سید محمد صادق حسینی روحانی: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{منبع الکترونیکی معتبر|پایگاه}} | {{منبع الکترونیکی معتبر|پایگاه}} | ||
| − | + | {{شناسنامه عالم | |
| − | + | |نام کامل = آیت الله سید محمدصادق حسینى روحانى | |
| + | |تصویر= [[پرونده:Rohani.jpg|220px]] | ||
| + | |زادروز = 1305 شمسی | ||
| + | |زادگاه = [[قم]] | ||
| + | |وفات = | ||
| + | |مدفن = | ||
| + | |اساتید = [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانى]]، [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم خویى]]،... | ||
| + | |شاگردان = | ||
| + | |آثار = [[فقه الصادق (کتاب)|فقه الصادق]]، زبدة الاصول،... | ||
| + | }} | ||
==ولادت== | ==ولادت== | ||
| − | حضرت | + | حضرت آیت الله العظمى سید محمدصادق حسینى روحانى مدظله العالى، فقیه اصولى، در [[ماه محرم]] سال ۱۳۴۵ هـ.ق/ ۱۳۰۵ هـ.ش در شهر [[قم]] در خاندانى با پیشینه اى از علم و [[تقوا|تقوى]] و فضیلت دیده به جهان گشود. والدشان مرحوم حضرت آیت الله آقاى حاج میرزا محمود روحانى قدس سره از مفاخر روحانیت و [[حوزه علمیه قم]] است که در ۱۸ [[شعبان]] (۱۳۸۱ هـ.ق) وفات یافت و در مسجد بالاى سر [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها به خاک سپرده شدند. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | والدشان مرحوم حضرت | ||
| − | + | ==تحصیلات== | |
| − | + | حضرت آیت الله روحانى دروس پایه ادبیات عرب را در قم نزد پدر بزرگوارشان فراگرفتند. سپس در سال (۱۳۵۵ هـ.ق) در سن ۱۰ سالگى به همراه برادر بزرگترشان براى استفاده از اساتید بزرگ و نام‌آور حوزه علمیهِ کهنِ [[نجف]] اشرف، رنج و مشکلات هجرت از قم به نجف را پذیرا شدند. به دلیل هوش و استعداد فوق‌العاده و حیرت برانگیزشان دوره چند ساله دروس «سطح» را در مدت یک سال به اتمام رساندند و به امتحان و توصیه آیت الله العظمى [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی|خویى]] در سن ۱۱ سالگى وارد درس خارج [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] شدند. ورود یک نوجوان ۱۱ ساله به درس خارج فقه و اصول، آن هم هم‌دوش طلاب باسابقه و بزرگسال حوزه علمیه‌ی کهنِ نجف، براى همگان حیرت‌آور و شوق‌آفرین بود. | |
| − | + | آیت الله زاده میلانى نقل مى کند که: آیت الله العظمى خویى به پدرم آیت الله العظمى میلانى فرمودند: افتخار مى کنم به حوزه اى که در آن نوجوان یازده ساله در کنار شاگردان بزرگسال و علماى بزرگ و همراه با آنان «[[مکاسب (کتاب)|مکاسب]]» را مى خواند و مطالب مکاسب را بهتر از دیگران مى فهمد و تحلیل مى کند. علاقمندان به علوم اسلامى و حوزوى مى دانند که کتاب ارزشمند مکاسب از تألیفات مرحوم [[شیخ انصارى]] است که در حوزه هاى علمیه تدریس مى شود و یکى از کتاب‌هاى مهم و سنگین حوزوى است که فهمیدن و درک مطالب آن نیاز به شاگردان باکفایت و پراستعداد دارد. | |
| − | == | + | ==اساتید== |
| − | + | معظم له به دلیل علاقه و پشتکار فراوانشان هر روز در چندین درس مراجع و بزرگان [[حوزه علمیه]] که جهان [[اسلام]] و عالم [[شیعه|تشیع]] به وجودشان افتخار مى کند، شرکت مى کردند. عمده اساتید ایشان عبارتند از: | |
| − | + | *۱. حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ کاظم شیرازى قدس سره (۱۲۹۰-۱۳۶۷)؛ | |
| − | + | *۲. حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج [[محمدحسین غروی اصفهانى|شیخ محمدحسین اصفهانى]] معروف به کمپانى قدس سره (ت ۱۳۶۱)؛ | |
| − | + | *۳. حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ محمدعلى کاظمینى قدس سره؛ | |
| − | * | + | *۴. حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانى]] قدس سره (۱۲۸۴-۱۳۶۵)؛ |
| − | * | + | *۵. حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ محمدرضا آل یاسین قدس سره؛ |
| − | * | + | *۶. حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم خویى]] قدس سره (۱۳۱۷-۱۴۱۳)؛ |
| − | * | + | *۷. حضرت آیت الله العظمى آقاى سید محمدحسین طباطبایى بروجردى قدس سره (۱۲۹۲-۱۳۸۰). |
| − | + | آیت الله العظمى روحانى از وجود تماى اساتید نام آور خود استفاده نمودند و خود را همیشه مدیون محبت‌ها و الطاف خالصانه آن بزرگواران رضوان الله تعالى علیهم می دانند. اما در این میان نقش آیت الله خویى برجسته تر و قابل توجه تر است. پرورش روح اجتهاد و تکوین فقهى و علمى ایشان، مرهون ۱۵ سال شرکت در دروس خصوصى و عمومى آیت الله العظمى خویى می باشد. هوش، پشتکار و استعداد معظم‌له، ایشان را مورد علاقه و توجه خاص اساتید و مراجع، به خصوص مورد عنایت خاصه آیت الله خویى قرار داده بود. آیت الله العظمى خویى در آن زمان، به اتفاق رأى اغلب علماء، بزرگان و کارشناسان فقه و اجتهاد؛ یک فقیه بی نظیر بودند که در اغلب علوم حوزوى نظیر فقه، اصول، [[علم کلام|کلام]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، [[رجال]]، [[فلسفه]]؛ مجتهد و صاحب‌نظر بودند و آثار منتشره ایشان گواه این مدعاست. | |
| − | + | در دروس عمومى آیت الله خویى صدها طلبه شرکت می کردند که امتیاز آیت الله العظمى خویى در شناخت و کشف استعدادهاى طلاب تیزهوش و بسیار موفق بود و سعى فراوان مى کردند تا آن طلبه را زیر نظر گرفته و با ایجاد ارتباط بیشتر با او بتوانند در تربیت آن طلبه کوشا نقش بیشترى را ایفا کنند. با ورود آیت الله روحانى در دوران نوجوانى به [[نجف]] اشرف و شرکت در دروس آیت الله العظمى خویى؛ حوزه علمیه‌ی کهنِ نجف اشرف شاهد حضور یک نابغه با درک و استعداد شگرفى بود که چهره اش نشان از مقام آیت اللهى مى داد. | |
| − | + | این نوجوان نابغه باید در دروس سنگین فقه اصول شرکت کند، دروس مختلف را نوشته و آن‌ها را در منزل پاکنویس کند، با دوستان هم‌دوره تحصیلش مباحثه کند و پیش مطالعه براى درس هاى فردا را هم انجام دهد. این مطالعات سنگین آن هم در غربت و با کمترین امکانات موجود در شبانه روز ۱۶ ساعت وقت ایشان را مى گرفت. علاوه بر آن، رسیدگى به کارهاى شخصى از قبیل: تهیه مایحتاج زندگى و تحمل فشارهاى اقتصادى نیز با خودشان بود. معظم له اغلب دورانى را که در نجف اشرف بودند با وضع بسیار سخت و طاقت‌فرساى اقتصادى مواجه بودند و اغلب، زندگیشان با قرض گرفتن از مغازه‌داران محل سپرى مى شد و این بزرگترین رمز و سرمایه گذارى براى تحصیل و عشق و علاقه به آموختن دانش علوم اسلامى است. | |
| − | + | ==تدریس== | |
| − | در | + | معظم‌له تدریس دوره هاى مختلف علوم اسلامى را در همان ایام نوجوانى در صحن حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین [[امام علی]] علیه السلام در [[نجف]] اشرف آغاز کردند. تقریر دروس حوزه توسط این نوجوان براى طلاب بزرگسال و میانسال، براى همگان حیرت‌آور و قابل تقدیر بود. آیت الله العظمى روحانى پس از مدت کوتاهى که در دروس آیت الله العظمى خویى شرکت کردند، با تقریر دروس اصول و فقه استاد؛ آنان را براى عده اى از طلاب و علاقمندان به دروس حوزوى، تدریس مى کردند. دیرى نپائید که چونان خورشیدى در نجف اشرف درخشیدند و بسان درختى پربرگ و بار، برآمدند و در سایه شان خیل مشتاقان را آرامش مى بخشیدند. |
| − | + | به همین دلیل بود که ارتباط آیت الله خویى روز به روز با معظم له بیشتر مى شد. با این که اغلب آیت الله العظمى خویى در جلسه تدریسشان به کسى اجازه طرح اشکال نمى دادند. به آیت الله العظمى روحانى در میان عده‌ایى از شاگردان مى فرمودند: چرا در مباحثه ها اشکال نمى کنى. من از شما مى خواهم اشکال و ایرادهایى که به نظرتان مى رسد را مطرح کنید و این نشان از نبوغ فکرى و شایستگى ویژه آیت الله العظمى روحانى دارد. | |
| + | ارتباط تنگاتنگ استاد و شاگرد تا آنجا ادامه یافت که زیادى از شب‌هاى تعطیلى آن مرجع فقید به حجره آیت الله العظمى روحانى مى آمدند و ساعت‌هاى مدیدى به بحث و بررسى مسائل علوم اسلامى مى پرداختند و در انتها معظم‌له، استاد را تا درب منزلشان همراهى مى کردند. | ||
| − | + | حضرت آیت الله العظمى خویى در سال (۱۳۶۰ هـ.ق) هنگامى که آیت الله العظمى روحانى فقط ۱۵ سال بیشتر نداشتند، طى نامه اى بسیار مهم، عظمت علمى، قدرت و استنباط قوى، هوش و ذکاوت این نابغه بزرگ را تأیید و ستودند (متن کامل نامه که به دست خط مبارک آیت الله العظمى خویى مى باشد در سایت اینترنت آیت الله العظمى روحانى و در کتاب‌هاى زندگی‌نامه که به زبان عربى و فارسى در لبنان به چاپ رسیده، موجود است.) معظم له به تأیید و مکتوب مهم مراجع و اساتید بزرگوارشان در سن ۱۴ سالگى به درجه [[اجتهاد]] نائل آمدند. | |
| − | + | ایشان در اواخر سال (۱۳۲۹ هـ.ش) وارد [[قم]] شدند و در اوایل سال (۱۳۳۰ هـ.ش) به تدریس دروس خارج فقه و اصول در صحن مطهر [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها پرداختند. بیش از نیم قرن است که ایشان به تدریس علوم آل محمد صلی الله علیه و آله و تربیت هزاران طلبه فاضل و تشنگان دانش [[ائمه اطهار]] مى پردازند. اغلب شاگردان، پرورش یافتگان و حلقه‌نشینان منبر تدریسشان؛ از مدرسین نام‌آور، فضلا و دانشمندان حوزه و عده اى در مسیر مرجعیت قرار دارند. | |
| − | + | ایشان به هنگام تدریس، متین و گویا سخن مى گویند. به دلیل وسعت احاطه شان بر موضوعات علمى، از پرداختن به زواید پرهیز مى کنند. درس ایشان فشرده اى از آراء و مبانى بزرگان و فقیهان نامى به همراه نظریات خودشان است که با بحث و استدلال، بر رد یا قبول آن مبانى مى پردازند. در جلسات تدریسشان به مبارزه با جمود، یکسونگرى، احتیاط زدگى، تقلید و پیروى کورکورانه از بزرگان مى پردازند زیرا معتقدند که تقلید و تعصب و غیرمنطقى روى اقوال بزرگان و مبارزه با هر نظر نو، توان علمى را از حوزه مى گیرد. از این رو معظم‌له با حفظ احترام بزرگان و تأکید بر این امر، با نظرات آن‌ها نقادانه برخورد مى کنند. نظریات جدید و نو ابتکار در مبانى، خروج از آراء پیشینیان و ژرف‌نگرى در تدریس ایشان موج مى زند. هر چند ایشان به عنوان یک مرجع و [[فقیه|فقیه]] نواندیش شهرت دارند، اما هیچ‌گاه حکم اللَّه را به نام مصلحت یا نواندیشى زیر پا نمى گذارند. فقیه نواندیشى که هیچ‌گاه به انکار [[سنت]] و حذف باورهاى دینى نمى پردازد. | |
| − | + | ==مرجعیت== | |
| − | + | بعد از تشریف فرمایى ایشان از [[حوزه علمیه]] [[نجف]] اشرف و شروع به تدریس درس خارج فقه و اصول، و با توجه به نگارش کتاب عظیم فقه الصادق بعد از فوت آیت الله العظمى بروجردى به پیشنهاد علماء، فضلاء و مدرسین نام‌آور، رساله عملیه ایشان منتشر شد. طبق آنچه در کتابخانه ملى ایران موجود است، اولین چاپ رساله توضیح المسائل ایشان مربوط به سال (۱۳۴۰ هـ.ش) می‌‌باشد. | |
| − | + | ==تألیفات== | |
| − | + | معظم له از ابتداى زندگى علمى خویش در راستاى نشر معارف [[اهل بیت]] علیهم‌السلام و گسترش دانش [[اسلام]]، هرگز آرام نگرفتند. زمانى بر مسند تدریس می‌‌نشینند و به تربیت و پرورش هزاران دانشمند فاضل و فرزانه مى پردازند و زمانى دیگر دست به قلم می‌‌شوند و به تألیف کتب ماندگار اسلامى می‌‌پردازند. | |
| − | + | *۱- فقه الصادق (به زبان عربى): ایشان به محض ورود به [[حوزه علمیه قم]] و احساس نیاز جامعه حوزوى و اسلامى، همزمان با تدریس درس خارج فقه و اصول در سنین جوانى، دست به تألیف دایرة‌المعارف فقه اسلامى با نام «[[فقه الصادق (کتاب)|فقه الصادق]]» می‌‌زنند. کتابى ماندگار که بزرگان و اساتید نام‌آور خبره حوزه، مراجع بزرگ تقلید و مدرسین، سر تعظیم و تمجید در برابرش فرومى آورند. حضرت آیت الله العظمى [[آیت الله بروجردی|بروجردى]] دو بار کتاب فقه الصادق را همراه خود به جلسه تدریس شان مى برند و به عنوان سند از آن نقل قول و به آن استناد می‌‌کنند. حضرت آیت الله العظمى خویى طى نامه‌ایى مرقوم فرمودند که: من کتاب فقه الصادق را شخصاً براى آیت الله کاشف الغطاء بردم و گفتم: ببینید من چه خدمت بزرگى به عالم اسلام و فقاهت نموده ام و چنین عالم محققى را تربیت کرده ام. رییس دانشگاه الازهر (مهمترین و عالى ترین مرکز علمى [[اهل سنت|اهل تسنن]]) نیز طى نامه اى کتاب عظیم فقه الصادق را مى ستاید. فقه الصادق، دایرة‌المعارف کامل [[فقه]] تشیع است. این کتاب عظیم و بزرگ که به عنوان یک منبع مرجع شناخته شده است در ۲۶ جلد بارها در داخل و خارج کشور به چاپ رسیده است. چاپ جدید آن با ذکر منابع و ماخذ در ۴۱ جلد و تقریب به ۲۰ هزار صفحه منتشر شده است. از تألیف کتاب عظیم "[[جواهر الکلام (کتاب)|جواهرالکلام]]" که شامل تمامى ابواب فقه مى باشد، نزدیک به ۲۰۰ سال می‌‌گذرد و کتاب فقه الصادق که به اعتقاد بعضى از مراجع و بزرگانِ خبره حوزه، از «جواهرالکلام» رساتر و کامل تر است؛ اولین و کامل ترین دایرة‌المعارف تمام ابواب فقه در دو سده اخیر است. این کتاب که در سنین جوانى معظم‌له به رشته تحریر درآمده، مورد عنایت خاصه تمامى مراجع تقلید و بزرگان حوزه هاى علمیه است. این کتاب در میان علماء [[اهل سنت|عامه]] (اهل تسنن) نیز شناخته شده و مورد استناد است. کتاب «فقه الصادق» در دانشگاه هاى معروف غرب (بخش مطالعات اسلام شناسى) یکى از منابع مورد قبول و قابل استناد است. این کتاب سالیان سال است که یکى از رساترین، معتبرترین و مهمترین منبع تدریس فقه و اصول تشیع است. یکى از دلایل مرجعیت و اعملیت ایشان، ناشى از این تألیفات به خصوص کتاب گرانسنگ فقه الصادق است. | |
| − | + | *۲- زبدة الاصول (به زبان عربى): دوره کامل علم [[اصول فقه]] که به صورت بحث استدلالى ارائه گردیده است، این کتاب در ۶ جلد مى باشد. | |
| − | + | *۳- منهاج الفقاهه (به زبان عربى): در ۶ جلد مى باشد که حاشیه ایى است بر «[[مکاسب (کتاب)|مکاسب]]» [[شیخ انصارى]] که به شیوه‌ای نو و ابتکارى تمامى موارد ارائه شده را بحث و بررسى کرده اند. | |
| − | + | *۴- المسائل المستحدثه (به زبان عربى): حضرت آیت الله مبتکر مسائل مستحدثه و ارائه مسائل جدید با ذکر مسایل فقهى، روایى هستند. این کتاب که بارها و بارها در خارج و داخل کشور به چاپ رسیده است شامل ارائه مسائل جدید، نو و مورد ابتلاى جامعه با ذکر دلایل و مستندات فقهى، روایى و قرآنى مى باشد. | |
| − | + | *۵- تعلیق بر [[منهاج الصالحین (کتاب)|منهاج الصالحین]] در ۳ جلد (به زبان عربى)؛ | |
| − | + | *۶- تعلیق بر [[عروة الوثقى (کتاب)|عروة الوثقى]] در ۲ جلد (به زبان عربى)؛ | |
| − | * | + | *۷- تعلیق بر وسیلة النجاة (به زبان عربى)؛ |
| − | + | *۸- رساله در لباس مشکوک (به زبان عربى)؛ | |
| − | * | + | *۹- رساله در [[قاعده لاضرر]] (به زبان عربى)؛ |
| − | * | + | *۱۰- الجبر والاختیار (به زبان عربى)؛ |
| − | * | + | *۱۱- رساله در قرعه (به زبان عربى)؛ |
| − | * | + | *۱۲- مناسک الحج (به زبان عربى)؛ |
| − | * | + | *۱۳- المسائل المنتخبه (به زبان عربى)؛ |
| − | * | + | *۱۴- رساله در فروع العلم الاجمالى (به زبان عربى)؛ |
| − | * | + | *۱۵- الاجتهاد والتقلید (به زبان عربى)؛ |
| − | * | + | *۱۶- القواعد الثلاثه (به زبان عربى)؛ |
| − | * | + | *۱۷- اللقاء الخاص (به زبان عربى) مجموعه استفتایات بزبان عربی |
| − | * | + | *۱۸- رساله توضیح المسائل (به زبان فارسى و اردو)؛ |
| − | * | + | *۱۹- تحقیقى در مورد جبر و اختیار (به زبان فارسى)؛ |
| − | * | + | *۲۰- نظام حکومت در [[اسلام]] (به زبان فارسى و ترکى و اردو)؛ |
| − | * | + | *۲۱- مناسک [[حج]] (به زبان فارسى)؛ |
| − | * | + | *۲۲- منتخب [[احکام]] (به زبان فارسى)؛ |
| − | * | + | *۲۳- استفتائات قوه قضائیه و مؤسسه حقوقى وکلاى بین الملل (به زبان فارسى)؛ |
| − | * | + | *۲۴- احکام فقهى مسائل روز (به زبان فارسى)؛ |
| − | * | + | *۲۵- استفتائات (پرسش و پاسخ هاى مسائل شرعى) (به زبان فارسى) که تاکنون در ۷ جلد به صورت سؤال و جواب ارائه شده است. |
| − | * | + | *۲۶- الف سؤال و جواب (به زبان عربى): شامل استفتائات و پاسخ هاى مسائل شرعى مى باشد که در ۶ جلد تهیه شده است. هر جلد شامل ۱۰۰۰ سؤال و جواب است. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | * | + | *۲۷- " الطهاره " مسایل و اعتقادات ( بزبان هربی ) |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | * | + | *۲۸- " التقلید و العقاید " ( بزبان عربی ) |
| − | * | + | *۲۹ _ " اجوبه المسایل فی الفکر و العقیده و التاریخ و الاخلاق " ۰ بزبان عربی ) |
| − | * | + | *۳۰ _" فضایل و مصایب حضرت زهرا ( س) - ( بزبان های فارسی _ عربی _ انگلیسی ) |
| + | *۳۱ _ " عاشورا و قیام امام حسین " _ ( بزبان های فارسی _ عربی _ انگلیسی ) | ||
| − | + | *۳۲_ " امام زمان از ولادت تا ظهور _ ( بزبان های فارسی _ عربی _ انگلیسی ) | |
| − | + | *۳۳ _ " راه سعادت " _ ( بزبان فارسی ) | |
| + | == منبع == | ||
| + | [http://www.istefta.net/content/3 سایت حضرت آيت اللَّه العظمى آقاى سيد محمدصادق حسينى روحانى مدظله العالى] | ||
[[رده:علمای معاصر]] | [[رده:علمای معاصر]] | ||
[[رده:فقیهان]] | [[رده:فقیهان]] | ||
[[رده:مراجع تقلید]] | [[رده:مراجع تقلید]] | ||
نسخهٔ ۲۰ مهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۹:۴۸
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
| |
| نام کامل | آیت الله سید محمدصادق حسینى روحانى |
| زادروز | 1305 شمسی |
| زادگاه | قم |
|
| |
| اساتید | |
|
| |
| آثار |
فقه الصادق، زبدة الاصول،... |
ولادت
حضرت آیت الله العظمى سید محمدصادق حسینى روحانى مدظله العالى، فقیه اصولى، در ماه محرم سال ۱۳۴۵ هـ.ق/ ۱۳۰۵ هـ.ش در شهر قم در خاندانى با پیشینه اى از علم و تقوى و فضیلت دیده به جهان گشود. والدشان مرحوم حضرت آیت الله آقاى حاج میرزا محمود روحانى قدس سره از مفاخر روحانیت و حوزه علمیه قم است که در ۱۸ شعبان (۱۳۸۱ هـ.ق) وفات یافت و در مسجد بالاى سر حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شدند.
تحصیلات
حضرت آیت الله روحانى دروس پایه ادبیات عرب را در قم نزد پدر بزرگوارشان فراگرفتند. سپس در سال (۱۳۵۵ هـ.ق) در سن ۱۰ سالگى به همراه برادر بزرگترشان براى استفاده از اساتید بزرگ و نام‌آور حوزه علمیهِ کهنِ نجف اشرف، رنج و مشکلات هجرت از قم به نجف را پذیرا شدند. به دلیل هوش و استعداد فوق‌العاده و حیرت برانگیزشان دوره چند ساله دروس «سطح» را در مدت یک سال به اتمام رساندند و به امتحان و توصیه آیت الله العظمى خویى در سن ۱۱ سالگى وارد درس خارج فقه و اصول شدند. ورود یک نوجوان ۱۱ ساله به درس خارج فقه و اصول، آن هم هم‌دوش طلاب باسابقه و بزرگسال حوزه علمیه‌ی کهنِ نجف، براى همگان حیرت‌آور و شوق‌آفرین بود.
آیت الله زاده میلانى نقل مى کند که: آیت الله العظمى خویى به پدرم آیت الله العظمى میلانى فرمودند: افتخار مى کنم به حوزه اى که در آن نوجوان یازده ساله در کنار شاگردان بزرگسال و علماى بزرگ و همراه با آنان «مکاسب» را مى خواند و مطالب مکاسب را بهتر از دیگران مى فهمد و تحلیل مى کند. علاقمندان به علوم اسلامى و حوزوى مى دانند که کتاب ارزشمند مکاسب از تألیفات مرحوم شیخ انصارى است که در حوزه هاى علمیه تدریس مى شود و یکى از کتاب‌هاى مهم و سنگین حوزوى است که فهمیدن و درک مطالب آن نیاز به شاگردان باکفایت و پراستعداد دارد.
اساتید
معظم له به دلیل علاقه و پشتکار فراوانشان هر روز در چندین درس مراجع و بزرگان حوزه علمیه که جهان اسلام و عالم تشیع به وجودشان افتخار مى کند، شرکت مى کردند. عمده اساتید ایشان عبارتند از:
- ۱. حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ کاظم شیرازى قدس سره (۱۲۹۰-۱۳۶۷)؛
- ۲. حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ محمدحسین اصفهانى معروف به کمپانى قدس سره (ت ۱۳۶۱)؛
- ۳. حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ محمدعلى کاظمینى قدس سره؛
- ۴. حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج سید ابوالحسن اصفهانى قدس سره (۱۲۸۴-۱۳۶۵)؛
- ۵. حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ محمدرضا آل یاسین قدس سره؛
- ۶. حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج سید ابوالقاسم خویى قدس سره (۱۳۱۷-۱۴۱۳)؛
- ۷. حضرت آیت الله العظمى آقاى سید محمدحسین طباطبایى بروجردى قدس سره (۱۲۹۲-۱۳۸۰).
آیت الله العظمى روحانى از وجود تماى اساتید نام آور خود استفاده نمودند و خود را همیشه مدیون محبت‌ها و الطاف خالصانه آن بزرگواران رضوان الله تعالى علیهم می دانند. اما در این میان نقش آیت الله خویى برجسته تر و قابل توجه تر است. پرورش روح اجتهاد و تکوین فقهى و علمى ایشان، مرهون ۱۵ سال شرکت در دروس خصوصى و عمومى آیت الله العظمى خویى می باشد. هوش، پشتکار و استعداد معظم‌له، ایشان را مورد علاقه و توجه خاص اساتید و مراجع، به خصوص مورد عنایت خاصه آیت الله خویى قرار داده بود. آیت الله العظمى خویى در آن زمان، به اتفاق رأى اغلب علماء، بزرگان و کارشناسان فقه و اجتهاد؛ یک فقیه بی نظیر بودند که در اغلب علوم حوزوى نظیر فقه، اصول، کلام، تفسیر، رجال، فلسفه؛ مجتهد و صاحب‌نظر بودند و آثار منتشره ایشان گواه این مدعاست.
در دروس عمومى آیت الله خویى صدها طلبه شرکت می کردند که امتیاز آیت الله العظمى خویى در شناخت و کشف استعدادهاى طلاب تیزهوش و بسیار موفق بود و سعى فراوان مى کردند تا آن طلبه را زیر نظر گرفته و با ایجاد ارتباط بیشتر با او بتوانند در تربیت آن طلبه کوشا نقش بیشترى را ایفا کنند. با ورود آیت الله روحانى در دوران نوجوانى به نجف اشرف و شرکت در دروس آیت الله العظمى خویى؛ حوزه علمیه‌ی کهنِ نجف اشرف شاهد حضور یک نابغه با درک و استعداد شگرفى بود که چهره اش نشان از مقام آیت اللهى مى داد.
این نوجوان نابغه باید در دروس سنگین فقه اصول شرکت کند، دروس مختلف را نوشته و آن‌ها را در منزل پاکنویس کند، با دوستان هم‌دوره تحصیلش مباحثه کند و پیش مطالعه براى درس هاى فردا را هم انجام دهد. این مطالعات سنگین آن هم در غربت و با کمترین امکانات موجود در شبانه روز ۱۶ ساعت وقت ایشان را مى گرفت. علاوه بر آن، رسیدگى به کارهاى شخصى از قبیل: تهیه مایحتاج زندگى و تحمل فشارهاى اقتصادى نیز با خودشان بود. معظم له اغلب دورانى را که در نجف اشرف بودند با وضع بسیار سخت و طاقت‌فرساى اقتصادى مواجه بودند و اغلب، زندگیشان با قرض گرفتن از مغازه‌داران محل سپرى مى شد و این بزرگترین رمز و سرمایه گذارى براى تحصیل و عشق و علاقه به آموختن دانش علوم اسلامى است.
تدریس
معظم‌له تدریس دوره هاى مختلف علوم اسلامى را در همان ایام نوجوانى در صحن حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در نجف اشرف آغاز کردند. تقریر دروس حوزه توسط این نوجوان براى طلاب بزرگسال و میانسال، براى همگان حیرت‌آور و قابل تقدیر بود. آیت الله العظمى روحانى پس از مدت کوتاهى که در دروس آیت الله العظمى خویى شرکت کردند، با تقریر دروس اصول و فقه استاد؛ آنان را براى عده اى از طلاب و علاقمندان به دروس حوزوى، تدریس مى کردند. دیرى نپائید که چونان خورشیدى در نجف اشرف درخشیدند و بسان درختى پربرگ و بار، برآمدند و در سایه شان خیل مشتاقان را آرامش مى بخشیدند.
به همین دلیل بود که ارتباط آیت الله خویى روز به روز با معظم له بیشتر مى شد. با این که اغلب آیت الله العظمى خویى در جلسه تدریسشان به کسى اجازه طرح اشکال نمى دادند. به آیت الله العظمى روحانى در میان عده‌ایى از شاگردان مى فرمودند: چرا در مباحثه ها اشکال نمى کنى. من از شما مى خواهم اشکال و ایرادهایى که به نظرتان مى رسد را مطرح کنید و این نشان از نبوغ فکرى و شایستگى ویژه آیت الله العظمى روحانى دارد. ارتباط تنگاتنگ استاد و شاگرد تا آنجا ادامه یافت که زیادى از شب‌هاى تعطیلى آن مرجع فقید به حجره آیت الله العظمى روحانى مى آمدند و ساعت‌هاى مدیدى به بحث و بررسى مسائل علوم اسلامى مى پرداختند و در انتها معظم‌له، استاد را تا درب منزلشان همراهى مى کردند.
حضرت آیت الله العظمى خویى در سال (۱۳۶۰ هـ.ق) هنگامى که آیت الله العظمى روحانى فقط ۱۵ سال بیشتر نداشتند، طى نامه اى بسیار مهم، عظمت علمى، قدرت و استنباط قوى، هوش و ذکاوت این نابغه بزرگ را تأیید و ستودند (متن کامل نامه که به دست خط مبارک آیت الله العظمى خویى مى باشد در سایت اینترنت آیت الله العظمى روحانى و در کتاب‌هاى زندگی‌نامه که به زبان عربى و فارسى در لبنان به چاپ رسیده، موجود است.) معظم له به تأیید و مکتوب مهم مراجع و اساتید بزرگوارشان در سن ۱۴ سالگى به درجه اجتهاد نائل آمدند.
ایشان در اواخر سال (۱۳۲۹ هـ.ش) وارد قم شدند و در اوایل سال (۱۳۳۰ هـ.ش) به تدریس دروس خارج فقه و اصول در صحن مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها پرداختند. بیش از نیم قرن است که ایشان به تدریس علوم آل محمد صلی الله علیه و آله و تربیت هزاران طلبه فاضل و تشنگان دانش ائمه اطهار مى پردازند. اغلب شاگردان، پرورش یافتگان و حلقه‌نشینان منبر تدریسشان؛ از مدرسین نام‌آور، فضلا و دانشمندان حوزه و عده اى در مسیر مرجعیت قرار دارند.
ایشان به هنگام تدریس، متین و گویا سخن مى گویند. به دلیل وسعت احاطه شان بر موضوعات علمى، از پرداختن به زواید پرهیز مى کنند. درس ایشان فشرده اى از آراء و مبانى بزرگان و فقیهان نامى به همراه نظریات خودشان است که با بحث و استدلال، بر رد یا قبول آن مبانى مى پردازند. در جلسات تدریسشان به مبارزه با جمود، یکسونگرى، احتیاط زدگى، تقلید و پیروى کورکورانه از بزرگان مى پردازند زیرا معتقدند که تقلید و تعصب و غیرمنطقى روى اقوال بزرگان و مبارزه با هر نظر نو، توان علمى را از حوزه مى گیرد. از این رو معظم‌له با حفظ احترام بزرگان و تأکید بر این امر، با نظرات آن‌ها نقادانه برخورد مى کنند. نظریات جدید و نو ابتکار در مبانى، خروج از آراء پیشینیان و ژرف‌نگرى در تدریس ایشان موج مى زند. هر چند ایشان به عنوان یک مرجع و فقیه نواندیش شهرت دارند، اما هیچ‌گاه حکم اللَّه را به نام مصلحت یا نواندیشى زیر پا نمى گذارند. فقیه نواندیشى که هیچ‌گاه به انکار سنت و حذف باورهاى دینى نمى پردازد.
مرجعیت
بعد از تشریف فرمایى ایشان از حوزه علمیه نجف اشرف و شروع به تدریس درس خارج فقه و اصول، و با توجه به نگارش کتاب عظیم فقه الصادق بعد از فوت آیت الله العظمى بروجردى به پیشنهاد علماء، فضلاء و مدرسین نام‌آور، رساله عملیه ایشان منتشر شد. طبق آنچه در کتابخانه ملى ایران موجود است، اولین چاپ رساله توضیح المسائل ایشان مربوط به سال (۱۳۴۰ هـ.ش) می‌‌باشد.
تألیفات
معظم له از ابتداى زندگى علمى خویش در راستاى نشر معارف اهل بیت علیهم‌السلام و گسترش دانش اسلام، هرگز آرام نگرفتند. زمانى بر مسند تدریس می‌‌نشینند و به تربیت و پرورش هزاران دانشمند فاضل و فرزانه مى پردازند و زمانى دیگر دست به قلم می‌‌شوند و به تألیف کتب ماندگار اسلامى می‌‌پردازند.
- ۱- فقه الصادق (به زبان عربى): ایشان به محض ورود به حوزه علمیه قم و احساس نیاز جامعه حوزوى و اسلامى، همزمان با تدریس درس خارج فقه و اصول در سنین جوانى، دست به تألیف دایرة‌المعارف فقه اسلامى با نام «فقه الصادق» می‌‌زنند. کتابى ماندگار که بزرگان و اساتید نام‌آور خبره حوزه، مراجع بزرگ تقلید و مدرسین، سر تعظیم و تمجید در برابرش فرومى آورند. حضرت آیت الله العظمى بروجردى دو بار کتاب فقه الصادق را همراه خود به جلسه تدریس شان مى برند و به عنوان سند از آن نقل قول و به آن استناد می‌‌کنند. حضرت آیت الله العظمى خویى طى نامه‌ایى مرقوم فرمودند که: من کتاب فقه الصادق را شخصاً براى آیت الله کاشف الغطاء بردم و گفتم: ببینید من چه خدمت بزرگى به عالم اسلام و فقاهت نموده ام و چنین عالم محققى را تربیت کرده ام. رییس دانشگاه الازهر (مهمترین و عالى ترین مرکز علمى اهل تسنن) نیز طى نامه اى کتاب عظیم فقه الصادق را مى ستاید. فقه الصادق، دایرة‌المعارف کامل فقه تشیع است. این کتاب عظیم و بزرگ که به عنوان یک منبع مرجع شناخته شده است در ۲۶ جلد بارها در داخل و خارج کشور به چاپ رسیده است. چاپ جدید آن با ذکر منابع و ماخذ در ۴۱ جلد و تقریب به ۲۰ هزار صفحه منتشر شده است. از تألیف کتاب عظیم "جواهرالکلام" که شامل تمامى ابواب فقه مى باشد، نزدیک به ۲۰۰ سال می‌‌گذرد و کتاب فقه الصادق که به اعتقاد بعضى از مراجع و بزرگانِ خبره حوزه، از «جواهرالکلام» رساتر و کامل تر است؛ اولین و کامل ترین دایرة‌المعارف تمام ابواب فقه در دو سده اخیر است. این کتاب که در سنین جوانى معظم‌له به رشته تحریر درآمده، مورد عنایت خاصه تمامى مراجع تقلید و بزرگان حوزه هاى علمیه است. این کتاب در میان علماء عامه (اهل تسنن) نیز شناخته شده و مورد استناد است. کتاب «فقه الصادق» در دانشگاه هاى معروف غرب (بخش مطالعات اسلام شناسى) یکى از منابع مورد قبول و قابل استناد است. این کتاب سالیان سال است که یکى از رساترین، معتبرترین و مهمترین منبع تدریس فقه و اصول تشیع است. یکى از دلایل مرجعیت و اعملیت ایشان، ناشى از این تألیفات به خصوص کتاب گرانسنگ فقه الصادق است.
- ۲- زبدة الاصول (به زبان عربى): دوره کامل علم اصول فقه که به صورت بحث استدلالى ارائه گردیده است، این کتاب در ۶ جلد مى باشد.
- ۳- منهاج الفقاهه (به زبان عربى): در ۶ جلد مى باشد که حاشیه ایى است بر «مکاسب» شیخ انصارى که به شیوه‌ای نو و ابتکارى تمامى موارد ارائه شده را بحث و بررسى کرده اند.
- ۴- المسائل المستحدثه (به زبان عربى): حضرت آیت الله مبتکر مسائل مستحدثه و ارائه مسائل جدید با ذکر مسایل فقهى، روایى هستند. این کتاب که بارها و بارها در خارج و داخل کشور به چاپ رسیده است شامل ارائه مسائل جدید، نو و مورد ابتلاى جامعه با ذکر دلایل و مستندات فقهى، روایى و قرآنى مى باشد.
- ۵- تعلیق بر منهاج الصالحین در ۳ جلد (به زبان عربى)؛
- ۶- تعلیق بر عروة الوثقى در ۲ جلد (به زبان عربى)؛
- ۷- تعلیق بر وسیلة النجاة (به زبان عربى)؛
- ۸- رساله در لباس مشکوک (به زبان عربى)؛
- ۹- رساله در قاعده لاضرر (به زبان عربى)؛
- ۱۰- الجبر والاختیار (به زبان عربى)؛
- ۱۱- رساله در قرعه (به زبان عربى)؛
- ۱۲- مناسک الحج (به زبان عربى)؛
- ۱۳- المسائل المنتخبه (به زبان عربى)؛
- ۱۴- رساله در فروع العلم الاجمالى (به زبان عربى)؛
- ۱۵- الاجتهاد والتقلید (به زبان عربى)؛
- ۱۶- القواعد الثلاثه (به زبان عربى)؛
- ۱۷- اللقاء الخاص (به زبان عربى) مجموعه استفتایات بزبان عربی
- ۱۸- رساله توضیح المسائل (به زبان فارسى و اردو)؛
- ۱۹- تحقیقى در مورد جبر و اختیار (به زبان فارسى)؛
- ۲۰- نظام حکومت در اسلام (به زبان فارسى و ترکى و اردو)؛
- ۲۱- مناسک حج (به زبان فارسى)؛
- ۲۲- منتخب احکام (به زبان فارسى)؛
- ۲۳- استفتائات قوه قضائیه و مؤسسه حقوقى وکلاى بین الملل (به زبان فارسى)؛
- ۲۴- احکام فقهى مسائل روز (به زبان فارسى)؛
- ۲۵- استفتائات (پرسش و پاسخ هاى مسائل شرعى) (به زبان فارسى) که تاکنون در ۷ جلد به صورت سؤال و جواب ارائه شده است.
- ۲۶- الف سؤال و جواب (به زبان عربى): شامل استفتائات و پاسخ هاى مسائل شرعى مى باشد که در ۶ جلد تهیه شده است. هر جلد شامل ۱۰۰۰ سؤال و جواب است.
- ۲۷- " الطهاره " مسایل و اعتقادات ( بزبان هربی )
- ۲۸- " التقلید و العقاید " ( بزبان عربی )
- ۲۹ _ " اجوبه المسایل فی الفکر و العقیده و التاریخ و الاخلاق " ۰ بزبان عربی )
- ۳۰ _" فضایل و مصایب حضرت زهرا ( س) - ( بزبان های فارسی _ عربی _ انگلیسی )
- ۳۱ _ " عاشورا و قیام امام حسین " _ ( بزبان های فارسی _ عربی _ انگلیسی )
- ۳۲_ " امام زمان از ولادت تا ظهور _ ( بزبان های فارسی _ عربی _ انگلیسی )
- ۳۳ _ " راه سعادت " _ ( بزبان فارسی )
منبع
سایت حضرت آيت اللَّه العظمى آقاى سيد محمدصادق حسينى روحانى مدظله العالى
