تاریخ اسلام

لغت و اصطلاح تاریخ

تاریخ در لغت به معنای صریح «تعریف وقت» (تعیین زمان)، اثبات چیزی و به طور کنایی غایت و نهایت چیزی و در اصطلاح یعنی بازشناساندن حوادث و زمان وقوع آن‌ها نسبت به مبداء زمانی است.

موضوع تاریخ بررسی حوادث و تحولاتی است که در اندیشه و حیات آدمی رخ می‌دهد و تاریخ‌نگاری به عنوان اصطلاحی خاص به معنی وصف و ثبت وجوه گوناگون حیات و احوال انسان در عرصه سیاست و اجتماع.

مهمترین فایده تاریخ مطابق با قرآن پند و عبرت از سرگذشت پیشینیان است.

دوره‌های تاریخ اسلام

تاریخ اسلام با بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در عربستان آغاز می‌شود. اما اهمیت بررسی شخصیت آن حضرت به عنوان آورنده اسلام و نیز بررسی اوضاع عربستان مقارن ظهور اسلام برای پی بردن به تحولاتی که با بعثت پیامبر در آن جامعه صورت گرفت موجب می‌شود که معمولاً بررسی تاریخ اسلام از میلاد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله یا حتی پیش از آن آغاز گردد.

تاریخ اسلام در پهنای گسترده‌ای از قلمرو اسلام به چند دوره عمده زیر قابل تقسیم است:

• بعثت و حیات پیامبر صلی الله علیه و آله؛
• خلفای نخستین؛
• خلافت بنی‌ امیه؛
• خلافات بنی عباس؛
• دوران حکومت‌های محلی؛
• شمال آفریقا (غرب اسلامی)؛
• مغولان تیموری (هند)؛
• عثمانی‌ها (آسیای صغیر)؛
• صفویان (ایران)؛
• حکومت‌های دیگر تا دوران معاصر در قلمرو اسلام.