسأله زمان لازم براى ختم قرآن مورد بحث بوده است. برخى از صحابه بر ختمهاى مكرر در كمترين زمان اصرار داشته اند اما بر اساس روايات، ختم قرآن در كمتر از سه روز يا يك هفته ممدوح نيست. ، از آن رو كه در سنت اسلامى به ترتيل و تبيين آيات قرآن بيش از تكرار و تعدد تلاوت آيات توجه شده است.

از پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله نقل شده كسى كه در كمتر از سه روز قرآن را ختم كند به فهم آيات دست نمى يابد و چنين قرائتى به خواندن شتابزده و بى توجه آيات مى انجامد.

در حديثى از امام رضا عليه السلام آمده است با اين كه مى توانم قرآن را در كمتر از سه روز ختم كنم، اين كار را نمى كنم تا قرائتم بدون تدبر نباشد. در عين حال، سى تا چهل بار ختم قرآن در ماه رمضان به گونه اى ويژه مجاز دانسته شده است.

در برخى از گزارش ها، نقل هاى خارق العاده اى از ختم قرآن افراد مختلف ذكر شده كه از آن جمله ختم قرآن در يك شبانه روز، يك نماز و يك ركوع است. معتقد است براى عابدان و سالكانِ عملى شايسته نيست كه كمتر از دو ختم قرآن در هفته داشته باشد اما سالكان قلبى و نيز مشتغلان به نشر علم مى توانند هفته اى يك ختم داشته باشند و افراد اهل تأمل و تفكر مى توانند قرآن را در يك ماه ختم كنند تا تأمل و تدبر لازم را در آيات داشته باشند. وى در ادامه، طريقه تقسيم بندى سوره ها را متناسب با هر يك از اين روشهاى ختم قرآن تشريح كرده است.

معادل ختم قرآن

در روايات، سه بار تلاوت سوره توحيد همانند ختم قرآن و از اين رو، اين سوره معادل ثلث قرآن دانسته شده است. همچنين ثواب تلاوت يك آيه در ماه رمضان معادل ختم قرآن در ماههاى ديگر قلمداد شده است. ختم قرآن در مدت اقامت در مكه براى حاجيان مورد تأكيد قرار گرفته و در روايت است كسى كه در مكه قرآن را ختم كند تا پيش از مرگ، رسول اكرم و نيز جايگاه خود را در بهشت مى بيند.

آداب ختم قرآن

ختم قرآن آداب ويژه اى دارد از جمله ختم قرآن در روز جمعه روزه دارى در روز ختم قرآن و اين كه فرد پس از هر ختم قرآن حتى اگر قصد ختم مجدد هم ندارد سوره فاتحه و پنج آيه نخست سوره بقره را قرائت و ختم قرآن را به فتح قرآن متصل كند.

حضور در مجلس فتح قرآن به حاضر شدن در صحنه يكى از فتوحات اسلامى و حضور در مجلس ختم قرآن به حضور در هنگام تقسيم غنايم همانند شده است. همچنين توصيه شده كه ختم كننده قرآن آخرين سوره هاى قرآن را در ميان خانواده، فرزندان و دوستان قرائت و براى آنها دعا كند چون دعاى ختم كننده قرآن مستجاب است.

ادعیه ختم قرآن

دعاهايى براى ختم قرآن از معصومين عليهم السلام نقل شده كه دعاى امام سجاد عليه السلام از جامعترين و مشهورترين آنهاست.

در مراسم ترحيم تازه درگذشتگان، قرآن را به پاره هاى سى يا شصتگانه تقسيم مى كنند و هر يك از شركت كنندگان يك پاره از آن را قرائت مى كند كه در مجموع يك يا چند ختم قرآن صورت مى گيرد. به اين مراسم مجلس ختم يا تختيمه مى گويند.

منابع

• دانشنامه جهان اسلام، "مدخل ختم قرآن" از محمدعلى لسانى فشاركى.
• سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ معارف و معاریف.