میرزا حبیب الله خراسانی: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{مدخل دائرة المعارف|[[اثر آفرینان]]}} | {{مدخل دائرة المعارف|[[اثر آفرینان]]}} | ||
| − | ''' | + | '''میرزا حبیب‌الله مجتهد خراسانی''' (۱۳۲۷-۱۲۶۶ ق)، [[فقیه]]، مجتهد، عارف و شاعر قرن 14 قمری، [[تخلص|متخلص]] به «حبیب» است. وى از شاگردان [[میرزا محمدحسن شیرازی|میرزا حسن شیرازى]] و [[میرزا حبیب الله رشتی|میرزا حبیب‌اللَّه رشتى]] بود. |
| − | + | == زندگی‌نامه == | |
| + | حبیب خراسانی در ۹ [[ماه جمادی الاول|جمادی الاولی]] ۱۲۶۶ قمری در [[مشهد]] به دنیا آمد. پدرش میرزا محمدهاشم مجتهد (متوفی ۱۲۶۹) نوه میرزا مهدی مجتهد معروف به شهید رابع بود. میرزا محمدمهدی، در ۱۲۱۸ق به فرمان نادر میرزا (متوفی ۱۲۱۸) پسر شاهرخ میرزا افشار که مشهد را تصرف کرده بود به شهادت رسید. به همین سبب فرزندان و نوادگان میرزامهدی به «شهیدی» معروف شده اند. | ||
| − | [[ | + | برخی، حبیب خراسانی را میرزا حبیب الله مجتهد رضوی یا حسینی نیز نامیده اند. [[تخلص|تخلصش]] حبیب» و در [[خراسان]] معروف به «آقا» بوده است. با بالا گرفتن اختلافات و تندروی [[مشروطیت|مشروطه]] خواهان، میرزا حبیب تصمیم گرفت به [[مدینه]] سفر کند و باقی عمر را در آنجا بگذراند. او در ۲۷ [[ماه شعبان|شعبان]] ۱۳۲۷ق در ۶۱ سالگی در بحرآباد به طور ناگهانی درگذشت. پیکر او را در [[حرم امام رضا علیه السلام|حرم امام رضا]] (علیه السلام) در صفه شاه طهماسب یا رواق پس پشت، روبه روی [[ضریح]] دفن کردند. |
| − | + | مرگ ناگهانی حبیب و حوادثی که پیش از درگذشتش رخ داد، سبب شد که در بین نزدیکانش شایع شود که مشروطه خواهان از بیم آنکه وی در خارج از ایران فتوایی علیه آنان صادر کند، او را مسموم کرده اند. | |
| − | سید حسن | + | == تحصیل و استادان == |
| + | میرزا حبیب الله مجتهد پس از اتمام تحصیلات مقدماتی، [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] را نزد میرزا نصرالله مجتهد فانی، شوهر خواهرش که از مجتهدان و مدرسان بزرگ و مشهور [[خراسان]] بود، آموخت. سپس برای ادامه تحصیل به [[نجف]] رفت. در هنگام اقامت در نجف، با عارفی به نام میرزا مهدی گیلانی [[تخلص|متخلص]] به خدیو (درگذشت ۱۳۰۹ق) آشنا شد و همراه او به مجالس [[تصوف|صوفیه]] در [[بغداد]] می رفت. | ||
| + | |||
| + | در [[مشهد]]، وی در سراچه بیرونی منزل میرزا هدایت الله، پدربزرگ حبیب که در جوار [[مسجد گوهرشاد]] بود اقامت داشت و پس از مدتی عده ای از مشاهیر خراسان از جمله سید علیخان درگزی (درگذشت ۱۳۳۲ق) به یاران و ارادتمندان وی که آنها را اصحاب سراچه یا اهل سراچه می نامیدند، پیوست. کم کم رفتار خاص و شیوه درویشانه زندگی اصحاب سراچه باعث شد برخی از متشرعان به مخالفت با آنها برخیزند و اصحاب هم تصمیم گرفتند متفرق شوند. حبیب هم در حدود ۱۲۹۵ق به [[سامرا]] به حلقه درس [[میرزا محمدحسن شیرازی|میرزای شیرازی]] پیوست. | ||
| + | |||
| + | اقامت حبیب در [[عتبات عالیات]] حدود ۴ سال طول کشید که در این میان، به سفر [[حج]] رفت و در بازگشت به عراق، علاوه بر میرزای شیرازی، از محضر [[میرزا حبیب الله رشتی]] و [[فاضل دربندی]] بهره برد. | ||
| + | |||
| + | == فعالیتهای علمی و اجتماعی == | ||
| + | میرزا حبیب الله مجتهد پس از نیل به درجه [[اجتهاد]] و دریافت تصدیق اجتهاد از [[میرزای شیرازی]]، در حدود ۱۲۹۸ق به [[مشهد]] بازگشت. مردم مشهد استقبال زیادی از میرزا حبیب کردند و مسئولیت مسائل شرعی که در خاندان حبیب سابقه داشت، به وی سپرده شد. حدود ۱۵ سال به ریاست روحانی مردم مشهد که اموری از قبیل قضا، تدریس، [[امام جماعت|امامت جماعت]]، موعظه و سخنرانی بود پرداخت. حسن رفتار، درایت و شهامت وی در انجام وظایف دینی حتی زبانزد نسل های پس از وی در خراسان بود. | ||
| + | |||
| + | میرزا حبیب در حدود سال های ۱۳۱۵ تا ۱۳۱۶ در بحرآباد با عارفی به نام سید ابوالقاسم درگزی (درگذشت ۱۳۱۹) دیدار کرد. پس از این آشنایی، او مسئولیت امور شرعی را رها کرد و به جز مواقعی خاص که برای موعظه مردم به مشهد می آمد، کنج عزلت گزید و حدود ۱۰ سال در روستاهای اطراف مشهد به خصوص روستای کَنگ به عبادت، ریاضت و تفکر مشغول شد. | ||
| + | |||
| + | با ظهور انقلاب [[مشروطیت|مشروطه]]، طرفداران مشروطه در خراسان از وی خواستند که [[فتوا|فتوایی]] در وجوب مشروطه امضا کند. حبیب هم با بیان اینکه سالهاست از فتوا و امضا دست کشیده، حکم صریحی در این مورد نداد و فقط خانه خود را در اختیار انجمن ایالتی مشروطه قرار داد تا به امور مردم در آنجا رسیدگی شود. | ||
| + | |||
| + | او مجتهدی است روشن نگر که هنگام سرپرستی امور شرعی خراسان، مردم را از [[خرافات]] و برخی آیین ها نظیر شبیه سازی صحرای [[کربلا]] منع می کرد. میرزا حبیب از نفوذ خود میان مردم و حاکمان برای حفظ احترام اشخاص استفاده می نمود؛ چنانکه هنگامی که توطئه دشمنان و حاسدانِ ملک الشعراء صبوری (متوفی ۱۳۲۲)، پدر محمدتقی بهار نزدیک بود وی را از مقام [[ملک الشعرا|ملک الشعرایی]] در [[آستان قدس رضوی]] عزل کند، حبیب از نفوذ خود استفاده کرد و ملک الشعرایی را برای صبوری حفظ کرد. | ||
| + | |||
| + | حبیب شاعری برجسته و [[غزل]] سراست. با اینکه در [[دیوان (شعر)|دیوان]] خود تصریح کرده که از اشتهار به شاعری چندان راضی نیست، اما سرآمدِ مجتهدان و دانشمندانی است که در دوره قاجار [[شعر]] سروده اند. از آثار او: «دیوان شعر» و «گنج گهر» است. حبیب خراسانی چندین مدیحه نیز در منقبت و مدح [[پیامبر اسلام|رسول اکرم]] (ص)، [[امام علی علیه السلام|حضرت علی]] (ع) و [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|حضرت ولی عصر]] (عج) در قالب [[قصیده]] و [[ترکیب بند]] دارد که بیشتر آنها را هنگام اقامت در [[عتبات عالیات]] سروده است. شعر حبیب بر بسیاری از شاعران خراسانی پس از وی نظیر اخوان ثالث و عماد خراسانی تأثیر گذاشته است. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*[[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج۲، ص۲۴۸. | *[[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج۲، ص۲۴۸. | ||
| + | *پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه. | ||
[[رده:فقیهان]] | [[رده:فقیهان]] | ||
[[رده:عارفان]] | [[رده:عارفان]] | ||
[[رده:شعرای پارسی گوی قرن سیزدهم]] | [[رده:شعرای پارسی گوی قرن سیزدهم]] | ||
نسخهٔ ۱۴ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۳۹
میرزا حبیب‌الله مجتهد خراسانی (۱۳۲۷-۱۲۶۶ ق)، فقیه، مجتهد، عارف و شاعر قرن 14 قمری، متخلص به «حبیب» است. وى از شاگردان میرزا حسن شیرازى و میرزا حبیب‌اللَّه رشتى بود.
زندگی‌نامه
حبیب خراسانی در ۹ جمادی الاولی ۱۲۶۶ قمری در مشهد به دنیا آمد. پدرش میرزا محمدهاشم مجتهد (متوفی ۱۲۶۹) نوه میرزا مهدی مجتهد معروف به شهید رابع بود. میرزا محمدمهدی، در ۱۲۱۸ق به فرمان نادر میرزا (متوفی ۱۲۱۸) پسر شاهرخ میرزا افشار که مشهد را تصرف کرده بود به شهادت رسید. به همین سبب فرزندان و نوادگان میرزامهدی به «شهیدی» معروف شده اند.
برخی، حبیب خراسانی را میرزا حبیب الله مجتهد رضوی یا حسینی نیز نامیده اند. تخلصش حبیب» و در خراسان معروف به «آقا» بوده است. با بالا گرفتن اختلافات و تندروی مشروطه خواهان، میرزا حبیب تصمیم گرفت به مدینه سفر کند و باقی عمر را در آنجا بگذراند. او در ۲۷ شعبان ۱۳۲۷ق در ۶۱ سالگی در بحرآباد به طور ناگهانی درگذشت. پیکر او را در حرم امام رضا (علیه السلام) در صفه شاه طهماسب یا رواق پس پشت، روبه روی ضریح دفن کردند.
مرگ ناگهانی حبیب و حوادثی که پیش از درگذشتش رخ داد، سبب شد که در بین نزدیکانش شایع شود که مشروطه خواهان از بیم آنکه وی در خارج از ایران فتوایی علیه آنان صادر کند، او را مسموم کرده اند.
تحصیل و استادان
میرزا حبیب الله مجتهد پس از اتمام تحصیلات مقدماتی، فقه و اصول را نزد میرزا نصرالله مجتهد فانی، شوهر خواهرش که از مجتهدان و مدرسان بزرگ و مشهور خراسان بود، آموخت. سپس برای ادامه تحصیل به نجف رفت. در هنگام اقامت در نجف، با عارفی به نام میرزا مهدی گیلانی متخلص به خدیو (درگذشت ۱۳۰۹ق) آشنا شد و همراه او به مجالس صوفیه در بغداد می رفت.
در مشهد، وی در سراچه بیرونی منزل میرزا هدایت الله، پدربزرگ حبیب که در جوار مسجد گوهرشاد بود اقامت داشت و پس از مدتی عده ای از مشاهیر خراسان از جمله سید علیخان درگزی (درگذشت ۱۳۳۲ق) به یاران و ارادتمندان وی که آنها را اصحاب سراچه یا اهل سراچه می نامیدند، پیوست. کم کم رفتار خاص و شیوه درویشانه زندگی اصحاب سراچه باعث شد برخی از متشرعان به مخالفت با آنها برخیزند و اصحاب هم تصمیم گرفتند متفرق شوند. حبیب هم در حدود ۱۲۹۵ق به سامرا به حلقه درس میرزای شیرازی پیوست.
اقامت حبیب در عتبات عالیات حدود ۴ سال طول کشید که در این میان، به سفر حج رفت و در بازگشت به عراق، علاوه بر میرزای شیرازی، از محضر میرزا حبیب الله رشتی و فاضل دربندی بهره برد.
فعالیتهای علمی و اجتماعی
میرزا حبیب الله مجتهد پس از نیل به درجه اجتهاد و دریافت تصدیق اجتهاد از میرزای شیرازی، در حدود ۱۲۹۸ق به مشهد بازگشت. مردم مشهد استقبال زیادی از میرزا حبیب کردند و مسئولیت مسائل شرعی که در خاندان حبیب سابقه داشت، به وی سپرده شد. حدود ۱۵ سال به ریاست روحانی مردم مشهد که اموری از قبیل قضا، تدریس، امامت جماعت، موعظه و سخنرانی بود پرداخت. حسن رفتار، درایت و شهامت وی در انجام وظایف دینی حتی زبانزد نسل های پس از وی در خراسان بود.
میرزا حبیب در حدود سال های ۱۳۱۵ تا ۱۳۱۶ در بحرآباد با عارفی به نام سید ابوالقاسم درگزی (درگذشت ۱۳۱۹) دیدار کرد. پس از این آشنایی، او مسئولیت امور شرعی را رها کرد و به جز مواقعی خاص که برای موعظه مردم به مشهد می آمد، کنج عزلت گزید و حدود ۱۰ سال در روستاهای اطراف مشهد به خصوص روستای کَنگ به عبادت، ریاضت و تفکر مشغول شد.
با ظهور انقلاب مشروطه، طرفداران مشروطه در خراسان از وی خواستند که فتوایی در وجوب مشروطه امضا کند. حبیب هم با بیان اینکه سالهاست از فتوا و امضا دست کشیده، حکم صریحی در این مورد نداد و فقط خانه خود را در اختیار انجمن ایالتی مشروطه قرار داد تا به امور مردم در آنجا رسیدگی شود.
او مجتهدی است روشن نگر که هنگام سرپرستی امور شرعی خراسان، مردم را از خرافات و برخی آیین ها نظیر شبیه سازی صحرای کربلا منع می کرد. میرزا حبیب از نفوذ خود میان مردم و حاکمان برای حفظ احترام اشخاص استفاده می نمود؛ چنانکه هنگامی که توطئه دشمنان و حاسدانِ ملک الشعراء صبوری (متوفی ۱۳۲۲)، پدر محمدتقی بهار نزدیک بود وی را از مقام ملک الشعرایی در آستان قدس رضوی عزل کند، حبیب از نفوذ خود استفاده کرد و ملک الشعرایی را برای صبوری حفظ کرد.
حبیب شاعری برجسته و غزل سراست. با اینکه در دیوان خود تصریح کرده که از اشتهار به شاعری چندان راضی نیست، اما سرآمدِ مجتهدان و دانشمندانی است که در دوره قاجار شعر سروده اند. از آثار او: «دیوان شعر» و «گنج گهر» است. حبیب خراسانی چندین مدیحه نیز در منقبت و مدح رسول اکرم (ص)، حضرت علی (ع) و حضرت ولی عصر (عج) در قالب قصیده و ترکیب بند دارد که بیشتر آنها را هنگام اقامت در عتبات عالیات سروده است. شعر حبیب بر بسیاری از شاعران خراسانی پس از وی نظیر اخوان ثالث و عماد خراسانی تأثیر گذاشته است.
منابع
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج۲، ص۲۴۸.
- پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
