سید محمدمهدی درچه ای

آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای برادر كوچكتر آقا سید محمدباقر درچه ای، از مراجع بزرگوار تقليد و شهره به علم، تقوا، امانت و صداقتدر زمان خود بود. او در حوزه علمیه اصفهان و حوزه علمیه نجف تحصیل نمود و در مدرسه نیم‌آور اصفهان به تدریس پرداخت. بعد از فوت علامه درچه‌ای، امامت مسجد و تدریس در مسجد نو اصفهان به وی واگذار شد.

کودکی

وی آخرین فرزند سید مرتضی درچه‌ای بود كه در سال 1278 هـ.ق در قریه درچه متولد شد. سید محمدمهدی تحصیلات خود را نزد پدر فرزانه‌اش تا ده سالگی فراگرفت. در همین سنین بود كه غبار یتیمی بر سر و رویش نشست و پدر و استادش را از دست داد.

هجرت به اصفهان

سید محمدمهدی پس از فقدان پدر، به اتفاق برادرش سید محمدصادق، به اصفهان هجرت كرد و در حوزه علمیه اصفهان، در نهایت تنگدستی و كمال قناعت، با جدیت به تحصیلات علوم دینی ادامه داد.

هجرت به نجف اشرف

آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای در سال 1310 هـ.ق به نجف مهاجرت كرد و مدت 7 سال در جوار تربت پاك امام علی علیه السلام با جدیت كامل به تحصیل اشتغال ورزید.

استادان

از جمله استادان وی در فقه و اصول، آیت الله آقا حاج میرزا بدیع موسوی (متوفا: 1318 هـ.ق) آیت الله شیخ محمدحسن نجفی (متوفا: 1317 هـ.ق) حاج میرزا ابوالمعالی كرباسی (متوفا: 1315 هـ.ق) و آیت الله حاج شیخ محمدباقر بن شیخ محمدتقی صاحب حاشیه (نوه مرحوم آیت الله شیخ جعفر كاشف الغطا كبیر) (متوفا: 1301 هـ.ق) است. او علوم عقلی را نزد آخوند ملا محمد كاشی فراگرفت.

وی از استادان خود در نجف چنین نام می‌برد:

1. آخوند ملا محمدكاظم خراسانی.
2. آیت الله شیخ هادی تهرانی.
3. آیت الله آقا شیخ محمدحسن مامقانی.

زندگی در نجف اشرف

آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای در طول هفت سال اقامت در نجف، خاطراتی دارد؛ او در این باره می‌گوید: «شبی پس از نماز و مشاغل درسی به مدرسه آمدم و داخل حجره شدم. دیدم هیچ چیزی حتی وسیله روشنایی و خوراكی در حجره نیست و اتفاقاً شب عید بود. بیرون آمدم و استخاره كردم یك سوره «اذا وقعه الواقعه» (را) قدم زنان اطراف صحن مدرسه بخوانم، خوب آمد. خواندم. استخاره كردم تكرار كنم، خوب آمد و این عمل چند مرتبه تكرار شد. سپس استخاره كردم بروم داخل حجره. بنشینم خوب آمد، ‌همان كردم. دیدم كسی آمد پشت درب و آن را كوبید و صدا زد؛ درب را بازكردم. دیدم یكی از شخصیت های نجف است، مرا دعوت كرد برای مهمانی (كه) آن شب به خانه‌اش بروم. قبول كردم و رفتم. برای خواب هم مرا نگه داشت. فردا مرا به حمام برد؛ پس از بیرون شدن از حمام؛ دیدم وسائل حمام تازه و لباس نو و بسیار خوب از قبیل عبا، عمامه، قبا و پیراهن و غیره را تماماً گذارده تا بپوشم. بعداً كه به مدرسه آمدم؛ دیدم مقداری پول طلا هم در جیب قبا برای مخارج بعدی گذارده بود».

حوزه علمیه اصفهان

آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای در سال 1317 هـ.ق،از نجف به اصفهان بازگشت. وسایل بازگشت وی را یكی از حاجیان درچه كه به نجف رفته بود، فراهم كرده بود. پس از بازگشت به اصفهان، حوزه درسی ایشان مانند گذشته از درس های پرجمعیت بوده (است) و یك دوره قوانین برای جمعیت انبوهی از فضلا تدریس نموده و بعد از آن آن چه از ایشان تقاضای درس قوانین می‌كنند قبول نكرده تا آن كه یكی از فرزندانشان مریض می‌شود، برای شفای او نذر می‌كند؛ تقاضای طلاب را اجابت نماید ولذا یك دوره دیگر نیز می‌گویند و سپس مكاسب، رسائل، كفایه و درس خارج فقهاً و اصولاً در دوره‌هایی و شاگردان زیادی پرورش دادند و مجلس درس را در مسجد نو بازار (اصفهان) قرار داده؛ در ایوان قبله تدریس می‌فرمودند و سپس به مدرسه نیم آور می‌آمدند و ساعاتی را در حجره اشتغال به مطالعه داشتند و در ضمن مراجعات مردم به ایشان، قسمتی آنجا انجام می‌گرفت.

شاگردان

برخی از شاگردان آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای به شرح ذیل است:

1. آیت الله حاج سید مرتضی پسندیده (برادر امام خمینی).
2. علامه حاج سید مرتضی موحد ابطحی.
3. آیت الله حاج شیخ عباسعلی ادیب حبیب آبادی.
4. آیت الله حاج شیخ عبدالجواد جبل عاملی سده‌ای.
5. آیت الله حاج سید عبدالحسین طیب.
6. آیت الله شهید حاج میرزا عطاءالله اشرفی اصفهانی.
7. حاج شیخ علی مشكوه خوزانی (سده‌ای).
8. آیت الله حاج شیخ محمدرضا جرقویه‌ای.
9. آیت الله حاج سید یوسف خراسانی.
10. آیت الله حاج میرزا رضا كلباسی.
11. آیت الله سید علی نجف آبادی.
12. آیت الله سید محمد نجف آبادی...

تألیفات

از آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای آثار ذیل به جای مانده است:

1. یك دوره اصول از اول مباحث الفاظ تا آخر تعادل و تراجیح.
2. كتاب الطهاره.
3. كتاب الصلوه.
4. رساله‌ای درباره صوم به صورت مختصر.
5. رساله‌ای درباره رضاع.
6. حواشی بر رساله عملیه مرحوم آیت الله حاجی كلباسی.

كه قبلاً محشی به حاشیه مرحوم آیت الله شیخ مرتضی انصاری و حاشیه مرحوم آیت الله آقا سید محمدباقر درچه‌ای شده بود.

هجرت به مشهد مقدس

آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای در سال آخر عمر تصمیم گرفت كه به مشهد مقدس برود و در آن جا ساكن شود. سرانجام همراه بعضی از اعضای خانواده، در جوار ثامن الحجج علیه السلام سكونت گزید. علما، مراجع و شخصیت های مقیم مشهد، به دیدن ایشان رفتند و با اصرار از ایشان خواستند كه ظهر زیر گنبد و شب ها در ایوان مسجد گوهرشاد، اقامه جماعت كند.

وی درخواست آنها را قبول كرد و در 5ـ6 ماهی كه در آنجا بود زائران حرم رضوی به ایشان اقتدا می‌كردند؛ تا این كه در اثر سكته‌ای كه چند سال قبل از هجرت ایشان به مشهد مقدس عارض شده بود و ماندن در كنار تربت پاك امام رضا علیه السلام برایش مشكل بود، در اواخر زمستان سال 1363 هـ.ق به اصفهان بازگشت.

وفات

وی پس از سال ها مجاهدت در راه احیای دین محمدی صلی الله علیه و آله و پرورش شاگردان بسیاری در سال 1364 هـ.ق به ملكوت اعلی پیوست. پیكر ایشان را پس از غسل دادن و كفن كردن، به مسجد جامع اصفهان بردند و فردای آن روز، آیت الله حاج آقا رحیم ارباب برایشان نماز خواند و از آن جا با تشییع جنازه باشكوهی به تخت فولاد بردند و در بقعه وسط تكیه كازرونی به خاك سپردند.

رؤیای صادق

آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای دو روز قبل از وفات، خوابی دیده بود كه با وفات ایشان تعبیر شد. ایشان قبل از رحلت گفتند: «در خواب دیدم مرحوم اخوی آقا سید محمدباقر و مرحوم آخوند ملا عبدالكریم جزی (كه در زمان حیات آن ها این سه نفر با هم رفیق و معاشر بودند) آمدند دیدن من و مقرر شد با هم جایی برویم و هنگام خروج از اتاق آن دو مرا پیش انداختند.» و اتفاقاً بدون پیش بینی قبلی در تكیه كازرونی در بقعه تكیه بین قبر آن دو بزرگوار مدفون شدند.

نیز گفتند: خواب دیدم «جمعیت زیادی آمدند مرا به مسجد جامع برای اقامه نماز جمعه ببرند، با این كه من فتوی به وجوب آن نمی‌دهم.» و اتفاقاً جمعیت بسیاری ظهر جمعه آمدند و جنازه ایشان را پس از غسل دادن و كفن كردن به مسجد جامع اصفهان بردند و پس از نماز میت و مراسم دفن، به عزاداری پرداختند و چند روز ختم برای ایشان برقرار بود.

منابع

• درگاه الکترونیکی شهرداری اصفهان، بازیابی: 26 بهمن 1392.
• اندیشه قم، بازیابی: 26 بهمن 1392.