سید محمدحسین فضل الله: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | [[پرونده:Fazlollah.jpg|240px|بندانگشتی|آیت الله سید محمدحسین فضل‌الله]] | |
| + | ==دوران کودکی و نوجوانی == | ||
| − | آیت الله سید محمدحسین فضل‌الله در سال 1935 م (1354 ق) در [[نجف]] اشرف در خانواده روحانى دیده به جهان گشود. تحت اشراف پدرش سید عبدالروف فضل‌الله - از روحانیون سرشناس شیعه - مراحل تربیت و تعلیم را به شیوه‌اى که در آن زمان مرسوم بود گذراند. در دوره کودکى وارد مکتب‌خانه شد تا خواندن و نوشتن و قرائت [[قرآن]] را بیاموزد. اما فضاى خشن مکتب‌خانه که تحت اداره افراد کهنسال بود با مزاجش سازگار نیامد و حتى آثار منفى بر روحیه‌اش گذارد. | + | آیت الله سید محمدحسین فضل‌الله در سال 1935 م (1354 ق) در [[نجف]] اشرف در خانواده روحانى دیده به جهان گشود. تحت اشراف پدرش سید عبدالروف فضل‌الله - از روحانیون سرشناس [[شیعه]] - مراحل تربیت و تعلیم را به شیوه‌اى که در آن زمان مرسوم بود گذراند. در دوره کودکى وارد مکتب‌خانه شد تا خواندن و نوشتن و قرائت [[قرآن]] را بیاموزد. اما فضاى خشن مکتب‌خانه که تحت اداره افراد کهنسال بود با مزاجش سازگار نیامد و حتى آثار منفى بر روحیه‌اش گذارد. بزودى وارد مدرسه‌اى شد که مرکزى با نام (منتدى النشر) به سبک جدید تاسیس کرده بود. وى وارد کلاس سوم این دبستان شد و زمانى که کلاس چهارم را می‌‌گذراند، دبستان را هم ترک گفت و در سن نه سالگى تحصیلات حوزوى‌اش را آغاز کرد. همزمان با تحصیلات حوزوى و به تناسب سن و ذهنیت خویش به فضاى پیرامون و اوضاع زمانه توجه داشت و اندیشه‌ها و دغدغه‌هاى فرهنگى و سیاسى زمانه‌اش را از طریق مجلات مصر و لبنان و روزنامه‌هاى عراقى پیگیرى می‌‌کرد. |
| − | + | == تحصیلات و اساتید == | |
| + | سید محمدحسین دروس مرسوم حوزوى از [[صرف]] و [[علم نحو|نحو]] و [[علم معانی|معانى]] و [[علم بیان|بیان]] تا [[منطق]] و [[اصول فقه]] را نزد پدر خود فراگرفت و در این مرحله استادى غیر از پدرش نداشت. تا این که براى فراگیر جلد دوم کتاب [[کفاية الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] به محضر یکى از اساتید ایرانى‌اش به نام شیخ مجتبى لنکرانى می‌‌شتابد. | ||
| − | سید | + | با اتمام کتاب کفایة الاصول به درس خارج مراجع آن دوره مانند حضرات آیات [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم خویى]]، [[سید محسن حکیم]]، [[آیت الله سید محمود شاهرودی|سید محمود شاهرودى]] و شیخ حسین حلى راه یافت و در کنار دروس خارج اصول فقه و [[فقه]]، بخشى از کتاب ([[اسفار اربعه|الاسفار]]) معروف به (حکمت متعالیه) [[ملاصدرا]] شیرازى را نزد ملاصدرا بادکوبه‌اى فراگرفت و مدت پنج سال نیز این درس را از آیت الله [[شهید سید محمدباقر صدر|سید محمدباقر صدر]] فراگرفت. استادش حضرت آیت الله سید ابوالقاسم خویى به او توصیه کرده بود تا این درس را به طور جدى پیگیرى کند. |
| − | + | آیت الله فضل‌الله در سال 1952 م در سن هفده سالگى براى نخستین بار به قصد دید و بازدید خانوادگى به [[لبنان]] رفت و در این سفر که همزمان با اربعین درگذشت علامه [[آيت الله سيد محسن امين|سید محسن امین عاملى]] بود قصیده‌اى در رثاى او سرود و در آیین یادبود او قرائت کرد. وى در این قصیده بسیارى از مسایل سیاسى روز و از جمله مساله وحدت و بیدارى اسلامی و مهاجرت جوانان را مطرح و استعمار فرانسه را تقبیح کرد. روزنامه‌هاى آن روز لبنان این قصیده را تحریک‌کننده و احساس برانگیز توصیف کردند. | |
| − | |||
| − | آیت الله فضل‌الله در سال 1952 م در سن هفده سالگى براى نخستین بار به قصد دید و بازدید خانوادگى به لبنان رفت و در این سفر که همزمان با | ||
در سال 1966 م جمعى از موسسان انجمن مذهبى "اسرة التآخى" منطقه نبعه در حاشیه شرقى بیروت از فضل‌الله دعوت کردند تا در آن منطقه رحل اقامت افکند. وى این دعوت را پذیرفت و در همین سال به قصد اقامت دائم به وطن اصلى خویش بازگشت. | در سال 1966 م جمعى از موسسان انجمن مذهبى "اسرة التآخى" منطقه نبعه در حاشیه شرقى بیروت از فضل‌الله دعوت کردند تا در آن منطقه رحل اقامت افکند. وى این دعوت را پذیرفت و در همین سال به قصد اقامت دائم به وطن اصلى خویش بازگشت. | ||
| − | ==فعالیت های فرهنگى و علمى | + | ==فعالیت های فرهنگى و علمى == |
| − | سید محمدحسین فضل الله از سال‌هاى نخست نوجوانى، در کنار استمرار تحصیلات حوزوى مطالعات و فعالیت‌هایى را پى گرفت که در محیط [[حوزه علمیه]] نجف چندان پذیرفته نبود. وى با تعمیق و تداوم مطالعات ادبى و قرائت مجلاتى چون مجله الکاتب طه | + | سید محمدحسین فضل الله از سال‌هاى نخست نوجوانى، در کنار استمرار تحصیلات حوزوى مطالعات و فعالیت‌هایى را پى گرفت که در محیط [[حوزه علمیه]] نجف چندان پذیرفته نبود. وى با تعمیق و تداوم مطالعات ادبى و قرائت مجلاتى چون مجله الکاتب طه حسين اندک اندک به وجود قریحه شعر در نهاد خویش پى برد و شروع به سرودن شعر کرد. بعدها این قریحه چندان در او شکفت که حاصل آن در قالب سه دیوان شعر منتشر شد. |
| − | در سال (1380 ق) "جماعة العلما" | + | در سال (1380 ق) "جماعة العلما"ى نجف مجله‌اى فرهنگى-اسلامی را راه‌اندازى کردند که سید محمدحسین فضل‌الله در کنار سید محمدباقر صدر و شیخ محمدمهدى شمس‌الدین از مدیران آن بود و سرمقاله‌هاى سال دوم این مجله را با عنوان (کلمتنا) (سخن ما) به رشته تحریر درآورد. سرمقاله نخست انتشار این مجله را سید محمدباقر با عنوان (رسالتنا) (رسالت ما) نگاشته است. |
| − | فضل‌الله به مدت 6 سال به نگارش مقاله و | + | فضل‌الله به مدت 6 سال به نگارش مقاله و تألیف کتاب ادامه داد و در کنار سید محمدباقر صدر در تشکیل جنبشى شیعى در [[عراق]] نقش ایفا کرد. حاصل رایزنى‌ها و هم‌فکرى‌هاى فضل‌الله و صدر، پیدایى نخستین جنبش اسلامی شیعى در عراق با نام حزب الدعوة الاسلامیه بود. تا آن زمان جامعه [[اهل سنت|سنى]] عراق از چند حزب و جنبش - مانند اخوان المسلمین و حزب التحریر الاسلامى - برخوردار بود. فضل‌الله کتاب‌هاى (قضایانا على ضوء الاسلام) و (اسلوب الدعوة فى القرآن) را در چنین مرحله‌اى نگاشته است. |
وى پس از بازگشت به لبنان در سال 1966 م فعالیت‌هاى علمى، فرهنگى و اجتماعى گسترده‌اى را در لبنان به راه انداخت که امروزه پس از 45 سال از آغاز این فعالیت‌ها کارنامه پربارى از آن در ابعاد مختلف مشهود است. | وى پس از بازگشت به لبنان در سال 1966 م فعالیت‌هاى علمى، فرهنگى و اجتماعى گسترده‌اى را در لبنان به راه انداخت که امروزه پس از 45 سال از آغاز این فعالیت‌ها کارنامه پربارى از آن در ابعاد مختلف مشهود است. | ||
| − | تأسیس حوزه علوم دینى به نام "المعهد الشرعى الاسلامى" به هدف پرورش طلاب علوم دینى بخش دیگرى از فعالیت‌هاى فرهنگى و علمی سید محمدحسین فضل‌الله است. بسیارى از شخصیت هاى جنبش مقاومت اسلامی لبنان تربیت شده این مدرسه هستند. شهید شیخ راغب حرب از نخستین طلاب این مدرسه بود. وى علاوه بر "المعهد الشرعى" که در شهر بیروت واقع است، | + | تأسیس حوزه علوم دینى به نام "المعهد الشرعى الاسلامى" به هدف پرورش طلاب علوم دینى بخش دیگرى از فعالیت‌هاى فرهنگى و علمی سید محمدحسین فضل‌الله است. بسیارى از شخصیت هاى جنبش مقاومت اسلامی لبنان تربیت شده این مدرسه هستند. شهید شیخ راغب حرب از نخستین طلاب این مدرسه بود. وى علاوه بر "المعهد الشرعى" که در شهر بیروت واقع است، حوزه علمیه ویژه زنان را نیز در بیروت و حوزه‌اى نیز در صور و حوزه المرتضى در [[دمشق]] (سیده زینب) را تاسیس کرد. |
| − | ==فعالیت‌هاى اجتماعى | + | ==فعالیت‌هاى اجتماعى == |
| − | شعله‌ور شدن آتش جنگ‌‌هاى داخلى و تجاوزات صهیونیست‌ها، گذشته از خسارت‌هاى جانى و مالى، مشکلات اجتماعى فراوانى را در پى داشت که مهم‌ترین آن سرنوشت مبهم یتیمان و فرزندان شهدا و فقرا و معلولان بود. انجمن خیریه (جمعیه المبرات الخیریه) که تحت اشراف سید محمدحسین فضل‌الله قرار | + | شعله‌ور شدن آتش جنگ‌‌هاى داخلى و تجاوزات صهیونیست‌ها، گذشته از خسارت‌هاى جانى و مالى، مشکلات اجتماعى فراوانى را در پى داشت که مهم‌ترین آن سرنوشت مبهم یتیمان و فرزندان شهدا و فقرا و معلولان بود. انجمن خیریه (جمعیه المبرات الخیریه) که تحت اشراف سید محمدحسین فضل‌الله قرار داشت، با کمک نیکوکارانى از کشورهاى عربى خلیج‌فارس و لبنان اقدام به تاسیس مراکز و موسسات عظیم و پیشرفته براى تربیت یتیمان و به ویژه فرزندان شهدا و فرزندان فقرا و تاسیس بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها و مساجد نمود. در این مراکز خیریه، یادشدگان به طور شبانه‌روزى اسکان دارند و مراتب تحصیلى‌شان را در بخش آموزشى همین مراکز می‌‌گذرانند. نام این مراکز خیریه و محل تاسیس آن‌ها از پى می‌‌آید: |
'''<I>مراکز خیریه ایتام:</I>''' | '''<I>مراکز خیریه ایتام:</I>''' | ||
| − | # مبرة الامام الخویى، بیروت (الدوحه)؛ | + | #مبرة الامام الخویى، بیروت (الدوحه)؛ |
| − | # مبرة الامام زین العابدین علیه السلام، البقاع (الهرمل)؛ | + | #مبرة الامام زین العابدین علیه السلام، البقاع (الهرمل)؛ |
| − | # مبرة الامام على بن ابى طالب علیه السلام، جبل عامل؛ | + | #مبرة الامام على بن ابى طالب علیه السلام، جبل عامل؛ |
| − | # مبرة السیده مریم علیهاالسلام، جبل عامل، جویا؛ | + | #مبرة السیده مریم علیهاالسلام، جبل عامل، جویا؛ |
| − | # مبرة السیدة خدیجة الکبرى علیهاالسلام، بیروت (بئر حسن)؛ | + | #مبرة السیدة خدیجة الکبرى علیهاالسلام، بیروت (بئر حسن)؛ |
| − | # مبرة الحورا زینب، البقاع الغربى، سحمر؛ | + | #مبرة الحورا زینب، البقاع الغربى، سحمر؛ |
| − | # مراکز خیریه براى نابینایان و ناشنوایان؛ | + | #مراکز خیریه براى نابینایان و ناشنوایان؛ |
| − | # مدرسه النور (براى نابینایان)، بیروت؛ | + | #مدرسه النور (براى نابینایان)، بیروت؛ |
| − | # مدرسه الرجاء (ناشنوایان)، بیروت. | + | #مدرسه الرجاء (ناشنوایان)، بیروت. |
'''<I>مراکز بهداشتى:</I>''' | '''<I>مراکز بهداشتى:</I>''' | ||
| − | # مستشفى بهمن (بیمارستان بهمن)، بیروت، حارة حریک. | + | #مستشفى بهمن (بیمارستان بهمن)، بیروت، حارة حریک. |
| − | # مستشفى السیدة زهرا سلام الله علیها، جبل عامل، العباسیه. | + | #مستشفى السیدة زهرا سلام الله علیها، جبل عامل، العباسیه. |
| − | ==تألیفات | + | ==تألیفات== |
| − | از سید محمدحسین فضل‌الله تاکنون بیش از هفتاد عنوان کتاب - که در مجموع به بیش از یکصد جلد می‌‌رسد - منتشر شده است. برخى از کتاب‌هاى ایشان مجموعه سخنرانى‌ها و برخى دیگر تقریرات درس‌هاى خارج | + | از سید محمدحسین فضل‌الله تاکنون بیش از هفتاد عنوان کتاب - که در مجموع به بیش از یکصد جلد می‌‌رسد - منتشر شده است. برخى از کتاب‌هاى ایشان مجموعه سخنرانى‌ها و برخى دیگر تقریرات درس‌هاى خارج اصول و فقه ایشان است که به وسیله شاگردانشان تنظیم شده است. |
'''<I>الف) پژوهش‌هاى قرآنى:</I>''' | '''<I>الف) پژوهش‌هاى قرآنى:</I>''' | ||
| − | # من وحى القرآن ( | + | #من وحى القرآن ([[تفسیر قرآن]] در 24 جلد)؛ |
| − | # الحوار فى القرآن؛ | + | #الحوار فى القرآن؛ |
| − | # اسلوب الدعوه فى القرآن؛ | + | #اسلوب الدعوه فى القرآن؛ |
| − | # من عرفان القرآن؛ | + | #من عرفان القرآن؛ |
| − | # حرکة النبوة فى مواجهه الانحراف؛ | + | #حرکة النبوة فى مواجهه الانحراف؛ |
| − | # دراسات و بحوث قرآنیة. | + | #دراسات و بحوث قرآنیة. |
'''<I>ب) کتاب‌هاى فقهى:</I>''' | '''<I>ب) کتاب‌هاى فقهى:</I>''' | ||
| − | # المسائل الفقهیه؛ | + | #المسائل الفقهیه؛ |
| − | # الفتاوى الواضحه؛ | + | #الفتاوى الواضحه؛ |
| − | # فقه الحیا‌ة؛ | + | #فقه الحیا‌ة؛ |
| − | # کتاب الجهاد؛ | + | #کتاب الجهاد؛ |
| − | # کتاب النکاح؛ | + | #کتاب النکاح؛ |
| − | # القرعة والاستخارة؛ | + | #القرعة والاستخارة؛ |
| − | # الیمین والعهد والنذر؛ | + | #الیمین والعهد والنذر؛ |
| − | # الاجارة؛ | + | #الاجارة؛ |
| − | # رسالة فى الرضاع؛ | + | #رسالة فى الرضاع؛ |
| − | # فقه الشریعة (رساله‌اى علمیه)؛ | + | #فقه الشریعة (رساله‌اى علمیه)؛ |
| − | # الصید والذباحة؛ | + | #الصید والذباحة؛ |
| − | # دلیل المناسک؛ | + | #دلیل المناسک؛ |
| − | # الشرکة؛ | + | #الشرکة؛ |
| − | # الوصیة؛ | + | #الوصیة؛ |
| − | # المواریث. | + | #المواریث. |
'''<I>ج) اندیشه اسلامى:</I>''' | '''<I>ج) اندیشه اسلامى:</I>''' | ||
| − | # خطوات على طریق الاسلام؛ | + | #خطوات على طریق الاسلام؛ |
| − | # قضایانا على ضوء الاسلام؛ | + | #قضایانا على ضوء الاسلام؛ |
| − | # الاسلام و منطق القوة؛ | + | #الاسلام و منطق القوة؛ |
| − | # الحرکة الاسلامیة، هموم و قضایا؛ | + | #الحرکة الاسلامیة، هموم و قضایا؛ |
| − | # من اجل الاسلام؛ | + | #من اجل الاسلام؛ |
| − | # مفاهیم اسلامیة عامه (10 جلد)؛ | + | #مفاهیم اسلامیة عامه (10 جلد)؛ |
| − | # فى آفاق الحوار الاسلامی المسیحى؛ | + | #فى آفاق الحوار الاسلامی المسیحى؛ |
| − | # دنیا الشباب؛ | + | #دنیا الشباب؛ |
| − | # دنیا المرأة؛ | + | #دنیا المرأة؛ |
| − | # تأملات اسلامیة حول المرأة؛ | + | #تأملات اسلامیة حول المرأة؛ |
| − | # قراءة جدیدة لفقه المرأة الحقوقى؛ | + | #قراءة جدیدة لفقه المرأة الحقوقى؛ |
| − | # الوحدة الاسلامیة بین الواقع والمثال؛ | + | #الوحدة الاسلامیة بین الواقع والمثال؛ |
| − | # قضایا اسلامیة معاصرة؛ | + | #قضایا اسلامیة معاصرة؛ |
| − | # اسئلة وردود من القلب؛ | + | #اسئلة وردود من القلب؛ |
| − | # المرجعیة و حرکة الواقع؛ | + | #المرجعیة و حرکة الواقع؛ |
| − | # الاسلام والمسیحیه؛ | + | #الاسلام والمسیحیه؛ |
| − | # الاسلام و فلسطین؛ | + | #الاسلام و فلسطین؛ |
| − | # الاسلامیون والتحدیات المعاصرة؛ | + | #الاسلامیون والتحدیات المعاصرة؛ |
| − | # السلام والمشروع الحضارى؛ | + | #السلام والمشروع الحضارى؛ |
| − | # خطاب الاسلامیین والمستقبل؛ | + | #خطاب الاسلامیین والمستقبل؛ |
| − | # مع الحکمة فى خط الاسلام؛ | + | #مع الحکمة فى خط الاسلام؛ |
| − | # الندوة (20 جلد)؛ | + | #الندوة (20 جلد)؛ |
| − | # الجمعة منبر و محراب؛ | + | #الجمعة منبر و محراب؛ |
| − | # صلاة الجمعة، الکلمة والموقف؛ | + | #صلاة الجمعة، الکلمة والموقف؛ |
| − | # من | + | #من وحى عاشورا؛ |
| − | # | + | #حدیث عاشورا؛ |
| − | # على طریق | + | #على طریق کربلا؛ |
| − | # تأملات فى آفاق الامام موسى الکاظم علیه السلام؛ | + | #تأملات فى آفاق الامام موسى الکاظم علیه السلام؛ |
| − | # فى رحاب أهل البیت علیهم السلام؛ | + | #فى رحاب أهل البیت علیهم السلام؛ |
| − | # آفاق اسلامیه؛ | + | #آفاق اسلامیه؛ |
| − | # فى رحاب الدعاء؛ | + | #فى رحاب الدعاء؛ |
| − | # الانسان والحیاة؛ | + | #الانسان والحیاة؛ |
| − | # حوارات فى الفکر والاجتماع والسیاسه؛ | + | #حوارات فى الفکر والاجتماع والسیاسه؛ |
| − | # روى و مواقف (3 جلد)؛ | + | #روى و مواقف (3 جلد)؛ |
| − | # المعالم الجدیدة للمرجعیة الشیعیة؛ | + | #المعالم الجدیدة للمرجعیة الشیعیة؛ |
| − | # تأملات فى الفکر السیاسى الاسلامى؛ | + | #تأملات فى الفکر السیاسى الاسلامى؛ |
| − | # صراع الارادات؛ | + | #صراع الارادات؛ |
| − | # المقاومة الاسلامیة؛ | + | #المقاومة الاسلامیة؛ |
| − | # شرح | + | #شرح خطبه الزهرا سلام الله علیها؛ |
| − | # الفقیه والامة؛ | + | #الفقیه والامة؛ |
| − | # اراد‌ة القوه؛ | + | #اراد‌ة القوه؛ |
| − | # بینات؛ | + | #بینات؛ |
| − | # الهجرة والاغتراب؛ | + | #الهجرة والاغتراب؛ |
| − | # الزهراء القدوة؛ | + | #الزهراء القدوة؛ |
| − | # مطارحات فى قضایا قرآنیة؛ | + | #مطارحات فى قضایا قرآنیة؛ |
| − | # تحدیات المهجر؛ | + | #تحدیات المهجر؛ |
| − | # آفاق الروح (شرح [[صحیفه سجادیه]] در 3 جلد)؛ | + | #آفاق الروح (شرح [[صحیفه سجادیه]] در 3 جلد)؛ |
| − | # مجموعه‌هاى شعرى؛ | + | #مجموعه‌هاى شعرى؛ |
| − | # یا ظلال الاسلام (رباعیات)؛ | + | #یا ظلال الاسلام (رباعیات)؛ |
| − | # قصائد من اجل الاسلام والحیاة؛ | + | #قصائد من اجل الاسلام والحیاة؛ |
| − | # على شاطى الوجدان. | + | #على شاطى الوجدان. |
[[رده: علمای قرن چهاردهم]] | [[رده: علمای قرن چهاردهم]] | ||
| − | == | + | == وفات == |
| + | سید محمدحسین فضل الله در تیرماه سال ۱۳۸۹ در لبنان درگذشت. حضرت [[سید علی حسینی خامنه ای|آیت الله خامنه‌ای]] در پیام درگذشت او، وی را شخصیتی تأثیرگذار و یاوری با اخلاص برای جمهوری اسلامی دانست. | ||
| + | |||
| + | ==منبع== | ||
[http://www.bayynat.ir/index/?state=biography پایگاه آیت الله سید محمدحسین فضل‌الله] | [http://www.bayynat.ir/index/?state=biography پایگاه آیت الله سید محمدحسین فضل‌الله] | ||
نسخهٔ ۲۰ مهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۲۹
محتویات
دوران کودکی و نوجوانی
آیت الله سید محمدحسین فضل‌الله در سال 1935 م (1354 ق) در نجف اشرف در خانواده روحانى دیده به جهان گشود. تحت اشراف پدرش سید عبدالروف فضل‌الله - از روحانیون سرشناس شیعه - مراحل تربیت و تعلیم را به شیوه‌اى که در آن زمان مرسوم بود گذراند. در دوره کودکى وارد مکتب‌خانه شد تا خواندن و نوشتن و قرائت قرآن را بیاموزد. اما فضاى خشن مکتب‌خانه که تحت اداره افراد کهنسال بود با مزاجش سازگار نیامد و حتى آثار منفى بر روحیه‌اش گذارد. بزودى وارد مدرسه‌اى شد که مرکزى با نام (منتدى النشر) به سبک جدید تاسیس کرده بود. وى وارد کلاس سوم این دبستان شد و زمانى که کلاس چهارم را می‌‌گذراند، دبستان را هم ترک گفت و در سن نه سالگى تحصیلات حوزوى‌اش را آغاز کرد. همزمان با تحصیلات حوزوى و به تناسب سن و ذهنیت خویش به فضاى پیرامون و اوضاع زمانه توجه داشت و اندیشه‌ها و دغدغه‌هاى فرهنگى و سیاسى زمانه‌اش را از طریق مجلات مصر و لبنان و روزنامه‌هاى عراقى پیگیرى می‌‌کرد.
تحصیلات و اساتید
سید محمدحسین دروس مرسوم حوزوى از صرف و نحو و معانى و بیان تا منطق و اصول فقه را نزد پدر خود فراگرفت و در این مرحله استادى غیر از پدرش نداشت. تا این که براى فراگیر جلد دوم کتاب کفایة الاصول به محضر یکى از اساتید ایرانى‌اش به نام شیخ مجتبى لنکرانى می‌‌شتابد.
با اتمام کتاب کفایة الاصول به درس خارج مراجع آن دوره مانند حضرات آیات سید ابوالقاسم خویى، سید محسن حکیم، سید محمود شاهرودى و شیخ حسین حلى راه یافت و در کنار دروس خارج اصول فقه و فقه، بخشى از کتاب (الاسفار) معروف به (حکمت متعالیه) ملاصدرا شیرازى را نزد ملاصدرا بادکوبه‌اى فراگرفت و مدت پنج سال نیز این درس را از آیت الله سید محمدباقر صدر فراگرفت. استادش حضرت آیت الله سید ابوالقاسم خویى به او توصیه کرده بود تا این درس را به طور جدى پیگیرى کند.
آیت الله فضل‌الله در سال 1952 م در سن هفده سالگى براى نخستین بار به قصد دید و بازدید خانوادگى به لبنان رفت و در این سفر که همزمان با اربعین درگذشت علامه سید محسن امین عاملى بود قصیده‌اى در رثاى او سرود و در آیین یادبود او قرائت کرد. وى در این قصیده بسیارى از مسایل سیاسى روز و از جمله مساله وحدت و بیدارى اسلامی و مهاجرت جوانان را مطرح و استعمار فرانسه را تقبیح کرد. روزنامه‌هاى آن روز لبنان این قصیده را تحریک‌کننده و احساس برانگیز توصیف کردند.
در سال 1966 م جمعى از موسسان انجمن مذهبى "اسرة التآخى" منطقه نبعه در حاشیه شرقى بیروت از فضل‌الله دعوت کردند تا در آن منطقه رحل اقامت افکند. وى این دعوت را پذیرفت و در همین سال به قصد اقامت دائم به وطن اصلى خویش بازگشت.
فعالیت های فرهنگى و علمى
سید محمدحسین فضل الله از سال‌هاى نخست نوجوانى، در کنار استمرار تحصیلات حوزوى مطالعات و فعالیت‌هایى را پى گرفت که در محیط حوزه علمیه نجف چندان پذیرفته نبود. وى با تعمیق و تداوم مطالعات ادبى و قرائت مجلاتى چون مجله الکاتب طه حسين اندک اندک به وجود قریحه شعر در نهاد خویش پى برد و شروع به سرودن شعر کرد. بعدها این قریحه چندان در او شکفت که حاصل آن در قالب سه دیوان شعر منتشر شد.
در سال (1380 ق) "جماعة العلما"ى نجف مجله‌اى فرهنگى-اسلامی را راه‌اندازى کردند که سید محمدحسین فضل‌الله در کنار سید محمدباقر صدر و شیخ محمدمهدى شمس‌الدین از مدیران آن بود و سرمقاله‌هاى سال دوم این مجله را با عنوان (کلمتنا) (سخن ما) به رشته تحریر درآورد. سرمقاله نخست انتشار این مجله را سید محمدباقر با عنوان (رسالتنا) (رسالت ما) نگاشته است.
فضل‌الله به مدت 6 سال به نگارش مقاله و تألیف کتاب ادامه داد و در کنار سید محمدباقر صدر در تشکیل جنبشى شیعى در عراق نقش ایفا کرد. حاصل رایزنى‌ها و هم‌فکرى‌هاى فضل‌الله و صدر، پیدایى نخستین جنبش اسلامی شیعى در عراق با نام حزب الدعوة الاسلامیه بود. تا آن زمان جامعه سنى عراق از چند حزب و جنبش - مانند اخوان المسلمین و حزب التحریر الاسلامى - برخوردار بود. فضل‌الله کتاب‌هاى (قضایانا على ضوء الاسلام) و (اسلوب الدعوة فى القرآن) را در چنین مرحله‌اى نگاشته است.
وى پس از بازگشت به لبنان در سال 1966 م فعالیت‌هاى علمى، فرهنگى و اجتماعى گسترده‌اى را در لبنان به راه انداخت که امروزه پس از 45 سال از آغاز این فعالیت‌ها کارنامه پربارى از آن در ابعاد مختلف مشهود است.
تأسیس حوزه علوم دینى به نام "المعهد الشرعى الاسلامى" به هدف پرورش طلاب علوم دینى بخش دیگرى از فعالیت‌هاى فرهنگى و علمی سید محمدحسین فضل‌الله است. بسیارى از شخصیت هاى جنبش مقاومت اسلامی لبنان تربیت شده این مدرسه هستند. شهید شیخ راغب حرب از نخستین طلاب این مدرسه بود. وى علاوه بر "المعهد الشرعى" که در شهر بیروت واقع است، حوزه علمیه ویژه زنان را نیز در بیروت و حوزه‌اى نیز در صور و حوزه المرتضى در دمشق (سیده زینب) را تاسیس کرد.
فعالیت‌هاى اجتماعى
شعله‌ور شدن آتش جنگ‌‌هاى داخلى و تجاوزات صهیونیست‌ها، گذشته از خسارت‌هاى جانى و مالى، مشکلات اجتماعى فراوانى را در پى داشت که مهم‌ترین آن سرنوشت مبهم یتیمان و فرزندان شهدا و فقرا و معلولان بود. انجمن خیریه (جمعیه المبرات الخیریه) که تحت اشراف سید محمدحسین فضل‌الله قرار داشت، با کمک نیکوکارانى از کشورهاى عربى خلیج‌فارس و لبنان اقدام به تاسیس مراکز و موسسات عظیم و پیشرفته براى تربیت یتیمان و به ویژه فرزندان شهدا و فرزندان فقرا و تاسیس بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها و مساجد نمود. در این مراکز خیریه، یادشدگان به طور شبانه‌روزى اسکان دارند و مراتب تحصیلى‌شان را در بخش آموزشى همین مراکز می‌‌گذرانند. نام این مراکز خیریه و محل تاسیس آن‌ها از پى می‌‌آید:
مراکز خیریه ایتام:
- مبرة الامام الخویى، بیروت (الدوحه)؛
- مبرة الامام زین العابدین علیه السلام، البقاع (الهرمل)؛
- مبرة الامام على بن ابى طالب علیه السلام، جبل عامل؛
- مبرة السیده مریم علیهاالسلام، جبل عامل، جویا؛
- مبرة السیدة خدیجة الکبرى علیهاالسلام، بیروت (بئر حسن)؛
- مبرة الحورا زینب، البقاع الغربى، سحمر؛
- مراکز خیریه براى نابینایان و ناشنوایان؛
- مدرسه النور (براى نابینایان)، بیروت؛
- مدرسه الرجاء (ناشنوایان)، بیروت.
مراکز بهداشتى:
- مستشفى بهمن (بیمارستان بهمن)، بیروت، حارة حریک.
- مستشفى السیدة زهرا سلام الله علیها، جبل عامل، العباسیه.
تألیفات
از سید محمدحسین فضل‌الله تاکنون بیش از هفتاد عنوان کتاب - که در مجموع به بیش از یکصد جلد می‌‌رسد - منتشر شده است. برخى از کتاب‌هاى ایشان مجموعه سخنرانى‌ها و برخى دیگر تقریرات درس‌هاى خارج اصول و فقه ایشان است که به وسیله شاگردانشان تنظیم شده است.
الف) پژوهش‌هاى قرآنى:
- من وحى القرآن (تفسیر قرآن در 24 جلد)؛
- الحوار فى القرآن؛
- اسلوب الدعوه فى القرآن؛
- من عرفان القرآن؛
- حرکة النبوة فى مواجهه الانحراف؛
- دراسات و بحوث قرآنیة.
ب) کتاب‌هاى فقهى:
- المسائل الفقهیه؛
- الفتاوى الواضحه؛
- فقه الحیا‌ة؛
- کتاب الجهاد؛
- کتاب النکاح؛
- القرعة والاستخارة؛
- الیمین والعهد والنذر؛
- الاجارة؛
- رسالة فى الرضاع؛
- فقه الشریعة (رساله‌اى علمیه)؛
- الصید والذباحة؛
- دلیل المناسک؛
- الشرکة؛
- الوصیة؛
- المواریث.
ج) اندیشه اسلامى:
- خطوات على طریق الاسلام؛
- قضایانا على ضوء الاسلام؛
- الاسلام و منطق القوة؛
- الحرکة الاسلامیة، هموم و قضایا؛
- من اجل الاسلام؛
- مفاهیم اسلامیة عامه (10 جلد)؛
- فى آفاق الحوار الاسلامی المسیحى؛
- دنیا الشباب؛
- دنیا المرأة؛
- تأملات اسلامیة حول المرأة؛
- قراءة جدیدة لفقه المرأة الحقوقى؛
- الوحدة الاسلامیة بین الواقع والمثال؛
- قضایا اسلامیة معاصرة؛
- اسئلة وردود من القلب؛
- المرجعیة و حرکة الواقع؛
- الاسلام والمسیحیه؛
- الاسلام و فلسطین؛
- الاسلامیون والتحدیات المعاصرة؛
- السلام والمشروع الحضارى؛
- خطاب الاسلامیین والمستقبل؛
- مع الحکمة فى خط الاسلام؛
- الندوة (20 جلد)؛
- الجمعة منبر و محراب؛
- صلاة الجمعة، الکلمة والموقف؛
- من وحى عاشورا؛
- حدیث عاشورا؛
- على طریق کربلا؛
- تأملات فى آفاق الامام موسى الکاظم علیه السلام؛
- فى رحاب أهل البیت علیهم السلام؛
- آفاق اسلامیه؛
- فى رحاب الدعاء؛
- الانسان والحیاة؛
- حوارات فى الفکر والاجتماع والسیاسه؛
- روى و مواقف (3 جلد)؛
- المعالم الجدیدة للمرجعیة الشیعیة؛
- تأملات فى الفکر السیاسى الاسلامى؛
- صراع الارادات؛
- المقاومة الاسلامیة؛
- شرح خطبه الزهرا سلام الله علیها؛
- الفقیه والامة؛
- اراد‌ة القوه؛
- بینات؛
- الهجرة والاغتراب؛
- الزهراء القدوة؛
- مطارحات فى قضایا قرآنیة؛
- تحدیات المهجر؛
- آفاق الروح (شرح صحیفه سجادیه در 3 جلد)؛
- مجموعه‌هاى شعرى؛
- یا ظلال الاسلام (رباعیات)؛
- قصائد من اجل الاسلام والحیاة؛
- على شاطى الوجدان.
وفات
سید محمدحسین فضل الله در تیرماه سال ۱۳۸۹ در لبنان درگذشت. حضرت آیت الله خامنه‌ای در پیام درگذشت او، وی را شخصیتی تأثیرگذار و یاوری با اخلاص برای جمهوری اسلامی دانست.
منبع
