مختلف الشیعه (کتاب): تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | کتاب | + | کتاب '''«مُختَلَف الشیعة فى أحکام الشریعة»''' از آثار مهم فقهی [[علامه حلی|علامه حلى]] (م، ۷۲۶ ق) است که به دلیل جایگاه والا و سبک خاص و محتواى عمیق آن، مرجع کتب فقهى استدلالى بوده و شروح و [[حاشیه|حواشى]] متعددى بر آن نوشته شده است. این کتاب که تمام [[ابواب فقه]] را دربر دارد، صرفاً به آراى فقهاى [[شیعه|شیعه]] تا عصر مؤلف نظر داشته و به تطبیق و بررسى فروعات فقهى مورد اختلاف آنان پرداخته است. |
{{مشخصات کتاب | {{مشخصات کتاب | ||
| سطر ۵۴: | سطر ۵۴: | ||
==حواشى و شروح کتاب== | ==حواشى و شروح کتاب== | ||
| − | به دلیل اهمیت کتاب «مختلف الشیعة» و اسلوب و روش خاص آن، علما و فقهاى عظام به آن توجه خاصى | + | به دلیل اهمیت کتاب «مختلف الشیعة» و اسلوب و روش خاص آن، علما و فقهاى عظام [[شیعه]] به آن توجه خاصى داشته و شروح و [[حاشیه|حواشى]] متعددى بر آن نوشتهاند، از جمله: |
| − | * حاشیۀ | + | * حاشیۀ [[محقق ثانی|محقق کرکى]] (م ۹۴۰ ق) |
| − | + | * حاشیۀ [[میرداماد|میرداماد]] (م ۱۰۴۰ ق). | |
| − | * حاشیۀ | + | * حاشیۀ [[حسن بن زین الدین عاملی|شیخ حسن بن زینالدین شهید ثانى]]، صاحب [[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم]] (م ۱۰۱۱ ق). |
| − | * | + | * شرح [[شیخ بهایی|شیخ بهاءالدین محمد عاملى]] (م ۱۰۳۱ ق). |
| − | + | * حاشیۀ [[میرزا رفیعا نائینی]] (م ۱۰۸۲ ق). | |
| − | |||
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | * | ||
| − | |||
* منهاج الشریعة فی شرح مختلف الشیعة، تألیف سید فیض الله بن عبدالقاهر حسینى تفریشى. | * منهاج الشریعة فی شرح مختلف الشیعة، تألیف سید فیض الله بن عبدالقاهر حسینى تفریشى. | ||
| − | * | + | * حاشیۀ [[میرزا عبدالله افندی|میرزا عبدالله افندی اصفهانى]] (م ۱۱۳۰ ق). |
| + | * حاشیۀ [[سید صدرالدین رضوی قمی]] (۱۱۶۰-۱۰۹۵ ق). | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* [[نرم افزار جامع فقه اهلبیت (علیهم السلام) ۲|نرم افزار جامع فقه اهل البیت]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | * [[نرم افزار جامع فقه اهلبیت (علیهم السلام) ۲|نرم افزار جامع فقه اهل البیت]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | ||
| − | * کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، | + | * کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری. |
| − | + | [[رده:منابع فقهی]][[رده:منابع فقه شیعه]] [[رده:منابع فقه استدلالی]] | |
| − | [ | ||
| − | |||
| − | [[رده:منابع | ||
[[رده:آثار علامه حلی]] | [[رده:آثار علامه حلی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۸ فوریهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۴۰
کتاب «مُختَلَف الشیعة فى أحکام الشریعة» از آثار مهم فقهی علامه حلى (م، ۷۲۶ ق) است که به دلیل جایگاه والا و سبک خاص و محتواى عمیق آن، مرجع کتب فقهى استدلالى بوده و شروح و حواشى متعددى بر آن نوشته شده است. این کتاب که تمام ابواب فقه را دربر دارد، صرفاً به آراى فقهاى شیعه تا عصر مؤلف نظر داشته و به تطبیق و بررسى فروعات فقهى مورد اختلاف آنان پرداخته است.
 | |
| نویسنده | علامه حلی |
| موضوع | فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۹ |
|
| |
مؤلف کتاب
شیخ جمالالدین حسن بن یوسف بن مطهر حلى (۶۴۷-۷۲۶ ق)، مشهور به علامه حلى، در سال ۶۴۷ق، در شهر حله عراق به دنیا آمد. پدرش، شیخ سدیدالدین حلى، از علماى برجسته و داراى مقام علمى و اجتماعى بوده است. از اساتید وی علاوه بر پدرش، می توان به محقق حلى (دایى علامه)، ابن نما حلی و خواجه نصیرالدین طوسی اشاره کرد.
علامه حلی یکی از نامی ترین علمای شیعه و صاحب آثاری در فقه، اصول و کلام و منطق و فلسفه و رجال و غیره است و ریاست و مرجعیت شیعه در قرن هفتم هجری به او منتهی گردیده است. سلطان محمد خدابنده مغول، تحت تأثیر وى مذهب تشیع را پذیرفت و دستور داد به نام دوازده امام علیهم السلام خطبه خوانده شود و سکه بزنند و علامه نیز کتاب الفین و کتاب منهاج الکرامه را به نام وى تألیف کرد.
برخی دیگر از آثار ایشان عبارتند از: مبادى الوصول إلى علم الاصول، خلاصة الاقوال فى معرفة الرجال، إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین و تذکرة الفقهاء. علامه حلی در سال ۷۲۶ق، در حله وفات نمود و در یکى از صحنهاى حرم امیرالمؤمنین (ع) در نجف اشرف مدفون گردید.
محتوای کتاب
«مختلف الشیعة» بر خلاف سایر کتب فقهى مفصل علامه، یک دوره کامل فقه مقارنهاى و استدلالى از طهارت تا دیات را در بر دارد؛ زیرا بسیارى از کتب مفصل علامه در فقه کامل نیست و تمام ابواب فقهى ذکر نشده است. این کتاب دائرةالمعارف فتاواى مختلف در فقه شیعه مىباشد و علاوه بر مباحث رجالى و اصولى به اساسىترین مبانى و نظریات فقهى مورد نیاز یک فقیه اشاره شده است.
علامۀ حلّى مباحث کتاب را در ۷ قسمت کلى و ۱۸ کتاب تقسیم نموده که عبارتند از:
- قسمت اول، طهارة و صلاة
- قسمت دوّم، زکاة، خمس، صوم و قسمتى از حج تا مبحث طواف و سعى
- قسمت سوّم، بقیۀ کتاب حج و جهاد
- قسمت چهارم، اجاره، عطایا و توابع آن و قسمتى از نکاح تا مبحث صداق
- قسمت پنجم، بقیۀ نکاح، عتق و توابع آن، ایمان و توابع آن
- قسمت ششم، صید و ذبائح و توابع آن، قضاء و شهادات، میراث
- قسمت هفتم، حدود، قصاص و دیات
ویژگىهای کتاب
«مختلف الشیعة» از نظر ویژگىهاى متعدد و تنوع در ابداعات و ابتکارات مجموعۀ کم نظیرى است که به بعضى از این ویژگىها اشاره مىشود.
- ذکر فتاواى کمیاب: در این کتاب بسیارى از فتاوا و نظریات فقهایى همچون ابن جنید، ابن ابی عقیل و پدر شیخ صدوق که در سایر کتب فقهى دیده نمىشود، وجود دارد. به همین دلیل این کتاب به عنوان یکى از منابع کمیاب دستیابى به نظریات این بزرگان مىباشد.
- بیان قواعد اصولى و رجالی: علاوه بر طرح مباحث فقهى مفصّل، وسعت مباحث اصولى و رجالى مطرح شده در کتاب از دیگر خصوصیات کتاب مىباشد. بکارگیرى قواعد اصولى در نزد امامیه همچون استصحاب، جمع بین ادله در تعارض آنان و نظائر آن و همچنین رد قواعد اصولى عامه همچون قیاس در کتاب بسیار استفاده شده.
- استفادۀ وسیع از منابع فقهى: مؤلف در سطح بسیار وسیعى به استقراء نظریات و بررسى آنها پرداخته است و علاوه بر آن به کتب فقهى متعددى نیز ارجاع داده است. وی بیش از همه از شیخ طوسى و پس از وى سید مرتضى و شیخ مفید نظریاتى را مطرح مىنماید امّا مؤلف در موارد نادرى به نظریات محمد بن یعقوب کلینى یعنى در سه مورد متعرض شده است. و اما کتابهایى که در کتاب به آنها متعرض شده است عبارتند از: مصابیح الأنوار، المقنع، التبیان، المسائل الخلافیة سید مرتضى، مدارک الأحکام، المبسوط، النهایة، الإنتصار، المصباح، التهذیب، الخلاف، جمل العلم و العمل، استبصار، من لایحضره الفقیه و... .
حواشى و شروح کتاب
به دلیل اهمیت کتاب «مختلف الشیعة» و اسلوب و روش خاص آن، علما و فقهاى عظام شیعه به آن توجه خاصى داشته و شروح و حواشى متعددى بر آن نوشتهاند، از جمله:
- حاشیۀ محقق کرکى (م ۹۴۰ ق)
- حاشیۀ میرداماد (م ۱۰۴۰ ق).
- حاشیۀ شیخ حسن بن زینالدین شهید ثانى، صاحب معالم (م ۱۰۱۱ ق).
- شرح شیخ بهاءالدین محمد عاملى (م ۱۰۳۱ ق).
- حاشیۀ میرزا رفیعا نائینی (م ۱۰۸۲ ق).
- منهاج الشریعة فی شرح مختلف الشیعة، تألیف سید فیض الله بن عبدالقاهر حسینى تفریشى.
- حاشیۀ میرزا عبدالله افندی اصفهانى (م ۱۱۳۰ ق).
- حاشیۀ سید صدرالدین رضوی قمی (۱۱۶۰-۱۰۹۵ ق).
منابع
- نرم افزار جامع فقه اهل البیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
