سید محمدجواد عاملی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
سطر ۱: سطر ۱:
یكی از فقهای نامدار [[شیعه]]، علامه [[فقه]] و فقاهت، آیت الله سید جواد بن سید محمد حسنی حسینی عاملی غروی از بزرگان فقه و فقاهت قرن سیزدهم و از تلامذه آیت الله بحرالعلوم و علامه [[وحيد بهبهاني]] می‌‌باشد.
+
آیت الله سید جواد بن سید محمد حسینی عاملی (1226-1160 ق) یكی از فقهای نامدار [[شیعه]]، در قرن سیزدهم و از تلامذه [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|علامه بحرالعلوم]] و [[وحيد بهبهاني]] می‌‌باشد. این اسوه [[اخلاق]] جان خود را پاكیزه ساخته و به عالی ترین مراتب معنوی و اخلاق نایل گشته بود. [[مفتاح الکرامه|مفتاح الكرامه]] از آثار مهم اوست.
  
==تولد و تحصیلات سيد جواد عاملی==
+
==تحصیلات و استادان==
  
او در سال 1160 هـ.ق در آبادی شقرا جبل‌ عامل متولد شده و در همانجا رشد و پرورش یافت، سید جواد پس از آنكه دوران كودكی را پشت سر نهاد به مكتب رفت تا مقدمات علوم را از عموزاده اش ابوالحسن موسی فراگیرد. او در درسها با علاقه زیاد و شوق وافر شركت می جست و در اندك زمانی توانست دروس ‍ مقدماتی را بیاموزد و همین كوشش بی وقفه ای كه از خود نشان می داد موجب گشت تا آشنایان او آینده بسیار روشنی را برایش پیش بینی كنند.
+
سید جواد در سال 1160 هـ.ق در آبادی شقرا جبل‌ عامل [[لبنان]] متولد شده و در همانجا رشد و پرورش یافت. سید جواد پس از آنكه دوران كودكی را پشت سر نهاد به مكتب رفت تا مقدمات علوم را از عموزاده اش ابوالحسن موسی فراگیرد. او در درسها با علاقه زیاد و شوق وافر شركت می جست و در اندك زمانی توانست دروس ‍ مقدماتی را بیاموزد و همین كوشش بی وقفه ای كه از خود نشان می داد موجب گشت تا آشنایان او آینده بسیار روشنی را برایش پیش بینی كنند. وی در آنجا با نسیم جانفزای دانشها و [[فرهنگ]] والا و جاوید [[اسلام]] آشنا گشت. پس از آنكه استادش دار فانی را وداع گفت و دیگری را یارای سیراب كردن عطش علمی وی نبود او برای رسیدن به اهداف عالی تصمیم به هجرت گرفت.
  
وی در آنجا با نسیم جانفزای دانشها و فرهنگ والا و جاوید اسلام آشنا گشت. پس از آنكه استادش دار فانی را وداع گفت و دیگری را یارای سیراب كردن عطش علمی وی نبود او برای رسیدن به اهداف عالی تصمیم به هجرت گرفت.
+
'''هجرت علمی:'''
  
'''هجرت علمی'''
+
سید جواد در سال 1194ق، با كوله باری از امید راهی [[عتبات عالیات|اعتاب]] مقدس [[عراق]] شد تا بتواند از خرمن دانش اندیشمندان شیعی حوزه [[نجف]] خوشه چینی كند. قبل از رسیدن به حوزه بزرگ نجف، وارد شهر [[كربلا]] شد تا نخست خود را از فرات عشق سیراب سازد؛ ولی هنگامی كه با حضور استوانه های گران سنگی همانند [[وحید بهبهانی|آقا وحید بهبهانی]] (متوفی 1205ق) و [[سيد علی طباطبائی|سید علی طباطبایی]] (متوفی 1231ق) در كربلا مواجه شد در همانجا رحل اقامت افكند تا در جوار بارگاه ملكوتی [[امام حسین]] علیه السلام از محضر نورانی آن استادان بزرگ بهره ای علمی و عملی ببرد. وی نزد آقای سید علی صاحب [[ریاض المسائل|ریاض]] به فراگرفتن علوم اشتغال ورزید در سایه تلاش و جدیت بلیغی كه داشت، توانست در اندك مدتی به بالاترین مدارج علمی ‌‌نایل آید.
  
سید جواد در سال 1194ق، با كوله باری از امید راهی اعتاب مقدس [[عراق]] شد تا بتواند از خرمن دانش اندیشمندان شیعی حوزه [[نجف]] خوشه چینی كند. قبل از رسیدن به حوزه بزرگ نجف وارد شهر [[كربلا]] شد تا نخست خود را از فرات عشق سیراب سازد ولی هنگامی كه با حضور استوانه های گران سنگی همانند آقا وحید بهبهانی (متوفی 1205ق) و سید علی طباطبایی (متوفی 1231ق) در كربلا مواجه شد در همانجا رحل اقامت افكند تا در جوار بارگاه ملكوتی [[امام حسین]] علیه السلام از محضر نورانی آن استادان بزرگ بهره ای علمی و عملی ببرد و نزد آقای سید علی صاحب ریاض به فراگرفتن علوم اشتغال ورزید در سایه تلاش و جدیت بلیغی كه داشت، توانست در اندك مدتی به بالاترین مدارج علمی ‌‌نایل آید و مقام استادی شخصیت‌هایی چون: صاحب جواهر، سید صدرالدین عاملی و جمعی دیگر را كسب نماید كه در بخش شاگردان او خواهد آمد.
+
سيد جواد عاملی علاوه بر اساتید مذکور، در نجف از محضر بزرگانی چون آیت الله [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|سید محمدمهدی بحرالعلوم]] و [[شیخ جعفر کاشف الغطاء|شیخ جعفر كاشف الغطاء]] نیز كسب فیض و علم نموده است.
  
==اساتید سيد جواد عاملی==
+
زمانی که [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|سيد بحرالعلوم]] اداره حوزه [[نجف]] را به عهده گرفت وظايف مهم حوزه را تقسيم كرد. از جمله، كارهاى تحقيق و تأليف را به سيد جواد واگذار نمود تا به پژوهش در علوم [[اهل البیت|آل محمد]] صلى الله عليه و آله بپردازد. اين انديشمند عاليقدر نيز با توجه به اطلاعات فراوانى كه در اخبار و اقوال داشت تأليفات پرارجى از خود به يادگار گذاشت. همچنین فقيه نامى علامه سيد جواد عاملى پس از رحلت سيد بحرالعلوم و مسافرت [[شیخ جعفر کاشف الغطاء|علامه كاشف الغطا]] به [[ایران|ايران]]، بر كرسى تدريس نشست. ایشان همچمنین با فرقه های انحرافی به مبارزه پرداختند.
  
او در محضر جمعی از بزرگان كسب فیض و علم نموده است كه اسامی‌‌ چند تن از آنان برده می‌‌شود:
+
==شاگردان ==
  
# علامه وحید بهبهانی
+
در مكتب [[فقه|فقهی]] سید جواد عاملی شاگردانی تلمذ نموده و به مقام شامخ علمی‌‌ و فقهی نائل آمده‌اند كه هر كدام از استوانه‌های فقاهت به شمار می‌‌آیند. در اینجا اسامی‌‌ چند تن از آنان -که برخی از ایشان از علامه بزرگوار [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] روایت اخذ كرده اند- ذكر می‌‌شود:
# آیت الله سید مهدی بحرالعلوم
 
# آیت الله سید علی صاحب ریاض
 
# آیت الله شیخ جعفر كاشف الغطاء
 
  
==شاگردان سيد جواد عاملی==
+
#آیت الله [[شیخ محمدحسن نجفی]] صاحب [[جواهر الکلام (کتاب)|جواهرالكلام]] (صاحب اجازه)
 +
#آیت الله سید صدرالدین عاملی
 +
#آیت الله شیخ جواد، معروف به ملا كتاب (صاحب اجازه)
 +
#آیت الله آقا علی هزارجریبی (صاحب اجازه)
 +
#آیت الله شیخ محسن اعسم
 +
#فرزند ایشان، آقا سید محمد (صاحب اجازه)
 +
#شیخ رضا فرزند زین العابدین نوه علامه عاملی (صاحب اجازه)
 +
#شیخ حسن بن محمدعلی العبودی (صاحب اجازه)
 +
#میرزا عبدالوهاب (صاحب اجازه)
  
در مكتب فقهی او شاگردانی تلمذ نموده و به مقام شامخ علمی‌‌ و فقهی نائل آمده‌اند كه هر كدام از استوانه‌های فقاهت به شمار می‌‌آیند كه اسامی‌‌ چند تن از آنان ذكر می‌‌شود:
+
==آثار و تألیفات==
  
# آیت الله شیخ محمدحسن صاحب جواهرالكلام كه از او اجازه روایتی نیز دارد.
+
[[محمدعلی مدرس تبریزی|میرزا محمدعلی مدرس]]، طبق شیوه مرضیه و عادت حسنه‌ای كه در كتاب مستطاب [[ریحانة الادب (کتاب)|ریحانه الادب]] پیش گرفته‌اند، به بازگویی آثار و تالیفات او می‌‌پردازند و تعدادی از آثار گران‌قیمت او را به ترتیب زیر می‌‌آورند:
# آیت الله سید صدرالدین عاملی
 
# آیت الله شیخ جواد، معروف به ملا كتاب
 
# آیت الله آقا علی هزارجریبی
 
# آیت الله شیخ محسن اعسم
 
  
و دیگر اساطین فقه و فقاهت كه در كتاب‌های تراجم و رجال به تفصیل مذكور هستند.
+
#[[مفتاح الکرامه|مفتاح الكرامه]]: در شرح «[[قواعد الأحکام (کتاب)|قواعد الاحكام]]» [[علامه حلی]] (10 جلد قطور): گویند [[میرزای قمی]] ‌‌فراوان به آن مراجعه داشت. هشت جلد این كتاب با مباشرت علامه سید محسن جبل‌عاملی در سال 1332 هـ.ق در [[مصر]] به چاپ رسیده است.
 +
#ارجوزه‌ای در [[خمس]]
 +
#ارجوزه‌ای در رضاع
 +
#ارجوزه‌ای در [[زكات]]
 +
#رساله‌ای در [[اصل برائت]]
 +
#حاشیه بر [[تهذیب الوصول الی علم الاصول (کتاب)|تهذیب الوصول]] علامه حلی
 +
#حاشیه بر روضه [[شهید ثانی]]
 +
#حاشیه بر [[مدارک الاحکام (کتاب)|مدارك الاحكام]]
 +
#حاشیه بر شرح طهارت [[الوافى (کتاب)|وافی]]
 +
#شرح وافیه در [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]
 +
#تجوید [[قرآن|قرآن كریم]]<ref> ریحانه الادب، ج 3، ص 396-397.</ref>
  
==تالیفات سيد جواد عاملی==
+
==علامه عاملی اسوه اخلاق==
  
علامه میرزا محمدعلی مدرس، طبق شیوه مرضیه و عادت حسنه‌ای كه در كتاب مستطاب ریحانه الادب پیش گرفته‌اند، به بازگویی آثار و تالیفات او می‌‌پردازند و تعدادی از آثار گران‌قیمت او را به ترتیب زیر می‌‌آورند:
+
سید جواد علاوه بر مقام والای علمی از نظر [[اخلاق|اخلاقی]] نیز قله نشین فضایل بود. چرا كه آنچه را می آموخت جامه عمل می پوشاند.
  
# مفتاح الكرامه فی شرح قواعد الاحكام [[علامه حلی]] (10 جلد قطور) گویند میرزای قمی ‌‌فراوان به آن مراجعه داشت. هشت جلد این كتاب با مباشرت علامه سید محسن جبل‌عاملی در سال 1332 هـ.ق در مصر به چاپ رسیده است، ولی متاسفانه عاری از هجوم اغلاط فراوان مطبعی نیست.
+
'''احترام استاد:'''
# ارجوزه‌ای در [[خمس]]
 
# ارجوزه‌ای در رضاع
 
# ارجوزه‌ای در [[زكات]]
 
# رساله‌ای در اصل برائت
 
# حاشیه بر تهذیب الاصول علامه
 
# حاشیه بر روضه شهید ثانی
 
# حاشیه بر مدارك الاحكام
 
# حاشیه بر شرح طهارت وافی
 
# شرح وافیه در اصول
 
# تجوید [[قرآن كریم]]<ref> [[ریحانه الادب]]، ج 3، ص 396-397.</ref>
 
  
==روایت كنندگان==
+
وی بسیار [[تواضع|متواضع]] بود به طوری كه همه تحقیقات وزین و نوآوری های علمی خود را به استادانش نسبت می داد و برای استادان خود احترام زیادی قائل بود و همواره با تجلیل فراوان از آنان یاد می كرد و بسیار خوش اخلاق و مهربان بود. او در آغاز كتاب [[مفتاح الکرامه]] در مورد علت اقدام به این تالیف بزرگ و پرمشقت این چنین می‌‌نگارد:
  
عالمانی كه از علامه بزرگوار سید جواد عاملی اجازه روایت اخذ كرده اند، بدین قرارند:
+
«من دستور آقا و استادم را، اوئی كه پس از [[خداوند]] سبحان و اولیای بزرگوارش (سلام خدا بر آنان باد) پناهگاه و تكیه‌گاه زندگی من بوده است، امتثال نمودم و او عبارت از پیشوای بزرگ، علامه مقدس، اقیانوس بزرگ علم و معرفت آیت الله [[شیخ جعفر کاشف الغطاء|شیخ ‌جعفر كاشف الغطاء]] است كه خداوند متعال مرا فدای او سازد و بقای او را بر سر مؤمنین مستدام بدارد. او كه خداوند عمرش را در كنف حراست و عنایت خاص خویش نگه دارد، به من امر فرمودند: دوست دارم كه تو كتاب [[قواعد الأحکام (کتاب)|قواعد الاحكام]] امام علامه حلی (خداوند مقام شریفش را بالا برد) را محور بحث انتخاب كنی و به آن اعتماد ورزی در هر مساله‌ای كه آرا اصحاب اختلاف پیدا نموده است، دقیقاً اقوال آنان را مورد تامل قرار دهی. علاوه بر اقوال، شهرت و اجماع آنان را نیز بدست آوری. منابع و كتاب‌هایی كه این اقوال از آن‌ها نقل شده است، باز بیاوری اگر به دلیلی برخورد داشتی كه آنان ذكر نكرده‌اند، پس همراه متن، آن دلیل را نیز ذكر نمایی، به هنگام اختلاف اخبار و [[احادیث]]، به صورت موجز آرا و نظریات [[اهل سنت]] را نیز بیان نمایی تا نفع آن كامل و موقعیت كتاب بزرگ گردد، چون كتاب [[مختلف الشيعة (کتاب)|المختلف]] علامه كه مخصوص این برنامه است، هر چند پرسود و پرفایده است، ولی جای اكثر اقوال و آرا در آن خالی است. پس من امر شریف استاد را امتثال نمودم و امیدوارم كه او با دعای مقبول خویش مرا یاری دهد. امر خودم را به خدا تفویض كردم و بر او توكل بسته و هر قدرت و نیرو از سوی اوست».<ref> مفتاح الكرامه، ج 1، ص 1، چاپ مصر كه به اهتمام آقای سید محسن جبل‌عاملی چاپ شده است.</ref>
  
# شیخ محمدحسن نجفی
+
==حادثه حمله وهابی‌ها==
# فرزند ایشان، آقا سید محمد
 
# شیخ رضا فرزند زین العابدین نوه علامه عاملی
 
# محمدعلی هزارجریبی
 
# شیخ جواد ملا كتاب
 
# شیخ حسن بن محمدعلی العبودی
 
# میرزا عبدالوهاب
 
  
==سيد جواد عاملی اسوه اخلاق==
+
مرحوم سید جواد عاملی در پایان جلد هفتم مفتاح الكرامه كه اواخر باب وكالت قواعد است، داستانی را از وحشی‌گری‌های [[وهابیت|وهابیون]] عهد نخست نقل می‌‌كند كه بازگویی آن می‌‌تواند از اعمال وهابیون نفتی امروز نیز پرده بردارد و نیات این حزب سیاسی در ماسك [[اسلام]] را فاش و روشن سازد:
  
سید جواد علاوه بر مقام والای علمی از نظر اخلاقی نیز قله نشین فضایل بود. چرا كه آنچه را می آموخت جامه عمل می پوشاند. وی بسیار متواضع بود به طوری كه همه تحقیقات وزین و نوآوری های علمی خود را به استادانش نسبت می داد و برای استادان خود احترام زیادی قائل بود و همواره با تجلیل فراوان از آنان یاد می كرد و بسیار خوش اخلاق و مهربان بود. این اسوه اخلاق جان خود را پاكیزه ساخته و به عالی ترین مراتب معنوی و اخلاق نایل گشته بود.
+
«... هم اكنون نیمه شب نهم از ماه مبارك [[رمضان]] سال 1225 هجری است و این كتاب بدست مصنف آن، كوچكترین و ذلیل‌ترین بندگان خدا، محمدجواد حسینی حسنی موسوی عاملی، كه خداوند سبحان با لطف و فضل و رحمت خویش، با او معامله و رفتار نماید پایان پذیرفت، ولی تشویش خاطر و اضطراب احوال حاكم بر زندگی ما است، چون اعراب وحشی، از جمله، آن افرادی كه قائل به مقاله وهابی خارجی هستند، [[نجف]] اشرف و زیارتگاه [[امام حسین]] علیه‌السلام را احاطه نموده‌اند، راه را بسته‌اند و زائرین حسینی را قتل و غارت نموده‌اند.
  
'''احترام استاد'''
+
پس از آن كه شیعیان از زیارت نیمه [[شعبان]] برمی‌‌گشتند، تعداد كثیری از آنان را كشته‌اند و اغلب آن زائرین از ایرانیان هستند. گاهی گفته می‌‌شود تعداد كشته‌ها 150 نفر می‌‌باشد، و گاهی گفته می‌‌شود كمتر، برخی دیگر از زوار عرب در [[حله]] مانده‌اند و تعدادی به نجف اشرف رسیده‌اند. برخی در حله به [[روزه|روزه‌داری]] پرداخته‌اند و برخی به حسكه رفته‌اند، و ما هم اكنون مثل این كه در محاصره قرار گرفته‌ایم. وهابیون هنوز برنگشته‌اند صفوف آنان از [[كوفه]] تا [[حرم امام حسین علیه السلام|حرم امام حسین]] علیه‌السلام به مسافت دو فرسخ یا بیشتر است. قبیله خزعل تسلیم شده‌اند، ولی قبیله‌های بعیج و جشم در حال مقاتله و كارزار هستند. حاكم [[بغداد]] كنار رفته و حاكم دیگری جای او را گرفته است و آنان با هم مقاتله و كارزار دارند اخبار آنان نیز ما را مغموم ساخته است چون راه‌ها بسته است، به همین جهت در این اطراف وهابی‌ها بر اقامت بیشتر طمع دوخته‌اند. حول و قوه از سوی خداوند بزرگ است. درود بر پیامبر خدا و اولاد و اطهار او و خداوند متعال از علمای ما خوشنود و راضی باشد و آنان را در بالاترین جایگاه و با نعمت بهشتی محشور فرماید».<ref> مفتاح الكرامه، ج 7، ص 653، چاپ مصر.</ref>
  
او در آغاز كتاب مفتاح الكرامه در مورد علت اقدام به این تالیف بزرگ و پرمشقت این چنین می‌‌نگارد: من دستور آقا و استادم را، اوئی كه پس از خداوند سبحان و اولیای بزرگوارش (سلام خدا بر آنان باد) پناهگاه و تكیه‌گاه زندگی من بوده است، امتثال نمودم و او عبارت از پیشوای بزرگ، علامه مقدس، اقیانوس بزرگ (علم و معرفت) آیت الله شیخ ‌جعفر (كاشف الغطاء) است كه خداوند متعال مرا فدای او سازد و بقای او را بر سر مؤمنین مستدام بدارد.
+
==وفات ==
  
او كه خداوند عمرش را در كنف حراست و عنایت خاص خویش نگه دارد، به من امر فرمودند: دوست دارم كه تو كتاب قواعد الاحكام امام علامه (حلی) (خداوند مقام شریفش را بالا برد) را محور بحث انتخاب كنی و به آن اعتماد ورزی در هر مساله‌ای كه آرا اصحاب اختلاف پیدا نموده است، دقیقاً اقوال آنان را مورد تامل قرار دهی. علاوه بر اقوال، شهرت و اجماع آنان را نیز بدست آوری. منابع و كتاب‌هایی كه این اقوال از آن‌ها نقل شده است، باز بیاوری اگر به دلیلی برخورد داشتی كه آنان ذكر نكرده‌اند، پس همراه متن، آن دلیل را نیز ذكر نمایی، به هنگام اختلاف اخبار و [[احادیث]]، به صورت موجز آرا و نظریات اهل سنت را نیز بیان نمایی تا نفع آن كامل و موقعیت كتاب بزرگ گردد چون كتاب المختلف علامه كه مخصوص این برنامه است، هر چند پرسود و پرفایده است، ولی جای اكثر اقوال و آرا در آن خالی است.
+
مرحوم سيد جواد عاملی پس از یك عمر رنج و كوشش در راه علم و [[فقه|فقاهت]]، در سال 1226 هـ.ق، در سن 66 سالگی در [[نجف]] اشرف وفات نمود و در صحن مولای متقیان در يكى از حجره هاى شرقى از طرف باب قبله روبروى مرقد مطهر [[امام علی علیه السلام|اميرالمؤمنين على]] عليه السلام مدفون گشت.
  
پس من امر شریف استاد را امتثال نمودم و امیدوارم كه او با دعای مقبول خویش مرا یاری دهد. امر خودم را به خدا تفویض كردم و بر او توكل بسته و هر قدرت و نیرو از سوی اوست.<ref> [[مفتاح الكرامه]]، ج 1، ص 1، چاپ مصر كه به اهتمام آقای سید محسن جبل‌عاملی چاپ شده است.</ref>
+
از يادگارهاى باارزش ايشان كتابخانه اش بود كه در آن بسيارى از نسخ خطى علماى بزرگ از قرون پيشين را جمع آورى كرده بود و در آن زمان از كتابخانه هاى غنى به شمار مى آمد.
 
 
==حادثه دلخراش حمله وهابی‌ها==
 
 
 
مرحوم سید جواد عاملی در پایان جلد هفتم مفتاح الكرامه كه اواخر باب وكالت قواعد است، داستانی را از وحشی‌گری‌های وهابیون عهد نخست نقل می‌‌كند كه بازگویی آن می‌‌تواند از اعمال وهابیون نفتی امروز نیز پرده بردارد و نیات این حزب سیاسی در ماسك اسلام را فاش و روشن سازد:
 
 
 
خدا را سپاس می‌‌گویم، آن چنان كه او اهل و شایسته آن است و درود و [[صلوات]] خود را تقدیم بهترین مخلوقات او، محمد و اولاد معصومین علیهم‌السلام او می‌‌نمایم خداوند متعال با فضل و كرم خود به بركت محمد و آل او بر این بنده منت نهاد و توفیق اتمام این بخش از مفتاح الكرامه را عنایت فرمود هم اكنون نیمه شب نهم از ماه مبارك [[رمضان]] سال 1225 هجری است و این كتاب بدست مصنف آن، كوچكترین و ذلیل‌ترین بندگان خدا، محمدجواد حسینی حسنی موسوی عاملی، كه خداوند سبحان با لطف و فضل و رحمت خویش، با او معامله و رفتار نماید پایان پذیرفت، ولی تشویش خاطر و اضطراب احوال حاكم بر زندگی ما است، چون اعراب وحشی،از جمله، آن افرادی كه قائل به مقاله وهابی خارجی هستند، [[نجف]] اشرف و زیارتگاه [[امام حسین]] علیه‌السلام را احاطه نموده‌اند، راه را بسته‌اند و زائرین حسینی را قتل و غارت نموده‌اند.
 
 
 
پس از آن كه شیعیان از زیارت نیمه [[شعبان]] برمی‌‌گشتند، تعداد كثیری از آنان را كشته‌اند و اغلب آن زائرین از ایرانیان هستند گاهی گفته می‌‌شود تعداد كشته‌ها 150 نفر می‌‌باشد، و گاهی گفته می‌‌شود كمتر، برخی دیگر از زوار عرب در حله مانده‌اند و تعدادی به نجف اشرف رسیده‌اند. برخی در حله به روزه‌داری پرداخته‌اند و برخی به حسكه رفته‌اند، و ما هم اكنون مثل این كه در محاصره قرار گرفته‌ایم. وهابیون هنوز برنگشته‌اند صفوف آنان از [[كوفه]] تا حرم [[امام حسین]] علیه‌السلام به مسافت دو فرسخ یا بیشتر است.
 
 
 
قبیله خزعل تسلیم شده‌اند، ولی قبیله‌های بعیج و جشم در حال مقاتله و كارزار هستند. حاكم [[بغداد]] كنار رفته و حاكم دیگری جای او را گرفته است و آنان با هم مقاتله و كارزار دارند اخبار آنان نیز ما را مغموم ساخته است چون راه‌ها بسته است، به همین جهت در این اطراف وهابی‌ها بر اقامت بیشتر طمع دوخته‌اند. حول و قوه از سوی خداوند بزرگ است درود بر پیامبر خدا و اولاد و اطهار او و خداوند متعال از علمای ما خوشنود و راضی باشد و آنان را در بالاترین جایگاه و با نعمت بهشتی محشور فرماید.<ref> مفتاح الكرامه، ج 7، ص 653، چاپ مصر.</ref>
 
 
 
==وفات سيد جواد عاملی==
 
 
 
او پس از یك عمر رنج و كوشش در راه علم و فقاهت، در سال 1226 هـ.ق، در سن 66 سالگی در [[نجف]] اشرف وفات نمود و در صحن مولای متقیان مدفون گشت.
 
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
<references/>
+
<references />
  
 
==منابع==
 
==منابع==
* عقيقي بخشايشي، تلخيص از كتاب فقهاي نامدار شيعه، صفحه 297.
+
 
* سید جواد عاملی گنجینه دار فقه، [http://www.hawzah.net/fa/daneshvar/daneshvarview/2400 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: 26 اسفند 1392.
+
*عقيقي بخشايشي، تلخيص از كتاب فقهاي نامدار شيعه، صفحه 297.
 +
*سید جواد عاملی گنجینه دار فقه، [http://www.hawzah.net/fa/daneshvar/daneshvarview/2400 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: 26 اسفند 1392.
 +
*[[گلشن ابرار (کتاب)|گلشن ابرار]]، ج1، مدخل "سید جواد عاملی" از علی علیزاده.  
  
 
[[رده:علمای قرن سیزدهم]]
 
[[رده:علمای قرن سیزدهم]]
 
[[رده:فقیهان]]
 
[[رده:فقیهان]]
 
[[رده:راویان حدیث]]
 
[[رده:راویان حدیث]]

نسخهٔ ‏۴ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۰۶

آیت الله سید جواد بن سید محمد حسینی عاملی (1226-1160 ق) یكی از فقهای نامدار شیعه، در قرن سیزدهم و از تلامذه علامه بحرالعلوم و وحيد بهبهاني می‌‌باشد. این اسوه اخلاق جان خود را پاكیزه ساخته و به عالی ترین مراتب معنوی و اخلاق نایل گشته بود. مفتاح الكرامه از آثار مهم اوست.

تحصیلات و استادان

سید جواد در سال 1160 هـ.ق در آبادی شقرا جبل‌ عامل لبنان متولد شده و در همانجا رشد و پرورش یافت. سید جواد پس از آنكه دوران كودكی را پشت سر نهاد به مكتب رفت تا مقدمات علوم را از عموزاده اش ابوالحسن موسی فراگیرد. او در درسها با علاقه زیاد و شوق وافر شركت می جست و در اندك زمانی توانست دروس ‍ مقدماتی را بیاموزد و همین كوشش بی وقفه ای كه از خود نشان می داد موجب گشت تا آشنایان او آینده بسیار روشنی را برایش پیش بینی كنند. وی در آنجا با نسیم جانفزای دانشها و فرهنگ والا و جاوید اسلام آشنا گشت. پس از آنكه استادش دار فانی را وداع گفت و دیگری را یارای سیراب كردن عطش علمی وی نبود او برای رسیدن به اهداف عالی تصمیم به هجرت گرفت.

هجرت علمی:

سید جواد در سال 1194ق، با كوله باری از امید راهی اعتاب مقدس عراق شد تا بتواند از خرمن دانش اندیشمندان شیعی حوزه نجف خوشه چینی كند. قبل از رسیدن به حوزه بزرگ نجف، وارد شهر كربلا شد تا نخست خود را از فرات عشق سیراب سازد؛ ولی هنگامی كه با حضور استوانه های گران سنگی همانند آقا وحید بهبهانی (متوفی 1205ق) و سید علی طباطبایی (متوفی 1231ق) در كربلا مواجه شد در همانجا رحل اقامت افكند تا در جوار بارگاه ملكوتی امام حسین علیه السلام از محضر نورانی آن استادان بزرگ بهره ای علمی و عملی ببرد. وی نزد آقای سید علی صاحب ریاض به فراگرفتن علوم اشتغال ورزید در سایه تلاش و جدیت بلیغی كه داشت، توانست در اندك مدتی به بالاترین مدارج علمی ‌‌نایل آید.

سيد جواد عاملی علاوه بر اساتید مذکور، در نجف از محضر بزرگانی چون آیت الله سید محمدمهدی بحرالعلوم و شیخ جعفر كاشف الغطاء نیز كسب فیض و علم نموده است.

زمانی که سيد بحرالعلوم اداره حوزه نجف را به عهده گرفت وظايف مهم حوزه را تقسيم كرد. از جمله، كارهاى تحقيق و تأليف را به سيد جواد واگذار نمود تا به پژوهش در علوم آل محمد صلى الله عليه و آله بپردازد. اين انديشمند عاليقدر نيز با توجه به اطلاعات فراوانى كه در اخبار و اقوال داشت تأليفات پرارجى از خود به يادگار گذاشت. همچنین فقيه نامى علامه سيد جواد عاملى پس از رحلت سيد بحرالعلوم و مسافرت علامه كاشف الغطا به ايران، بر كرسى تدريس نشست. ایشان همچمنین با فرقه های انحرافی به مبارزه پرداختند.

شاگردان

در مكتب فقهی سید جواد عاملی شاگردانی تلمذ نموده و به مقام شامخ علمی‌‌ و فقهی نائل آمده‌اند كه هر كدام از استوانه‌های فقاهت به شمار می‌‌آیند. در اینجا اسامی‌‌ چند تن از آنان -که برخی از ایشان از علامه بزرگوار اجازه روایت اخذ كرده اند- ذكر می‌‌شود:

  1. آیت الله شیخ محمدحسن نجفی صاحب جواهرالكلام (صاحب اجازه)
  2. آیت الله سید صدرالدین عاملی
  3. آیت الله شیخ جواد، معروف به ملا كتاب (صاحب اجازه)
  4. آیت الله آقا علی هزارجریبی (صاحب اجازه)
  5. آیت الله شیخ محسن اعسم
  6. فرزند ایشان، آقا سید محمد (صاحب اجازه)
  7. شیخ رضا فرزند زین العابدین نوه علامه عاملی (صاحب اجازه)
  8. شیخ حسن بن محمدعلی العبودی (صاحب اجازه)
  9. میرزا عبدالوهاب (صاحب اجازه)

آثار و تألیفات

میرزا محمدعلی مدرس، طبق شیوه مرضیه و عادت حسنه‌ای كه در كتاب مستطاب ریحانه الادب پیش گرفته‌اند، به بازگویی آثار و تالیفات او می‌‌پردازند و تعدادی از آثار گران‌قیمت او را به ترتیب زیر می‌‌آورند:

  1. مفتاح الكرامه: در شرح «قواعد الاحكام» علامه حلی (10 جلد قطور): گویند میرزای قمی ‌‌فراوان به آن مراجعه داشت. هشت جلد این كتاب با مباشرت علامه سید محسن جبل‌عاملی در سال 1332 هـ.ق در مصر به چاپ رسیده است.
  2. ارجوزه‌ای در خمس
  3. ارجوزه‌ای در رضاع
  4. ارجوزه‌ای در زكات
  5. رساله‌ای در اصل برائت
  6. حاشیه بر تهذیب الوصول علامه حلی
  7. حاشیه بر روضه شهید ثانی
  8. حاشیه بر مدارك الاحكام
  9. حاشیه بر شرح طهارت وافی
  10. شرح وافیه در اصول
  11. تجوید قرآن كریم[۱]

علامه عاملی اسوه اخلاق

سید جواد علاوه بر مقام والای علمی از نظر اخلاقی نیز قله نشین فضایل بود. چرا كه آنچه را می آموخت جامه عمل می پوشاند.

احترام استاد:

وی بسیار متواضع بود به طوری كه همه تحقیقات وزین و نوآوری های علمی خود را به استادانش نسبت می داد و برای استادان خود احترام زیادی قائل بود و همواره با تجلیل فراوان از آنان یاد می كرد و بسیار خوش اخلاق و مهربان بود. او در آغاز كتاب مفتاح الکرامه در مورد علت اقدام به این تالیف بزرگ و پرمشقت این چنین می‌‌نگارد:

«من دستور آقا و استادم را، اوئی كه پس از خداوند سبحان و اولیای بزرگوارش (سلام خدا بر آنان باد) پناهگاه و تكیه‌گاه زندگی من بوده است، امتثال نمودم و او عبارت از پیشوای بزرگ، علامه مقدس، اقیانوس بزرگ علم و معرفت آیت الله شیخ ‌جعفر كاشف الغطاء است كه خداوند متعال مرا فدای او سازد و بقای او را بر سر مؤمنین مستدام بدارد. او كه خداوند عمرش را در كنف حراست و عنایت خاص خویش نگه دارد، به من امر فرمودند: دوست دارم كه تو كتاب قواعد الاحكام امام علامه حلی (خداوند مقام شریفش را بالا برد) را محور بحث انتخاب كنی و به آن اعتماد ورزی در هر مساله‌ای كه آرا اصحاب اختلاف پیدا نموده است، دقیقاً اقوال آنان را مورد تامل قرار دهی. علاوه بر اقوال، شهرت و اجماع آنان را نیز بدست آوری. منابع و كتاب‌هایی كه این اقوال از آن‌ها نقل شده است، باز بیاوری اگر به دلیلی برخورد داشتی كه آنان ذكر نكرده‌اند، پس همراه متن، آن دلیل را نیز ذكر نمایی، به هنگام اختلاف اخبار و احادیث، به صورت موجز آرا و نظریات اهل سنت را نیز بیان نمایی تا نفع آن كامل و موقعیت كتاب بزرگ گردد، چون كتاب المختلف علامه كه مخصوص این برنامه است، هر چند پرسود و پرفایده است، ولی جای اكثر اقوال و آرا در آن خالی است. پس من امر شریف استاد را امتثال نمودم و امیدوارم كه او با دعای مقبول خویش مرا یاری دهد. امر خودم را به خدا تفویض كردم و بر او توكل بسته و هر قدرت و نیرو از سوی اوست».[۲]

حادثه حمله وهابی‌ها

مرحوم سید جواد عاملی در پایان جلد هفتم مفتاح الكرامه كه اواخر باب وكالت قواعد است، داستانی را از وحشی‌گری‌های وهابیون عهد نخست نقل می‌‌كند كه بازگویی آن می‌‌تواند از اعمال وهابیون نفتی امروز نیز پرده بردارد و نیات این حزب سیاسی در ماسك اسلام را فاش و روشن سازد:

«... هم اكنون نیمه شب نهم از ماه مبارك رمضان سال 1225 هجری است و این كتاب بدست مصنف آن، كوچكترین و ذلیل‌ترین بندگان خدا، محمدجواد حسینی حسنی موسوی عاملی، كه خداوند سبحان با لطف و فضل و رحمت خویش، با او معامله و رفتار نماید پایان پذیرفت، ولی تشویش خاطر و اضطراب احوال حاكم بر زندگی ما است، چون اعراب وحشی، از جمله، آن افرادی كه قائل به مقاله وهابی خارجی هستند، نجف اشرف و زیارتگاه امام حسین علیه‌السلام را احاطه نموده‌اند، راه را بسته‌اند و زائرین حسینی را قتل و غارت نموده‌اند.

پس از آن كه شیعیان از زیارت نیمه شعبان برمی‌‌گشتند، تعداد كثیری از آنان را كشته‌اند و اغلب آن زائرین از ایرانیان هستند. گاهی گفته می‌‌شود تعداد كشته‌ها 150 نفر می‌‌باشد، و گاهی گفته می‌‌شود كمتر، برخی دیگر از زوار عرب در حله مانده‌اند و تعدادی به نجف اشرف رسیده‌اند. برخی در حله به روزه‌داری پرداخته‌اند و برخی به حسكه رفته‌اند، و ما هم اكنون مثل این كه در محاصره قرار گرفته‌ایم. وهابیون هنوز برنگشته‌اند صفوف آنان از كوفه تا حرم امام حسین علیه‌السلام به مسافت دو فرسخ یا بیشتر است. قبیله خزعل تسلیم شده‌اند، ولی قبیله‌های بعیج و جشم در حال مقاتله و كارزار هستند. حاكم بغداد كنار رفته و حاكم دیگری جای او را گرفته است و آنان با هم مقاتله و كارزار دارند اخبار آنان نیز ما را مغموم ساخته است چون راه‌ها بسته است، به همین جهت در این اطراف وهابی‌ها بر اقامت بیشتر طمع دوخته‌اند. حول و قوه از سوی خداوند بزرگ است. درود بر پیامبر خدا و اولاد و اطهار او و خداوند متعال از علمای ما خوشنود و راضی باشد و آنان را در بالاترین جایگاه و با نعمت بهشتی محشور فرماید».[۳]

وفات

مرحوم سيد جواد عاملی پس از یك عمر رنج و كوشش در راه علم و فقاهت، در سال 1226 هـ.ق، در سن 66 سالگی در نجف اشرف وفات نمود و در صحن مولای متقیان در يكى از حجره هاى شرقى از طرف باب قبله روبروى مرقد مطهر اميرالمؤمنين على عليه السلام مدفون گشت.

از يادگارهاى باارزش ايشان كتابخانه اش بود كه در آن بسيارى از نسخ خطى علماى بزرگ از قرون پيشين را جمع آورى كرده بود و در آن زمان از كتابخانه هاى غنى به شمار مى آمد.

پانویس

  1. ریحانه الادب، ج 3، ص 396-397.
  2. مفتاح الكرامه، ج 1، ص 1، چاپ مصر كه به اهتمام آقای سید محسن جبل‌عاملی چاپ شده است.
  3. مفتاح الكرامه، ج 7، ص 653، چاپ مصر.

منابع

  • عقيقي بخشايشي، تلخيص از كتاب فقهاي نامدار شيعه، صفحه 297.
  • سید جواد عاملی گنجینه دار فقه، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: 26 اسفند 1392.
  • گلشن ابرار، ج1، مدخل "سید جواد عاملی" از علی علیزاده.