بلند همتی

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

بدون ترديد همت بلند يكي از نشانه‎هاي روح بزرگ آدمي است. برنامه‎هاي اسلامي، انسان‎ها را تشويق مي‎كند كه روح بلند داشته و خود را محدود به امور پست نكنند.

همت در لغت از ريشه‎ی «همّ» به معناي عزم قوياست. راغب همت را غم و اندوهى دانسته كه انسان را ذوب و ضعيف مى‎كند و در اصطلاح علوّ همت عبارت است از سعي و کوشش در تحصيل سعادت و کمال و طلب کردن کارهاي بزرگ و عالي، بدون در نظر گرفتن سود و زيان دنیا، به ‎طوري که به سبب دست يافتن به منافع دنيوي شادمان نشود و از فقدان آن اندوهگين نگردد بلکه در طريق طلب از مرگ و کشته‎شدن و مانند آن‎ها باک نداشته باشد. حضرت علی علیه السلام می‎فرماید: بهترین همت‎ها، بلندترین آن‎ها است.ضد آن دون ‎همتي است؛ به معناي پستي طبع و قصور همت از طلب كارهاي بزرگ و قناعت نمودن به اعمال جزئي كه اين صفت خبيثه نتيجه كم‎دلي و ضعف نفس است.

نشانه بلندهمتی

نشانه بلند‎همتی را مي‎توان در رفتارهاي شخص پيدا كرد و نشانه­های آن را می­توان در موارد زیر برشمرد:

• ايمان

ايمان يك شخص گواهي است بر همت بلند او چنانچه از امام على علیه السلام نقل شده است: بلند همّتى از ايمان است.

• بخشش و انفاق

انفاق، از سه جهت باعث تكامل فردى و رشد آدمى است:

1. موانع تكامل نفسى و رشد انسانى را از ميان برمى‌دارد.
2. روح انسانيّت را در آدمى آشكار مى‌سازد، و نهال گذشت و بلند‎همّتى را در روح مى‌نشاند.
3. در آدمى روح تربيت اسلامى را رشد مى‌دهد.

امام علی علیه السلام مي‎فرمايند: «بذل و بخشش آدمي نشانه بلندهمتي اوست».

• اعمال زيبا

شخصی که دارای همت بلند است، در امور خود تمام دقت را به کار می‎برد و سعی بر آن دارد که کار را به نحو احسن به پایان برساند. حضرت علي علیه السلام مي‎فرمايد: «كردار زيبا خبر از بلندي همت مي‎دهد».

• فرمانبری از خدا

امام علی علیه السلام مي‎فرمايند: فرمانبري از خداوند همت زيرکان است. نافرماني از خدا همت پليدان است.

• نگهداري حرمت و رعايت پيمان

امام علی علیه السلام مي‎فرمايند: شريف‎ترين همت‎ها نگهداري حق و حرمت‎ها و رعايت عهد و پيمان‎هاست.

• طمع نداشتن به آنچه در نزد مردم است، (نشان) بلندهمتي است.

• پايبندي به قناعت، از والايي همت است.

• بي‎نيازي از مردم و فرموده‎اند: عزت بي‎نيازي از مردم را با بلندي و بزرگي همت جلب نما.

• اخلاق نيكو ثمره بلند همتی است. امام علی علیه السلام مي‎فرمايند: بهترين خوي‎ها برترى همّت‎ها است.

موارد به كارگیری همت

انسان مؤمن بايد بلند‎همت باشد و تمام همت خود را در مسير آخرت قرار دهد كه بنابر كلام اميرالمؤمنين علي علیه السلام: هر كس كه آخرت همتش باشد از خير به نهايت آرزويش مي‎رسد.

ایشان هم‎چنین می‎فرمایند: همت و تلاش خود را صرف آخرتت کن و همگى همت و سعى خود را از براى رهائى از جايگاه بدبختى و عقاب و رستگارى از محلّ بلا و عذاب بگردان؛ زيرا هر كه دنيا عزم او باشد بدبختى و غم او در روز قيامت طولاني شود.و اگر عزم و قصد او آنچه نزد خداى سبحان است نباشد، به آرزوهاى خود نمي‎رسد.

همچنين ايشان توصيه مي‎فرمايند كه همت خود را صرف چيزهايي کن که به آن نياز داري و آنچه را به کار تو نمي‎آيد پيگيري مکن.

آری، انسان باید در تمام شئون زندگی، بلندهمت باشد و این بلندهمتی را در همه جنبه‎های زندگی خود بکار گیرد؛ بدین‎ صورت که در تمام زمینه‎ها از جمله کسب علم، انجام عبادات، تأمین معاش و امور دیگری چون صله رحم، خوش‎اخلاقی در برابر مردم، دوری از هرگونه گناه، پرداختن به کار خیر و هر امری که شایسته یک انسان مومن است؛ همت عالی را سرلوحه کار خود قرار دهد.

آثار بلندهمتی

دست‎يابي به آرمان‎هاي بلند نياز به همتي بلند دارد؛ زيرا همت‎هاي بلند است كه مي‎تواند موانع را بردارد و آدمي را در مسير خود به اوج والايي برساند و آثار نيكویی نصيب انسان نمايد كه از جمله آن آثار عبارتند از:

• خشنودي خداوند متعال در کارهایی است که نشانگر همت عالی فرد باشد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‎فرماید: «خداوند متعال از کارهای بزرگ و امور عالی خوشنود می‎گردد.»

• تلاش براي اطاعت الهي، چون‎ كه شخص بلند همت به كمتر از بهشت راضي نمي‎شود.

• شرافت نصیب کسی می‎شود که همت خود را صرف امور ناچیز نگرداند. حضرت امیرالمؤمنین علي علیه السلام می‎فرمایند: شرف و بلندى مرتبه به همت‎هاى بلند است نه به استخوان‎هاى كهنه شده. امام محمدباقر علیه السلام فرمودند: هيچ شرفي همانند بلندهمتي نيست.

• همت عالی صاحبش را به عظمت و بزرگي می‎رساند.

حضرت علی علیه السلام می‎فرماید: هر که از نردبان همت بلند بالا رود؛ جهانیان او را به دیده تعظیم بنگرند و نيز مي‎فرمايند: هیچ چیز مانند همت بلند انسان را بزرگ نکرد. در كلام ديگر ايشان بزرگواری و آقایی را نتیجه داشتن همت بلند دانسته‎اند.

• هر که توان خود را برای رسیدن به هدف خود بکار گیرد به تمام خواسته‎هایش خواهد رسید.

• ارزش آدمي به اندازه همتش است.

• همت بلند، قناعت همیشگی همراه دارد.

• شجاعت مرد به اندازه همت اوست.

• بردباري: امام علی علیه السلام فرمود: بردبارى و درنگ هم آهنگ هستند و نتيجه آن بلند همّتى است.

• از نشانه‎هاي مؤمن.

حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: مؤمن به ايمان نمى‌رسد مگر اين كه عقلش كامل باشد و عقلش به كمال نخواهد رسيد مگر اين‎كه در او ده خصلت باشد: خيرش به همه برسد و مردم از شرش در امان باشند، كارهاى نيك را از خود اندك بداند و كارهاى اندك ديگران را بسيار بشمارد... هرگاه با كسى كه از او متقى‌تر است ملاقات كرد در برابر او تواضع كند.

آثار كم‎همتی

کارهای پست نشانه بی‎همتی است. همان‎طور که همت بلند آدمی را رشد می‎دهد و به کمالات می‎رساند، همت کوتاه و بی‎تفاوتی به سقوط انسان می‎انجامد و آثاری از خود برجاي مي‎گذارد كه مي‎توان به موارد ذيل اشاره كرد:

• کسی که همتش کوچک باشد فضائل او از دست می‎رود.

• محروم شدن از همنشيني با ديگران. امام علی علیه السلام مي‎فرمايند: با آدم کوتاه ‎همت هم‎صحبت مشو (که تو را نیز ساقط می‎کند.)

• كم‎ارزش بودن؛ امام علی علیه السلام مي‎فرمايند: کسی که همتی جز پرکردن شکم ندارد قیمت او نیز همان است که از شکم او بیرون می‎آید.

• و نيز مي‎فرمايند: آدميتى براى كسى كه در او همتى نباشد، نيست.

• كم‎خير بودن؛ امام علی علیه السلام مي‎فرمايند: چه بی‎خیر است کسی که فکری جز شکم و شهوت ندارد.

• کسی که همتی جز دنیا ندارد هنگام مردن غصه او بسیار خواهد بود.

• زيان‎كار نيست مگر كسى كه همّت او نفس او باشد.

• حسادت به ديگران؛ امام علی علیه السلام مي‎فرمايند: حسادت دوست بر نعمتى از كمي همّت اوست.

منابع

زینب طاهری، بلند همتی، دانشنامه پژوهه، تاریخ بازیابی: 9 اردیبهشت 1391.