سید محمدعلی علوی گرگانی

آیت الله العظمی علوی حسینی گرگانی (1318 - 1400 ش) از مراجع تقلید معاصر شیعه و یکی از استوانه‌های بزرگ علمی در حوزه‌ علمیه قم بودند.

خدمات این عالم جلیل القدر در اعلای کلمه الله و نصرت دین مبین و تعظیم شعائر و عرض اخلاص و ادب ایشان به پیشگاه حضرات معصومین علیهم السلام به ویژه آستان ملائک‌پاسبان حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف، از ویژگی های مبرز ایشان بود.

نام کامل	سید محمدعلی علوى حسینی گرگانى
زادروز	1318 شمسی
زادگاه	نجف
وفات	۲۴ اسفند ۱۴۰۰ شمسی
اساتید	آیت الله بروجردى، امام خمینى،...
آثار	مناسک حج، نورالهدى،...

مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی "مقاله‌ یک نشریه" متناسب با این عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

ولادت

آیت الله العظمى علوى گرگانى، فرزند آیت الله آقاى حاج سید سجاد علوى در خجسته ایام ولادت با سعادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در سال ۱۳۵۹ ق (خرداد ۱۳۱۸ ش) در نجف اشرف، در بیت فضیلت و تقوا زاده شد. این ولادت، موجى از شادى و سرور در دل پدر بزرگوارش برانگیخت، چه تا آن زمان چند پسر براى وى متولد شده بودند اما همگى در همان کودکى، از دنیا رفته بودند. لذا وى به ساحت مقدس امیرالمؤمنین علیه السلام متوسل شد و از آن حضرت، درخواست فرزندى عالم و صالح نمود.

آیت الله حاج سید سجاد علوى، شبى در عالم خواب به محضر امیرمؤمنان علیه السلام مشرف شد و حضرت، بدو مژده ولادت پسرى را در آینده نزدیک داد و از او خواست تا فرزندش را به نام «على» نامگذارى نماید. هنگامى که این پسر به دنیا آمد، پدرش براى رعایت استحباب او را به نام «محمد» و براى قولى که به امیرالمؤمنین علیه السلام داده بود، او را به «على» نامگذارى کرد. پدرش، بارها بدو مى گفت: محمدعلى! تو با دیگر برادرانت تفاوت خواهى داشت و در آینده به مقامات عالیه خواهى رسید. چون تو را با توسل به ذیلِ عنایت امیرالمؤمنین، از خدا گرفته ام. معظم له، در دامان پاک پدر و مادرش رحمة الله علیهما بالید و پرورش یافت و بسیارى از مسائل دین و خواندن و نوشتن را در محضر پدرش بیاموخت.

تحصیلات

آیت الله العظمى علوى، هفت ساله بود (۱۳۶۵ ق) که همراه پدر بزرگوارش به ایران باز آمد و به قرائت قرآن مجید و آموختن نصاب و حساب و گلستان و پس از آن به یادگیرى فنون ادب و علوم عرب نزد ایشان پرداخت. نخست، ادبیات و مغنى و مطول و بخشى از شرح لمعه را نزد والدش بیاموخت و در سن شانزده سالگى (۱۳۷۴ ق)، همراه با معظم‌له و گروهى از همشهریانش به زیارت عتبات عالیات، بیت الله الحرام و بیت المقدس و شامات نائل آمد (و در طول مسیر به بازگویى مسائل شرعى و خواندن کتاب‌هاى دینى براى کاروانیان مى پرداخت).

در بازگشت از سفر حج، قصد ماندن و تحصیل در حوزه علمیه نجف اشرف را داشت که مرحوم آیت الله العظمى حکیم در زمانى که به دیدار پدر بزرگوارش آمده بود و از قصد ایشان آگاه شد، فرمودند: اگر ایشان در حوزه علمیه قم به تحصیل بپردازد بهتر است، چون حوزه قم واجد دو ویژگى است: فن تدریس و فن سخنورى، شخصى که در آن حوزه تحصیل نماید هر دو را فرامى گیرد، هم درس مى خواند و هم درس مى دهد و هم به تبلیغ دین مى پردازد، ولذا رهسپار حوزه علمیه قم شد و در محضر درس اساتید بزرگ همانند حضرات آیات: مجاهدى تبریزى، سلطانى طباطبایى و ستوده اراکى، زانوى ادب به زمین زد و باقیمانده سطوح را فراگرفت و این همه، ۴ سال به طول انجامید. (که نشانگر استعداد بسیارش در کسب معلومات و ضبط محفوظات است).

اساتید

معظم‌له، در خلال تحصیل خویش توفیق یافت از دانش سرشار استوانه هاى علم و فقاهت، توشه ها برگیرد و مبانى علمى اش را استوار سازد. آنان عبارتند از:

• ۱. زعیم بزرگ شیعه آیت الله العظمى بروجردى، که سه سال از درس فقه ایشان بهره برد.

• ۲. رهبر کبیر انقلاب آیت الله العظمى امام خمینى، که هشت سال از درس اصول ایشان استفاده کرد.

• ۳. آیت الله سید محمد محقق احمدآبادى یزدى - مشهور به محقق داماد - که دوازده سال از درس فقه و اصول وى بهره برد.

• ۴. آیت الله العظمى سید محمدرضا موسوى گلپایگانى.

• ۵. آیت الله حاج شیخ عباسعلى شاهرودى.

• ۶. آیت الله حاج شیخ محمدعلى اراکى.
• ۷. آیت الله حاج آقا مرتضى حایرى یزدى - که مدت ۱۵ سال در درس فقه ایشان شرکت جُست و مورد توجه فراوان معظم‌له بود.

همچنین، معظم‌له در ایام تعطیل حوزه علمیه قم در فصل تابستان به مدت هفت سال، به نجف اشرف مى رفت و علاوه بر زیارت عتبات عالیات، به درس علماى بزرگ نجف رفته و از آنان بهره ور مى شد. ایشان عبارتند از آیات عظام: امام خمینى، آقاى خویى، آقاى شاهرودى و میرزا باقر زنجانى قدس الله اسرارهم.

تدریس

استاد معظم آیت الله العظمى علوى مدظله العالى، عمر پربار خویش را به تألیف و تدریس و تبلیغ دین گذرانیده است. ایشان از همان اوانِ تحصیل، به تدریس کتب ادبیات و سطوح پرداخت. (۱۳۳۴ ش) بارها سیوطى و مغنى و مطول، شرح شمسیه و شرح نظام را تدریس کرد و در همان زمانِ نوجوانى (۱۶ سالگى) کتاب «کشف الغاشیة عن وجه الحاشیه» را تألیف نمود.

از سال ۱۳۸۲ ق به تدریس سطوح (معالم، قوانین، شرح لمعه و شرح تجرید) و سطح عالى (رسائل، مکاسب و کفایه و شرح منظومه) پرداخت و گاه روزانه، چهار درس را تدریس مى کرد و درس‌هایش، در زمره معروفترین و چشمگیرترین درس‌هاى حوزه علمیه قم بود. یکى از مورخین حوزه علمیه قم - بیش از ۳۰ سال پیش (۱۳۵۰ ش)- درباره ایشان، نوشت: معظم‌له از فضلاء و مدرسین و اساتید سطوح عالى حوزه علمیه است، که به زیور علم و تقوا و متانت و بزرگوارى آراسته است.

جناب استاد، در سال ۱۴۰۵ ق بود که بنا به تقاضاى گروهى از فضلاء تدریس خارج فقه (بر اساس کتاب شرایع الاسلام ابوالقاسم نجم الدین جعفرِ محقق حلى) را آغاز کرد و تاکنون کتاب‌هاى: طهارت و زکات را به پایان برده و هم اکنون شرح کتاب صلاة را ادامه مى دهند و همزمان خارج اصول را نیز بر پایه کفایة الاصول آغاز نمود که دوره کامل آن ۱۵ سال به طول انجامید و به پایان رسید و هم اکنون دومین دوره آن، آغاز شده است. وى در طول ۴۰ سال تدریس خویش، فضلاى بى شمارى را از سرچشمه زلال علوم اهل بیت علیهم السلام، بهره مند ساخته که بسیارى از آنان، هم اینک در شهرهاى مختلف و سمَت‌هاى گوناگون مانند: تدریس در حوزه و دانشگاه، امامت جمعه و جماعت، قضاوت و نمایندگى مجلس به خدمت به اسلام و مسلمین اشتغال دارند.

شیوه تدریس:

درس معظم‌له از ملاحت گفتار، تتبع اقوال و دقت و بررسى آن‌ها، تحقیق مبسوط در روایات (فقه الحدیث) و جمع بین اخبار متعارضه و بررسى رجال حدیث برخوردار است. ایشان، با نظر افکندن در کتاب‌هاى متداول و غیرمتداول (همانند: غنائم الایام میرزاى قمى، وسیلة المعاد ملا اسماعیل عقیلى نورى، جامع المدارک آیت اللَّه خوانسارى) و نقد و بررسى آن‌ها و کاویدن ادله، سرانجام قولى را برگزیده که گاه این سخن با سخنِ دیگر فقیهان منطبق بوده و گاه متفرد است.

ایشان، به حضور منظم و بدون تعطیل در ایام درسى و سرِ ساعت، بدون اندکى تأخیر - مقید بوده و در روزهاى چهارشنبه به شرح و توضیح حدیثى از فرمایشات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مى پردازد - و اگر روزى چهارشنبه، تعطیل باشد این کار را در روز پیشین آن انجام مى دهد - و از این رهگذر تاکنون به شرح وصایاى رسول خدا صلی الله علیه و آله به امیرالمومنین علیه السلام، ابوذر غفارى و عبدالله بن مسعود توفیق یافته است. (که شرح وصایاى پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به ابوذر به نام انوار اخلاقى «ره توشه پارسایان» چاپ رسیده است).

معظم‌له در طول درس، به یکایک پرسش‌ها و اشکالات - هر چند سست و بى پایه - شاگردان خود گوش فراداده و با خوشرویى و اخلاق حسنه به پاسخ آن‌ها مى پردازد و از شاگردان سخت کوش خویش به شایستگى تقدیر به عمل مى آورد و بر فراز منبر تدریس، از آنان احترام مى نماید. ایشان در خلال درس، نیز به ذکر مطالب مناسب از تاریخ و تفسیر و رجال و مواعظ نیز پرداخته و درسش، آمیزه اى از مطالب گرانقیمت و ارزشمند است که نتیجه سالیان فراوان مطالعات مختلف و تجربه هاى بسیار معظم‌له مى باشد.

تألیفات

استاد بزرگوار ما، آیت الله العظمى علوى به جز تدریس منظم فقه و اصول (که صدها نوارِ آن موجود است)، تبلیغ و ترویج شعائر دینى، پرورش شاگردان فراوان و راهنمایى مردمان و مقلدان، داراى تألیفات متعدد فقهى، اصولى، حدیثى و رجالى است که نام آن‌ها عبارتند از:

الف. آثار چاپى:

• ۱. توضیح المسائل (به اردو ترجمه شده است.)؛

• ۲. اجوبة المسائل یا پاسخ به جدیدترین استفتائات (۲ ج)؛

• ۳. مناسک حج. (آداب، اعمال و استفتائات حج)؛

• ۴. منهج الصالحین (رساله توضیح المسائل عربى)؛

• ۵. منهج الناسکین (مناسک حج عربى)؛

• ۶. نورالهدى (تعلیقه بر عروة الوثقى)؛

• ۷. المناظر الناضرة فی احکام العترة الطاهرة (ج ۱. بخشى از کتاب الطهارة)؛

• ۸. تعلیقه بر تحریرالوسیله (۲ ج، چاپ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى)؛

• ۹. گلچینى از انوار اخلاقى (برگزیده درس اخلاق روز چهارشنبه]؛

• ۱۰. ره توشه پارسایان، انوار اخلاقى (ج ۱، شرح وصایاى پیامبر اکرم به ابوذر غفارى)؛

• ۱۱. توحید از دیدگاه علم (یکى از سخنرانى هاى معظم‌له).

ب. آثار غیرچاپى:

• ۱. المناظر الناضرة (ج ۲ تا ۱۰. شرح مفصل ابواب طهارت، صلاة و زکات شرایع الاسلام)؛

• ۲. لئالى الاصول (۱۰ جلد. از مباحث الفاظ تا پایان استصحاب)؛

• ۳. زبدة اللئالى - تلخیص کتاب فوق؛

• ۴. القواعد الفقهیة (قاعده هاى: ضمان، لاضرر، تقیه، عدالت، میسور و اصالة الصحة)؛

• ۵. رساله در فروع علم اجمالى؛

• ۶. رساله در تعادل و تراجیح؛

• ۷. رساله در اجتهاد و تقلید؛

• ۸. تقریرات درس فقه آیت الله العظمى بروجردى (بحث: طهارت و قضا)؛

• ۹. تقریرات درس فقه آیت الله محقق داماد (کتاب صلاة و حج)؛

• ۱۰. تقریرات درس فقه آیت الله حاج شیخ عباسعلى شاهرودى (کتاب طهارت)؛

• ۱۱. تقریرات درس فقه آیت الله اراکى (بحث صلاة الجمعة)؛

• ۱۲. تقریرات درس فقه آیت الله حاج آقا مرتضى حایرى (کتاب طهارت و خمس)؛

• ۱۳. تقریرات درس اصول آیت الله العظمى امام خمینى (از بحث مقدمه واجب تا آخر قطع و ظن)؛

• ۱۴. تقریرات درس اصول آیت الله محقق داماد (دوره کامل)؛

• ۱۵. تعلیقه بر وسیله النجاة؛

• ۱۶. تعلیقه بر منهاج الصالحین؛

• ۱۷. کشف الغاشیة عن وجه الحاشیة (توضیح مشکلات حاشیه ملا عبدالله، اولین تألیف معظم‌له)؛

• ۱۸. نورالبیان فى تفسیر القرآن؛

• ۱۹. طبقات الرجال؛

• ۲۰. ره توشه پارسایان انوار اخلاقى (ج ۲ و ۳. شرح وصایاى پیامبر اکرم به امیرالمؤمنین و عبدالله بن مسعود).

فعالیت‌های اجتماعی

مرجعیت:

معظم‌له، یکى از چهره هاى مشهور علم و تقوا و فقاهت در حوزه علمیه قم بوده و در زمان مرجعیت آیاتِ عظام و مراجع تقلید پیشین، چشم‌هاى بسیارى به سویش دوخته شده بود، پس از ضایعه وفات آنان بود که بسیارى از مردم مؤمن و متدین - به ویژه اهالى مازندران و گیلان - از جنابش تقاضاى رساله عملیه نمودند که معظم له در سال ۱۴۱۲ ق، فتاواى خویش را در اختیار همگان قرار دادند - که به زبان‌هاى عربى و اردو نیز ترجمه شده - و بسیارى از مؤمنان در داخل و خارج کشور تقلید ایشان را پذیرفته و بخشى از شهریه طلاب حوزه علمیه قم، همه ماهه توسط ایشان پرداخت مى گردد.

تبیلغ دین:

قرآن مجید، یکى از وظایف فقیهان و عالمانِ دین را انذار مردمان و تبلیغ رسالات خداوند برمى شمرد. آیه شریفه «نَفْر» (توبه، ۱۲۲) وظیفه یکایک اندیشمندان را تعیین نموده و آن «ابلاغ تکلیف» است. آیت الله العظمى علوى هم بر طبق عمل به وظیفه خویش، از همان اوان طلبگى اش به تبلیغ دین پرداخت و سالیان فراوان در ایام ماه مبارک رمضان و محرم و صفر بر مسند وعظ و ارشاد تکیه زده و هزاران نفر را با بیان شیوا و سخنان زیباى خویش از آبشخور علوم اهل‌بیت علیهم السلام سیراب نموده است و این شیوه پسندیده، حتى پس از مرجعیت معظم‌له ادامه دارد. ایشان، به جز این ایام سالیان فراوان، قبل از رسیدن به مرجعیت (۱۸ سال متمادى) در گرما و سرما در تابستان و زمستان هر پنج‌شنبه و جمعه به تهران مى رفت و پیرامون معارف دین در مسجد فاطمیه سخن مى گفت و در همین راستا، هیئت محترم وحدت فاطمیه و صندوق قرض الحسنه آن را هم تأسیس نمود و همزمان به تدریس شرح منظومه و شرح تجرید و اصول اعتقادات به گروهى از اساتید دانشگاه و دانشجویان محترم مى پرداخت.

بناهای ماندگار:

آیت الله العظمى علوى، احداث و بنیاد بناهاى خیریه و عام المنفعه را وجهه همت خویش ساخته و تاکنون در ساختمان - کلى یا جزئى - چندین بناى خیر، نقش اساسى و سهم چشمگیر داشته است. معظم‌له، علاوه بر اجازه مصرف بخشى از وجوه شرعیه براى احداث بناهاى عام المنفعه، خود نیز به بنیادِ مسجد، حسینیه، درمانگاه و صندوق قرض الحسنه در نقاط مختلف اقدام فرموده است. تعمیر بخشى از مسجد جامع گرگان، تأسیس و تعمیر چند مسجد در گرگان و روستاهاى اطراف، مسجد اعظم و درمانگاه آیت الله حاج سید سجاد علوى در روستاى النگ، حسینیه سیدالشهدا در مهدى شهر سمنان، صندوق قرض الحسنه و هیئت محترم «وحدت فاطمیة» در خیابان هفده شهریور جنوبى (تهران) - از آن جمله است. همچنین دفتر معظم‌له در قم و مشهد مقدس، در ایام ولادت و شهادتِ ائمه اطهار علیهم السلام و روزهاى پنج‌شنبه هر هفته، شاهد برگزارى مجالس معظم و باشکوهى است که خطبا و وعاظ محترم پیرامون معارف شیعى و احیاى امر اهل‌بیت علیهم السلام، به سخنرانى مى پردازند و نام و یاد اهل‌بیت عصمت و طهارت را گرامى مى دارند. خداوند بر دوامِ توفیقات و صحت و خدمات ایشان بیافزاید و به آمال و مقاصدش در اجراى فرامین الهى، جامه عمل بپوشاند.

رحلت

مرحوم آیت‌الله العظمی سید محمدعلی علوى حسینی گرگانى سرانجام در بعدازظهر روز سه‌شنبه 24 اسفند ۱۴۰۰ در قم دار فانی را وداع گفت.

منبع:

سایت محمدعلی علوی گرگانی

آرشیو عکس و تصویر

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در کودکی

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی (نفر وسط) در نوجوانی

• 

  از راست: ناشناس، سید سجاد علوی حسینی گرگانی، سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی و ناشناس

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در نوجوانی

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در جوانی

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در راهپیمایی دوران انقلاب

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی (نفر وسط) در لباس احرام و در سرزمین وحی

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی

• 

  از راست: محمدابراهیم جناتی، سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی، ناصرالدین انصاری قمی و جعفر سبحانی

• 

  از راست: ناشناس، سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی، محمدعلی گرامی و مسلم ملکوتی

• 

  از راست: سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی، عبدالله جوادی آملی، مسلم ملکوتی و سید علی حسینی خامنه ای

• 

  تشییع پیکر سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در گرگان

• 

  تشییع پیکر سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در گرگان