مکاسب (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | «المكاسب» [[شيخ مرتضى انصارى]] در موضوع فقه معاملات از مهمترین كتاب هاى فقهى شیعه در باب معاملات محسوب مى شود و از زمان تألیف تاكنون، متن درسى حوزه هاى علمیه | + | '''«المكاسب»''' تألیف [[شيخ مرتضى انصارى]] در موضوع [[فقه]] معاملات از مهمترین كتاب هاى فقهى [[شیعه]] در باب معاملات محسوب مى شود و از زمان تألیف تاكنون، متن درسى [[حوزه علميه|حوزه هاى علمیه]] شیعه قرار گرفته است. كتاب المكاسب يكى از مهم‌ترين كتب فقهى استدلالى و از بهترين و معروف‌ترين تأليفات شيخ اعظم انصارى و حاصل عمر و خلاصۀ افكار اين فقيه الهى مى‌باشد. |
| − | + | {{مشخصات کتاب | |
|عنوان= | |عنوان= | ||
| سطر ۶: | سطر ۶: | ||
|تصویر=[[پرونده:مکاسب.jpg|240px|وسط]] | |تصویر=[[پرونده:مکاسب.jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده= | + | |نویسنده= شيخ مرتضى انصارى |
|موضوع=فقه/ معاملات | |موضوع=فقه/ معاملات | ||
| سطر ۲۳: | سطر ۲۳: | ||
|لینک= | |لینک= | ||
| + | [http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/75050/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%A7%D8%B3%D8%A8/&from=search&&query=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%A7%D8%B3%D8%A8&field=title&count=20&execute=true#!resource '''کتاب المکاسب'''] | ||
| + | }} | ||
| − | + | == معرفی مؤلف == | |
| − | == | + | [[شیخ مرتضی انصاری]] (1214-1281 ق)، ملقب به خاتم الفقهاء و المجتهدین، از برجسته ترین فقها و عالمان در قرن سیزدهم هجری است. [[میرزا محمدحسن شیرازی]]، [[آخوند خراسانی|شیخ محمدكاظم خراسانی]]، و [[سید جمال الدین اسد آبادی|سید جمال الدین اسدآبادی]] از شاگردان او هستند. |
| − | |||
| − | + | بر كسى كه از تاريخچۀ ادوار مباحث فقهى اطلاع داشته باشد پوشيده نيست كه تأليفات شيخ اعظم انصاری از نظر عمق مطالب و دقت بى‌نظير و وسعت تتبع و تحقيق در عين قلمى روان و بيانى سهل، در تاريخ [[فقه]] ديده نشده است، بخصوص «كتاب المكاسب» در بين تأليفات وى سرآمد آنان است. احاطۀ وى به اقوال متقدمين و متأخرين موجب اين شده كه آراء مختلف را در موضوعات و مسائل معين جمع‌آورى نموده و با اجتهاد عميق و اسلوب جديدى كه مطابق با روح شريعت و مقتضيات زمان است كتابى را كه مباحث آن جامع و مانع و دور از انحرافات و لغزش‌هاى فكرى است تأليف نمايد. | |
| − | == | + | ==محتوای کتاب== |
| − | + | مؤلف در این كتاب به سه مبحث مهم پرداخته است: مكاسب محرمه، بیع، خیارات و پایان كتاب به برخى رساله هاى متفرقه اختصاص یافته است كه عناوین آنها عبارتند از: [[تقیه]]، [[عدالت]]، قضا از میت، مواسعه و مضایقه، [[ارث]]، قاعده من ملك شیئا ملك الاقرار به، [[قاعده لاضرر|نفى ضرر]]، رضاع، مجرد عقد بر زن موجب تحریم او بر پدر و پسر عقدكننده مى گردد. | |
| − | |||
| − | |||
| − | از | ||
| − | + | مؤلف به طور استدلالى به مباحث معاملات نظر دوخته و به ذكر و تحلیل كلمات فقهاى پیشین توجه عمیقى داشته است و وجوه مختلف یك مسئله فقهى را با بیان تردیدهاى ویژه خود، ترسیم مى نماید. | |
| − | + | ==ویژگی‌های کتاب== | |
| − | از دیگر ویژگی های این کتاب نظريات جديد آن می باشد. كتاب المكاسب دايرة المعارف نظريات فقهى جديد و مملو از ابتكارات شيخ انصارى( قده) مى‌باشد. به عنوان نمونه وى در باب معاطاة در حالى كه آن را بيع محسوب مى‌نمايد اما آن را بيع غير لازم دانسته و نظريۀ اباحۀ جميع تصرفات را رد مى‌نمايد. | + | * از مهم‌ترين ويژگى‌هاى كتاب، ساختار منطقى و نظام تعليمى به منظور تدريس حوزه‌هاى علميه مى‌باشد. اگر چه بسيارى از مباحث بيع و خيارات و حتى مكاسب محرمه در كتب پيشينيان مورد توجه بوده است اما اين نظم و ترتيب قبلا وجود نداشته است. |
| − | + | * از ديگر ويژگى‌هاى كتاب حجم جستجو و وسعت تتبع در انديشه‌هاى فقهى بزرگان و ارزش‌يابى و پژوهش‌ها و تحقيقات در اين نظريه‌هاست، به عنوان نمونه در رسالۀ مواسعه و مضايقه، نزديك به 50 نفر از [[فقیه|فقها]] را نام مى‌برد و در بيع وقف به 22 كتاب فقهى اشاره دارند. | |
| − | از ديگر مباحث ابتكارى وى طرح و بررسى بيع فضولى و طرح نظريات كشف و نقل حقيقى و حكمى در مفهوم اجازه است كه در كمتر كتاب فقهى اين گونه جمع‌آورى شده است. | + | * از ديگر ويژگى‌هاى كتاب، احترام فوق العادۀ وى به فقهاى عظام است مثلا در عبارات مكاسب اين گونه ديده مى‌شود، «[[محقق ثانی|المحقق الثاني]] مع كمال تبحره في الفقه»، يا «المولى الأعظم وحيد عصره في شرح المفاتيح». |
| − | + | * نكتۀ ديگر اين كه شيخ اعظم طبق شيوۀ شناخته شده و پسنديدۀ تحقيقات امروزى در نقل اقوال نهايت دقت و حفظ امانت را به كار مى‌برد. او بسيار تلاش مى‌كند كه هر كلامى را از منبع اصلى آن نقل كند و تنها در مواردى كه منبع اصلى يافت نمى‌شود به حافظه يا منابع دست دوم اعتماد مى‌كند و در اين موارد نيز مكررا مى‌فرموده است كه منبع اصلى را ندارم كه به آن رجوع كنم. | |
| − | وى در باب | + | * از دیگر ویژگی های این کتاب نظريات جديد آن می باشد. كتاب المكاسب دايرة المعارف نظريات فقهى جديد و مملو از ابتكارات شيخ انصارى (قده) مى‌باشد. به عنوان نمونه وى در باب معاطاة در حالى كه آن را بيع محسوب مى‌نمايد اما آن را بيع غير لازم دانسته و نظريۀ اباحۀ جميع تصرفات را رد مى‌نمايد. از ديگر مباحث ابتكارى وى طرح و بررسى بيع فضولى و طرح نظريات كشف و نقل حقيقى و حكمى در مفهوم اجازه است كه در كمتر كتاب فقهى اين گونه جمع‌آورى شده است. |
| − | + | * وى در باب [[عدالت]]، بسيار واقع بينانه و بدور از افراط و تفريط عدالت را معنى كرده است و آن را حالت نفسانى كه موجب [[تقوا]] و [[مروت]] مى‌گردد دانسته است. | |
| − | شيخ اعظم در موارد زيادى سيرۀ متشرعه را حجت نمى‌داند و اين سيره را از كم توجهى مردم لاابالى و بى‌توجه بر احكام خداوند دانسته و در صورتى احتجاج فقها به اين سيره را صحيح مى‌داند كه مردم كاملا مقيد بوده و دقيقا به مقررات اسلامى عمل كنند. | + | * شيخ اعظم در موارد زيادى سيرۀ متشرعه را حجت نمى‌داند و اين سيره را از كم توجهى مردم لاابالى و بى‌توجه بر [[احكام]] خداوند دانسته و در صورتى احتجاج فقها به اين سيره را صحيح مى‌داند كه مردم كاملا مقيد بوده و دقيقا به مقررات [[اسلام|اسلامى]] عمل كنند. |
==شروح و حواشی== | ==شروح و حواشی== | ||
از زمان نگارش اين كتاب به دليل نحوۀ ورود به مباحث فقهى و كيفيت استدلال بى‌نظيرش مدار دروس در دورۀ سطح و محور بحث درس خارج فقه تجارت بوده و به همين دليل شروح و حواشى متعددى بر آن زده شده است كه مهم‌ترين آنها حواشى: | از زمان نگارش اين كتاب به دليل نحوۀ ورود به مباحث فقهى و كيفيت استدلال بى‌نظيرش مدار دروس در دورۀ سطح و محور بحث درس خارج فقه تجارت بوده و به همين دليل شروح و حواشى متعددى بر آن زده شده است كه مهم‌ترين آنها حواشى: | ||
| − | - آخوند خراسانى( م 1329 ق)، | + | - [[آخوند خراسانی|آخوند خراسانى]] (م 1329 ق)، |
| − | - سيد | + | - [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سيد محمدكاظم يزدى]] (م 1337 ق)، |
| − | - ميرزا على ايروانى( م 1354 ق)، | + | - [[میرزا علی ایروانی|ميرزا على ايروانى]] (م 1354 ق)، |
| − | - آقا رضا همدانى( م 1322 ق)، | + | - [[آقا رضا همدانی|آقا رضا همدانى]] (م 1322 ق)، |
| − | - شيخ | + | - [[آيت الله غروی اصفهانی|شيخ محمدحسين اصفهانى]] (م 1361 ق)، |
| − | - ميرزا | + | - [[میرزا محمدتقی شیرازی|ميرزا محمدتقى شيرازى]] (م 1338 ق)، |
| − | - آقا ضياء الدين عراقى( م 1361 ق)، | + | - [[آقا ضیاءالدین عراقی|آقا ضياء الدين عراقى]] (م 1361 ق)، |
| − | و محقق نائينى( م | + | و [[میرزا محمدحسین نائینی|محقق نائينى]] (م 1355 ق) است. |
اهميت اين حواشى به قدرى است كه محققين در زمينۀ فقه معاملات از مراجعه به كتب اين بزرگان بى‌نياز نيستند. | اهميت اين حواشى به قدرى است كه محققين در زمينۀ فقه معاملات از مراجعه به كتب اين بزرگان بى‌نياز نيستند. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == | + | ==منابع== |
| − | |||
| − | + | * محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی. | |
| + | * نرم افزار جامع فقه، بخش کتابشناسی. | ||
| − | + | ==متن کتاب== | |
| + | * [http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/75050/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%A7%D8%B3%D8%A8/&from=search&&query=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%A7%D8%B3%D8%A8&field=title&count=20&execute=true#!resource '''کتاب المکاسب'''] | ||
| + | * [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39091/حاشية-المكاسب---مرتضي-انصاري '''حاشیه مکاسب (سید محمدکاظم یزدی)'''] | ||
{{فقه}} | {{فقه}} | ||
[[رده:منابع فقه استدلالی]] | [[رده:منابع فقه استدلالی]] | ||
نسخهٔ ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۵:۴۹
«المكاسب» تألیف شيخ مرتضى انصارى در موضوع فقه معاملات از مهمترین كتاب هاى فقهى شیعه در باب معاملات محسوب مى شود و از زمان تألیف تاكنون، متن درسى حوزه هاى علمیه شیعه قرار گرفته است. كتاب المكاسب يكى از مهم‌ترين كتب فقهى استدلالى و از بهترين و معروف‌ترين تأليفات شيخ اعظم انصارى و حاصل عمر و خلاصۀ افكار اين فقيه الهى مى‌باشد.
 | |
| نویسنده | شيخ مرتضى انصارى |
| موضوع | فقه/ معاملات |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
|
| |
معرفی مؤلف
شیخ مرتضی انصاری (1214-1281 ق)، ملقب به خاتم الفقهاء و المجتهدین، از برجسته ترین فقها و عالمان در قرن سیزدهم هجری است. میرزا محمدحسن شیرازی، شیخ محمدكاظم خراسانی، و سید جمال الدین اسدآبادی از شاگردان او هستند.
بر كسى كه از تاريخچۀ ادوار مباحث فقهى اطلاع داشته باشد پوشيده نيست كه تأليفات شيخ اعظم انصاری از نظر عمق مطالب و دقت بى‌نظير و وسعت تتبع و تحقيق در عين قلمى روان و بيانى سهل، در تاريخ فقه ديده نشده است، بخصوص «كتاب المكاسب» در بين تأليفات وى سرآمد آنان است. احاطۀ وى به اقوال متقدمين و متأخرين موجب اين شده كه آراء مختلف را در موضوعات و مسائل معين جمع‌آورى نموده و با اجتهاد عميق و اسلوب جديدى كه مطابق با روح شريعت و مقتضيات زمان است كتابى را كه مباحث آن جامع و مانع و دور از انحرافات و لغزش‌هاى فكرى است تأليف نمايد.
محتوای کتاب
مؤلف در این كتاب به سه مبحث مهم پرداخته است: مكاسب محرمه، بیع، خیارات و پایان كتاب به برخى رساله هاى متفرقه اختصاص یافته است كه عناوین آنها عبارتند از: تقیه، عدالت، قضا از میت، مواسعه و مضایقه، ارث، قاعده من ملك شیئا ملك الاقرار به، نفى ضرر، رضاع، مجرد عقد بر زن موجب تحریم او بر پدر و پسر عقدكننده مى گردد.
مؤلف به طور استدلالى به مباحث معاملات نظر دوخته و به ذكر و تحلیل كلمات فقهاى پیشین توجه عمیقى داشته است و وجوه مختلف یك مسئله فقهى را با بیان تردیدهاى ویژه خود، ترسیم مى نماید.
ویژگی‌های کتاب
- از مهم‌ترين ويژگى‌هاى كتاب، ساختار منطقى و نظام تعليمى به منظور تدريس حوزه‌هاى علميه مى‌باشد. اگر چه بسيارى از مباحث بيع و خيارات و حتى مكاسب محرمه در كتب پيشينيان مورد توجه بوده است اما اين نظم و ترتيب قبلا وجود نداشته است.
- از ديگر ويژگى‌هاى كتاب حجم جستجو و وسعت تتبع در انديشه‌هاى فقهى بزرگان و ارزش‌يابى و پژوهش‌ها و تحقيقات در اين نظريه‌هاست، به عنوان نمونه در رسالۀ مواسعه و مضايقه، نزديك به 50 نفر از فقها را نام مى‌برد و در بيع وقف به 22 كتاب فقهى اشاره دارند.
- از ديگر ويژگى‌هاى كتاب، احترام فوق العادۀ وى به فقهاى عظام است مثلا در عبارات مكاسب اين گونه ديده مى‌شود، «المحقق الثاني مع كمال تبحره في الفقه»، يا «المولى الأعظم وحيد عصره في شرح المفاتيح».
- نكتۀ ديگر اين كه شيخ اعظم طبق شيوۀ شناخته شده و پسنديدۀ تحقيقات امروزى در نقل اقوال نهايت دقت و حفظ امانت را به كار مى‌برد. او بسيار تلاش مى‌كند كه هر كلامى را از منبع اصلى آن نقل كند و تنها در مواردى كه منبع اصلى يافت نمى‌شود به حافظه يا منابع دست دوم اعتماد مى‌كند و در اين موارد نيز مكررا مى‌فرموده است كه منبع اصلى را ندارم كه به آن رجوع كنم.
- از دیگر ویژگی های این کتاب نظريات جديد آن می باشد. كتاب المكاسب دايرة المعارف نظريات فقهى جديد و مملو از ابتكارات شيخ انصارى (قده) مى‌باشد. به عنوان نمونه وى در باب معاطاة در حالى كه آن را بيع محسوب مى‌نمايد اما آن را بيع غير لازم دانسته و نظريۀ اباحۀ جميع تصرفات را رد مى‌نمايد. از ديگر مباحث ابتكارى وى طرح و بررسى بيع فضولى و طرح نظريات كشف و نقل حقيقى و حكمى در مفهوم اجازه است كه در كمتر كتاب فقهى اين گونه جمع‌آورى شده است.
- وى در باب عدالت، بسيار واقع بينانه و بدور از افراط و تفريط عدالت را معنى كرده است و آن را حالت نفسانى كه موجب تقوا و مروت مى‌گردد دانسته است.
- شيخ اعظم در موارد زيادى سيرۀ متشرعه را حجت نمى‌داند و اين سيره را از كم توجهى مردم لاابالى و بى‌توجه بر احكام خداوند دانسته و در صورتى احتجاج فقها به اين سيره را صحيح مى‌داند كه مردم كاملا مقيد بوده و دقيقا به مقررات اسلامى عمل كنند.
شروح و حواشی
از زمان نگارش اين كتاب به دليل نحوۀ ورود به مباحث فقهى و كيفيت استدلال بى‌نظيرش مدار دروس در دورۀ سطح و محور بحث درس خارج فقه تجارت بوده و به همين دليل شروح و حواشى متعددى بر آن زده شده است كه مهم‌ترين آنها حواشى:
- آخوند خراسانى (م 1329 ق)،
- سيد محمدكاظم يزدى (م 1337 ق)،
- ميرزا على ايروانى (م 1354 ق)،
- آقا رضا همدانى (م 1322 ق)،
- شيخ محمدحسين اصفهانى (م 1361 ق)،
- ميرزا محمدتقى شيرازى (م 1338 ق)،
- آقا ضياء الدين عراقى (م 1361 ق)،
و محقق نائينى (م 1355 ق) است.
اهميت اين حواشى به قدرى است كه محققين در زمينۀ فقه معاملات از مراجعه به كتب اين بزرگان بى‌نياز نيستند.
منابع
- محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.
- نرم افزار جامع فقه، بخش کتابشناسی.
متن کتاب
| فقه | ||
| کلیات: | تاریخ فقه، ابواب فقه، احکام، اجتهاد، منابع اجتهاد در فقه شیعه، تقلید، اصول فقه، قواعد فقهی | |
| منابع: | عروة الوثقى، شرایع الاسلام، علل الشرائع، لمعه، جواهرالكلام، المكاسب المحرمه، مدارک الاحکام و ... | |
| ↓ رده ها ↓ | ||
| فقه: | فقیهان، منابع فقهی، اصطلاحات فقهی، آیات الاحکام، منابع اجتهاد در فقه شیعه، قواعد فقه | |
| اصول فقه: | اصول فقه، اصولیون، منابع اصول فقه، اصطلاحات اصول فقه | |
| احکام: | احکام، احکام عبادی، احکام اقتصادی، احکام خانواده، احکام روابط اجتماعی، احکام قضایی و جزایی، احکام اطعمه و اشربه، اصطلاحات احكام | |
