ختم قرآن: تفاوت بین نسخه‌ها
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | |||
{{مدخل دائرة المعارف|دانشنامه جهان اسلام}} | {{مدخل دائرة المعارف|دانشنامه جهان اسلام}} | ||
| − | |||
| − | + | ختم قرآن، قرائت قرآن از ابتدا تا انتها با آدابى خاص. | |
| − | |||
| − | == | + | ==فضائل ختم قرآن== |
| − | + | در فرهنگ اسلامى فضائل بسيارى براى ختم [[قرآن]] ذكر شده است؛ از جمله اين كه ختم كننده قرآن، گويى نبوت را ميان دو پهلوى خود (يعنى در قلبش) جاى داده است، اگرچه به وى وحى نمى شود. او يك دعاى مستجاب دارد و درختى در [[بهشت]] نصيبش مى گردد.<ref>كلينى، ج 2، ص611.</ref> <ref>متقى، ج1، ص538.</ref> <ref>مجلسى، 1403، ج89، ص204.</ref> | |
| − | |||
| − | == | + | ==اصطلاح ختم قرآن== |
| − | + | اصطلاح ختم قرآن به دوران پيامبر اكرم بازمى گردد.<ref>رجوع کنید به عاملى، ص71ـ74.</ref> كه بر اساس حديثى نبوى<ref>رجوع کنید به كلينى، ج2، ص613.</ref> <ref>نيز رجوع کنید به همان، ج2، ص611.</ref><ref>مجلسى، 1363ش، ج12، ص497ـ498.</ref>، ختم قرآن براى افراد مختلف بسته به ميزان آموخته هاى آنان از قرآن مفهومى متغير داشته است. | |
| − | + | همچنين مسأله زمان لازم براى ختم قرآن مورد بحث بوده است. برخى از صحابه بر ختمهاى مكرر در كمترين زمان اصرار داشته اند اما بر اساس روايات، ختم قرآن در كمتر از سه روز يا يك هفته ممدوح نيست.<ref>رجوع کنید به احمد بن حنبل، ج10، ص24.</ref> <ref>ابوداوود، ج2، ص54ـ56.</ref><ref>كلينى، ج2، ص618ـ619.</ref><ref>متقى، ج1، ص606.</ref>، از آن رو كه در سنت اسلامى به ترتيل و تبيين آيات قرآن بيش از تكرار و تعدد تلاوت آيات توجه شده است.<ref>رجوع کنید به كلينى، ج2، ص614.</ref><ref>متقى، ج1، ص538ـ539.</ref> | |
| − | + | از پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله نقل شده كسى كه در كمتر از سه روز [[قرآن]] را ختم كند به فهم آيات دست نمى يابد<ref>رجوع کنید به دارمى، ج1، ص350.</ref> <ref>متقى، ج1، ص614.</ref> و چنين قرائتى به خواندن شتابزده و بى توجه آيات مى انجامد.<ref>رجوع کنید به كلينى، ج2، ص617.</ref> | |
| − | |||
| − | + | در حديثى از [[امام رضا]] عليه السلام آمده است با اين كه مى توانم قرآن را در كمتر از سه روز ختم كنم، اين كار را نمى كنم تا قرائتم بدون تدبر نباشد.<ref>رجوع کنید به بهاءالدين اربلى، ج3، ص110؛ مجلسى، 1403، همانجا.</ref> در عين حال، سى تا چهل بار ختم قرآن در ماه [[رمضان]] به گونه اى ويژه مجاز دانسته شده است.<ref>رجوع کنید به كلينى، ج2، ص618؛ مفيد، ص312.</ref> | |
| − | دعاهايى براى ختم قرآن از معصومين عليهم السلام نقل شده <ref> رجوع کنید به طوسى، | + | در برخى از گزارش ها، نقل هاى خارق العاده اى از ختم قرآن افراد مختلف ذكر شده كه از آن جمله ختم قرآن در يك شبانه روز، يك [[نماز]] و يك [[ركوع]] است.<ref>براى شمارى از اين گزارش ها و نقد آنها رجوع کنید به امينى، ج5، ص33ـ41.</ref><ref>غزالى، ج1، ص 366.</ref> معتقد است براى عابدان و سالكانِ عملى شايسته نيست كه كمتر از دو ختم قرآن در هفته داشته باشد اما سالكان قلبى و نيز مشتغلان به نشر علم مى توانند هفته اى يك ختم داشته باشند و افراد اهل تأمل و تفكر مى توانند [[قرآن]] را در يك ماه ختم كنند تا تأمل و تدبر لازم را در آيات داشته باشند. وى در ادامه، طريقه تقسيم بندى سوره ها را متناسب با هر يك از اين روشهاى ختم قرآن تشريح كرده است.<ref>رجوع کنید به ج1، ص366ـ367.</ref> |
| − | در مراسم ترحيم تازه درگذشتگان، قرآن را به پاره هاى سى يا شصتگانه تقسيم | + | |
| + | ==معادل ختم قرآن== | ||
| + | |||
| + | در روايات، سه بار تلاوت [[سوره توحيد]] همانند ختم قرآن و از اين رو، اين سوره معادل ثلث قرآن دانسته شده است.<ref>رجوع کنید به ابن بابويه، 1417، ص86.</ref> <ref>فتال نيشابورى، ص281.</ref> <ref>سيوطى، ج1، ص385.</ref> همچنين ثواب تلاوت يك آيه در ماه [[رمضان]] معادل ختم قرآن در ماههاى ديگر قلمداد شده است.<ref>رجوع کنید به ابن بابويه، 1363ش، ج1، ص296.</ref> <ref>فتال نيشابورى، ص346.</ref> ختم قرآن در مدت اقامت در [[مكه]] براى حاجيان مورد تأكيد قرار گرفته و در روايت است كسى كه در [[مكه]] قرآن را ختم كند تا پيش از مرگ، رسول اكرم و نيز جايگاه خود را در [[بهشت]] مى بيند.<ref>رجوع کنید به كلينى، ج 2، ص612.</ref> <ref>خلخالى، ج5، ص508.</ref> <ref>روحانى، ص235.</ref> | ||
| + | |||
| + | ==آداب ختم قرآن== | ||
| + | |||
| + | ختم قرآن آداب ويژه اى دارد از جمله ختم [[قرآن]] در روز جمعه<ref>رجوع کنید به طوسى، ص322.</ref> روزه دارى در روز ختم قرآن<ref>نووى، ج2، ص168.</ref> و اين كه فرد پس از هر ختم قرآن حتى اگر قصد ختم مجدد هم ندارد [[سوره فاتحه]] و پنج آيه نخست [[سوره بقره]] را قرائت و ختم قرآن را به فتح قرآن متصل كند.<ref>كلينى، ج2، ص605.</ref><ref>ابن بابويه، 1368ش، ص102.</ref><ref>متقى، ج1، ص607ـ608.</ref> <ref>مازندرانى، ج11، ص28.</ref> | ||
| + | |||
| + | حضور در مجلس فتح [[قرآن]] به حاضر شدن در صحنه يكى از فتوحات اسلامى و حضور در مجلس ختم قرآن به حضور در هنگام تقسيم غنايم همانند شده است.<ref>رجوع کنید به متقى، ج1، ص541ـ543.</ref> همچنين توصيه شده كه ختم كننده قرآن آخرين سوره هاى قرآن را در ميان خانواده، فرزندان و دوستان قرائت و براى آنها [[دعا]] كند چون دعاى ختم كننده قرآن مستجاب است.<ref>رجوع کنید به دارمى، ج2، ص468ـ469.</ref> <ref>ابن قدامه، ج1، ص803.</ref> <ref>هيثمى، ج7، ص172.</ref> <ref>سيوطى، ج1، ص382.</ref> | ||
| + | |||
| + | ==ادعیه ختم قرآن== | ||
| + | |||
| + | دعاهايى براى ختم قرآن از معصومين عليهم السلام نقل شده <ref>رجوع کنید به طوسى، ص323ـ324.</ref> كه دعاى [[امام سجاد]] عليه السلام<ref>رجوع کنید به الصحيفة السجادية، ص457ـ461.</ref> از جامعترين و مشهورترين آنهاست.<ref>براى مجموعه اى از دعاهاى ختم [[قرآن]] رجوع کنید به نورى، ج4، ص377ـ382.</ref><ref>صديق عبدالفتاح، ص22ـ223.</ref> | ||
| + | |||
| + | در مراسم ترحيم تازه درگذشتگان، قرآن را به پاره هاى سى يا شصتگانه تقسيم مى كنند و هر يك از شركت كنندگان يك پاره از آن را قرائت مى كند كه در مجموع يك يا چند ختم قرآن صورت مى گيرد. به اين مراسم مجلس ختم يا تختيمه مى گويند. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| − | == | + | ==منابع== |
| + | * [http://www.encyclopaediaislamica.com/ دانشنامه جهان اسلام]، "مدخل ختم قرآن" از محمدعلى لسانى فشاركى. | ||
| − | |||
[[رده:آداب و سنن]] | [[رده:آداب و سنن]] | ||
[[رده:قرآن]] | [[رده:قرآن]] | ||
نسخهٔ ۱۰ مارس ۲۰۱۴، ساعت ۰۵:۵۲
این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
ختم قرآن، قرائت قرآن از ابتدا تا انتها با آدابى خاص.
محتویات
فضائل ختم قرآن
در فرهنگ اسلامى فضائل بسيارى براى ختم قرآن ذكر شده است؛ از جمله اين كه ختم كننده قرآن، گويى نبوت را ميان دو پهلوى خود (يعنى در قلبش) جاى داده است، اگرچه به وى وحى نمى شود. او يك دعاى مستجاب دارد و درختى در بهشت نصيبش مى گردد.[۱] [۲] [۳]
اصطلاح ختم قرآن
اصطلاح ختم قرآن به دوران پيامبر اكرم بازمى گردد.[۴] كه بر اساس حديثى نبوى[۵] [۶][۷]، ختم قرآن براى افراد مختلف بسته به ميزان آموخته هاى آنان از قرآن مفهومى متغير داشته است.
همچنين مسأله زمان لازم براى ختم قرآن مورد بحث بوده است. برخى از صحابه بر ختمهاى مكرر در كمترين زمان اصرار داشته اند اما بر اساس روايات، ختم قرآن در كمتر از سه روز يا يك هفته ممدوح نيست.[۸] [۹][۱۰][۱۱]، از آن رو كه در سنت اسلامى به ترتيل و تبيين آيات قرآن بيش از تكرار و تعدد تلاوت آيات توجه شده است.[۱۲][۱۳]
از پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله نقل شده كسى كه در كمتر از سه روز قرآن را ختم كند به فهم آيات دست نمى يابد[۱۴] [۱۵] و چنين قرائتى به خواندن شتابزده و بى توجه آيات مى انجامد.[۱۶]
در حديثى از امام رضا عليه السلام آمده است با اين كه مى توانم قرآن را در كمتر از سه روز ختم كنم، اين كار را نمى كنم تا قرائتم بدون تدبر نباشد.[۱۷] در عين حال، سى تا چهل بار ختم قرآن در ماه رمضان به گونه اى ويژه مجاز دانسته شده است.[۱۸]
در برخى از گزارش ها، نقل هاى خارق العاده اى از ختم قرآن افراد مختلف ذكر شده كه از آن جمله ختم قرآن در يك شبانه روز، يك نماز و يك ركوع است.[۱۹][۲۰] معتقد است براى عابدان و سالكانِ عملى شايسته نيست كه كمتر از دو ختم قرآن در هفته داشته باشد اما سالكان قلبى و نيز مشتغلان به نشر علم مى توانند هفته اى يك ختم داشته باشند و افراد اهل تأمل و تفكر مى توانند قرآن را در يك ماه ختم كنند تا تأمل و تدبر لازم را در آيات داشته باشند. وى در ادامه، طريقه تقسيم بندى سوره ها را متناسب با هر يك از اين روشهاى ختم قرآن تشريح كرده است.[۲۱]
معادل ختم قرآن
در روايات، سه بار تلاوت سوره توحيد همانند ختم قرآن و از اين رو، اين سوره معادل ثلث قرآن دانسته شده است.[۲۲] [۲۳] [۲۴] همچنين ثواب تلاوت يك آيه در ماه رمضان معادل ختم قرآن در ماههاى ديگر قلمداد شده است.[۲۵] [۲۶] ختم قرآن در مدت اقامت در مكه براى حاجيان مورد تأكيد قرار گرفته و در روايت است كسى كه در مكه قرآن را ختم كند تا پيش از مرگ، رسول اكرم و نيز جايگاه خود را در بهشت مى بيند.[۲۷] [۲۸] [۲۹]
آداب ختم قرآن
ختم قرآن آداب ويژه اى دارد از جمله ختم قرآن در روز جمعه[۳۰] روزه دارى در روز ختم قرآن[۳۱] و اين كه فرد پس از هر ختم قرآن حتى اگر قصد ختم مجدد هم ندارد سوره فاتحه و پنج آيه نخست سوره بقره را قرائت و ختم قرآن را به فتح قرآن متصل كند.[۳۲][۳۳][۳۴] [۳۵]
حضور در مجلس فتح قرآن به حاضر شدن در صحنه يكى از فتوحات اسلامى و حضور در مجلس ختم قرآن به حضور در هنگام تقسيم غنايم همانند شده است.[۳۶] همچنين توصيه شده كه ختم كننده قرآن آخرين سوره هاى قرآن را در ميان خانواده، فرزندان و دوستان قرائت و براى آنها دعا كند چون دعاى ختم كننده قرآن مستجاب است.[۳۷] [۳۸] [۳۹] [۴۰]
ادعیه ختم قرآن
دعاهايى براى ختم قرآن از معصومين عليهم السلام نقل شده [۴۱] كه دعاى امام سجاد عليه السلام[۴۲] از جامعترين و مشهورترين آنهاست.[۴۳][۴۴]
در مراسم ترحيم تازه درگذشتگان، قرآن را به پاره هاى سى يا شصتگانه تقسيم مى كنند و هر يك از شركت كنندگان يك پاره از آن را قرائت مى كند كه در مجموع يك يا چند ختم قرآن صورت مى گيرد. به اين مراسم مجلس ختم يا تختيمه مى گويند.
پانویس
- ↑ كلينى، ج 2، ص611.
- ↑ متقى، ج1، ص538.
- ↑ مجلسى، 1403، ج89، ص204.
- ↑ رجوع کنید به عاملى، ص71ـ74.
- ↑ رجوع کنید به كلينى، ج2، ص613.
- ↑ نيز رجوع کنید به همان، ج2، ص611.
- ↑ مجلسى، 1363ش، ج12، ص497ـ498.
- ↑ رجوع کنید به احمد بن حنبل، ج10، ص24.
- ↑ ابوداوود، ج2، ص54ـ56.
- ↑ كلينى، ج2، ص618ـ619.
- ↑ متقى، ج1، ص606.
- ↑ رجوع کنید به كلينى، ج2، ص614.
- ↑ متقى، ج1، ص538ـ539.
- ↑ رجوع کنید به دارمى، ج1، ص350.
- ↑ متقى، ج1، ص614.
- ↑ رجوع کنید به كلينى، ج2، ص617.
- ↑ رجوع کنید به بهاءالدين اربلى، ج3، ص110؛ مجلسى، 1403، همانجا.
- ↑ رجوع کنید به كلينى، ج2، ص618؛ مفيد، ص312.
- ↑ براى شمارى از اين گزارش ها و نقد آنها رجوع کنید به امينى، ج5، ص33ـ41.
- ↑ غزالى، ج1، ص 366.
- ↑ رجوع کنید به ج1، ص366ـ367.
- ↑ رجوع کنید به ابن بابويه، 1417، ص86.
- ↑ فتال نيشابورى، ص281.
- ↑ سيوطى، ج1، ص385.
- ↑ رجوع کنید به ابن بابويه، 1363ش، ج1، ص296.
- ↑ فتال نيشابورى، ص346.
- ↑ رجوع کنید به كلينى، ج 2، ص612.
- ↑ خلخالى، ج5، ص508.
- ↑ روحانى، ص235.
- ↑ رجوع کنید به طوسى، ص322.
- ↑ نووى، ج2، ص168.
- ↑ كلينى، ج2، ص605.
- ↑ ابن بابويه، 1368ش، ص102.
- ↑ متقى، ج1، ص607ـ608.
- ↑ مازندرانى، ج11، ص28.
- ↑ رجوع کنید به متقى، ج1، ص541ـ543.
- ↑ رجوع کنید به دارمى، ج2، ص468ـ469.
- ↑ ابن قدامه، ج1، ص803.
- ↑ هيثمى، ج7، ص172.
- ↑ سيوطى، ج1، ص382.
- ↑ رجوع کنید به طوسى، ص323ـ324.
- ↑ رجوع کنید به الصحيفة السجادية، ص457ـ461.
- ↑ براى مجموعه اى از دعاهاى ختم قرآن رجوع کنید به نورى، ج4، ص377ـ382.
- ↑ صديق عبدالفتاح، ص22ـ223.
منابع
- دانشنامه جهان اسلام، "مدخل ختم قرآن" از محمدعلى لسانى فشاركى.
