ازدواج پیامبر با زینب بنت جحش: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | [[زینب بنت جحش]]، خواهر عبدالله بن جحش، یکی از زوجات [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] (صلی الله علیه وآله) است. او پیش از این، همسر [[زید بن حارثه]] بود، ولی به عللی از او جدا شد. ماجرای این [[طلاق]] و [[ازدواج]] در [[قرآن|قرآن کریم]] آمده است. | |
| − | زینب | + | == جریان ازدواج زینب با پیامبر == |
| + | [[زینب دختر جحش|زینب بنت جحش]] پیش از [[ازدواج]] با [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلی الله علیه و آله، بنا به درخواست آن حضرت، ابتدا با [[زید بن حارثه|زید بن حارثه]]<ref>زید بن حارثه غلام [[خدیجه کبری|حضرت خدیجه]] بود که پس از ازدواج، او را به پیامبر بخشید. پیامبر او را آزاد کرد و به فرزند خواندگی درآورد. او همواره ملازم و همراه و یاور پیامبر اسلام بود تا این که در [[جنگ موته]] به شهادت رسید. </ref> پسر خوانده رسول خدا -که مردم او را از کمال نزدیکی به پیامبر، زید بن محمد می گفتند- [[ازدواج]] کرد و از او فرزندی به دنیا آورد که نامش را [[اسامة بن زید|اسامه]] گذاشتند. وی در حدود یک سال در خانه زید بود ولی پس از آن، میانشان اختلاف افتاد و تصمیم به جدایی گرفتند.<ref>البدایه والنهایه ابن کثیر، ج ۴، ص ۱۶۶.</ref> | ||
| − | + | بدین جهت زید بن حارثه به نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله رفت و از همسر خود در نزد آن حضرت شکوه و گلایه کرد و از آن حضرت اجازه خواست که همسرش را [[طلاق]] دهد. پیامبر صلی الله علیه و آله وی را به خویشتنداری و تفاهم اخلاقی با همسرش دعوت نمود و به وی فرمود: «إتّق الله و امسک علیک زوجک». | |
| − | به هر | + | به هر روی، علی‌رغم تلاش پیامبر صلی الله علیه و آله و برخی از [[صحابه]] در ایجاد تفاهم میان زید و زینب، کارشان به جدایی و طلاق انجامید. زینب پس از آن با [[رسول خدا]] ازدواج کرد. داستان ازدواج او با رسول خدا طی آیات ۴، ۶، ۳۶ تا ۴۰ [[سوره احزاب]] آمده است. |
| − | ازدواج [[زینب دختر جحش| | + | ازدواج [[زینب دختر جحش|زینب بنت جحش]] با [[زید بن حارثه|زید بن حارثه]] و طلاق گرفتن او و ازدواج مجدد با [[پیامبر اسلام|پیامبر]]، دو سنت غلط از سنن عهد جهالت اعراب را مورد هدف قرار داد، یکی این که اعراب زمان [[جاهلیت|جاهلیت]] به امتیاز و اصالت قبیله و خاندان خود بسیار مغرور بودند و دیگر اعتقادی که بر طبق آن پسر خوانده ها را مانند پسران حقیقی می پنداشتند و در [[ارث]] بردن و سایر [[احکام شرعی|احکام]] میان آنان و فرزندات حقیقی، اختلافی قائل نمی شدند. آنان مطابق این نظر، زنان مطلقه پسر خوانده ها را نیز بر پدر خوانده هایشان (مانند زنان پسران حقیقی) حرام می دانستند. |
| − | + | عده‌ای می گویند عامل جدایی آن دو، روحیات زینب بوده است، چرا که او حسب و نسب و عظمت قبیله ای و طائفه ای خود را به رخ شوهر می کشاند و هم چنان در قلب، خود را از او برتر می دانست و رضایت به ازدواج نداشت. اما این مطلب بعید به نظر می رسد و احتمال می رود که عامل طلاق، اخلاق خاص زید باشد. چرا که مطالعه زندگی او به ما می نمایاند که او کراراً ازدواج کرد و همه را طلاق داد جز آخرین همسر که در هنگام شهادتش از او جدا نشده بود. | |
| − | گواه | + | گواه دیگر بر این که زید مقصر اصلی این جدایی بود این که، وقتی پیامبر از تصمیم او برای طلاق دادن زینب آگاه شد، بنابر [[آیه 37 سوره احزاب|آیه ۳۷ سوره احزاب]]، زید را چنین خطاب قرار داد که: {{متن قرآن|«امسک علیک زوجک واتق الله»}}: همسرت را نگاه دار و از خدای بترس. و در صورتی که تقصیر متوجه همسر او بود، عمل زید خلاف [[تقوا|تقوی]] و پرهیزکاری و مستوجب سرزنش پیامبر شمرده نمی شد. ولی سرانجام زید او را طلاق داد. |
| − | + | پیامبر به مصداق آیه ۴ سوره احزاب: {{متن قرآن|«ما جعل الله لرجل من قلبین فی جوفه و ما جعل ازواجکم اللائی تظاهرون منهن امهاتکم و ما جعل ادعیاءکم ابناءکم ذلکم قولکم بافواهکم و الله یقول الحق و هو یهدی السبیل»}}<ref>خدا در درون هیچ مردی دو قلب ننهاده است و زنان را که مادر خود می خوانید، مادرتان قرار نداد و فرزند خواندگان تان را فرزندان تان نساخت. این ها چیزهایی است که به زبان می گویید و سخن حق از آن خداست و اوست که راه می نماید.</ref> و آیه ۴۰ این سوره که می فرماید: {{متن قرآن|«ما کان محمد ابا احد من رجالکم و لکن رسول الله و خاتم النبیین و کان الله بکل شیء علیماً»}}،<ref>محمد پدر هیچ یک از مردان شما نیست. او رسول خدا و خاتم پیامبران است و خدا به هر چیزی داناست.</ref> و برای مبارزه با آن سنت جاهلی که پسر خوانده را چون پسر حقیقی و زن مطلقه او را بر پدر خوانده حرام می دانست، پس از طلاق زید و زینب، با زینب ازدواج کرد. | |
| − | خداوند به مصداق | + | خداوند به مصداق آیه ۳۷ سوره احزاب: {{متن قرآن|«و اذ تقول للذی انعم الله علیه وانعمت علیه امسک علیک زوجک واتق الله و تخفی فی نفسک ما الله مبدیه و تخشی الناس و الله احق ان تخشاه فلما قضی زید منها وطراً زوجناکها لکی لا یکون علی المؤمنین حرج فی ازواج ادعیائهم اذا قضوا منهن وطراً و کان امر الله مفعولاً»}}<ref>و تو به آن مرد که خدا نعمتش داده بود و تو نیز نعمتش داده بودی، گفتی: زنت را برای خود نگه دار و از خدای بترس. و در دل خود آن چه را خدا آشکار ساخت، مخفی داشته بودی و از مردم می ترسیدی، حال آن که خدا از هر کس دیگر سزاوارتر بود که از او بترسی. پس چون زید از او حاجت خویش بگزارد (و او را طلاق داد)، به همسری تواش درآوردیم تا مؤمنان را در زناشویی با زنان فرزند خواندگان خود، اگر حاجت خویش از او بگزارده باشند، منعی نباشد و حکم خداوند شدنی است.</ref> به پیامبر می فرماید که ما برای این که مؤمنین در ازدواج با زنان پسر خوانده‌های خود که از آن ها طلاق گرفته اند، برای خود گناهی نپندارند، زینب را به نکاح تو درآوردیم. |
| − | + | این [[آیه|آیه]] همیشه مایه فخر زینب بر دیگر زنان پیامبر بود. چرا که به آنان می‌گفت: «زوّجکن أهلیکن و زوّجنی الله من فوق سبع سماوات»؛<ref>بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۱۷۸.</ref> شما را خانواده‌تان به عقد پیامبر صلی الله علیه و آله درآورده ولی مرا خداوند متعال از بالای هفت آسمان به نکاح آن حضرت مفتخر نموده است. | |
| − | + | == شبهه‌ای در این ازدواج == | |
| + | برخی از مستشرقین مغرض، بر اساس قسمتی از آیه ۳۷ [[سوره احزاب]] که می فرماید: {{متن قرآن|«تخفی فی نفسک ما الله مبدیه و تخشی الناس و الله احق ان تخشاه»}}، و با استناد به قسمتی موهوم از اقوال گوناگون و متشتت تاریخی، که جز ساخته و پرداخته ذهن داستان سازان و یا [[یهود|یهودیان]] نیست، این گونه استناد می کنند که پیامبر روزی که به در خانه [[زید بن حارثه|زید]] رفته بود [[زینب دختر جحش|زینب]] را دید و دلباخته او شد. زید به دلیل علاقه مفرطی که بر پیامبر داشت، همسر خود را با اصرار طلاق داد، تا او به عقد پیامبر درآید. و منظور از آن چه که در این آیه آمده است که «در دل پنهان می داشتی و از مخالفت خلق می ترسیدی»، همین عشق قلبی به زینب است. | ||
| − | البته | + | البته بی پایگی چنین سخنی مشهود است، چرا که از رفتار زید در طول زندگی مشخص می شود که او با همسرانش معمولاً سازگار نبود، جز آخری که در هنگام شهادتش با او همسر بود و جدایی او و همسرش از یکدیگر نیز معلول همین ناسازگاری ها بوده است. دیگر این که در همین آیه از قول پیامبر به زید آمده است که: {{متن قرآن|«امسک علیک زوجک واتق الله»}}. این می رساند که پیامبر از جدایی زید و زینب رضایت نداشته و پیامبر را نشاید که بر زبان سخنی بگوید در حالی که در قلب نیت دیگری بگذرد. |
| − | منظور از آن چه که | + | منظور از آن چه که پیامبر به مقتضای {{متن قرآن|«تخشی الناس و الله احق ان تخشاه»}}، در دل پنهان می داشته، همان رسالت الهی است که پیامبر برای شکستن این دو امر باطل [[جاهلیت|جاهلی]] که ذکر آن ها گذشت، بر دوش می کشیده است. چرا که در چنین جامعه ای که چنین اعتقاداتی سالیان متمادی در [[فرهنگ]] آنان رسوخ کرده است، تلاش برای از بین بردن این رسومات و سنت شکنی سنن جاهلی، کاری سخت و دشوار بود. همان گونه که خداوند در آیه بعد، یعنی در آیه ۳۹ همین سوره و درباره همین عمل پیامبر می فرماید: {{متن قرآن|«الذین یبلّغون رسالات الله و یخشونه و لایخشون احداً الا الله و کفی بالله حسیباً}}.<ref>کسانی که پیام های خدا را می رسانند و از او می ترسند و از هیچ کس جز او نمی ترسند، خدا برای حساب کردن اعمالشان کافی است.</ref> |
| − | + | گویند که مقارن همین ایام بود که [[آیه حجاب]] نازل شد و [[احکام شرعی|احکام]] راجع به زن ها عموماً و امهات مومنین ـ همسران پیامبر ـ خصوصاً مقرر گردید. | |
| + | |||
| + | == پانویس == | ||
| + | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | *محمد؛ پیام آور خداوند، محمد مهدی توکلی، در دسترس در [http://ketab1.blogsky.com/]. | |
| − | *محمد؛ پیام آور خداوند، محمد مهدی | ||
*موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام. | *موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام. | ||
[[رده:پیامبر اکرم از بعثت تا رحلت]] | [[رده:پیامبر اکرم از بعثت تا رحلت]] | ||
نسخهٔ ۸ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۰۳
زینب بنت جحش، خواهر عبدالله بن جحش، یکی از زوجات رسول خدا (صلی الله علیه وآله) است. او پیش از این، همسر زید بن حارثه بود، ولی به عللی از او جدا شد. ماجرای این طلاق و ازدواج در قرآن کریم آمده است.
جریان ازدواج زینب با پیامبر
زینب بنت جحش پیش از ازدواج با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، بنا به درخواست آن حضرت، ابتدا با زید بن حارثه[۱] پسر خوانده رسول خدا -که مردم او را از کمال نزدیکی به پیامبر، زید بن محمد می گفتند- ازدواج کرد و از او فرزندی به دنیا آورد که نامش را اسامه گذاشتند. وی در حدود یک سال در خانه زید بود ولی پس از آن، میانشان اختلاف افتاد و تصمیم به جدایی گرفتند.[۲]
بدین جهت زید بن حارثه به نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله رفت و از همسر خود در نزد آن حضرت شکوه و گلایه کرد و از آن حضرت اجازه خواست که همسرش را طلاق دهد. پیامبر صلی الله علیه و آله وی را به خویشتنداری و تفاهم اخلاقی با همسرش دعوت نمود و به وی فرمود: «إتّق الله و امسک علیک زوجک».
به هر روی، علی‌رغم تلاش پیامبر صلی الله علیه و آله و برخی از صحابه در ایجاد تفاهم میان زید و زینب، کارشان به جدایی و طلاق انجامید. زینب پس از آن با رسول خدا ازدواج کرد. داستان ازدواج او با رسول خدا طی آیات ۴، ۶، ۳۶ تا ۴۰ سوره احزاب آمده است.
ازدواج زینب بنت جحش با زید بن حارثه و طلاق گرفتن او و ازدواج مجدد با پیامبر، دو سنت غلط از سنن عهد جهالت اعراب را مورد هدف قرار داد، یکی این که اعراب زمان جاهلیت به امتیاز و اصالت قبیله و خاندان خود بسیار مغرور بودند و دیگر اعتقادی که بر طبق آن پسر خوانده ها را مانند پسران حقیقی می پنداشتند و در ارث بردن و سایر احکام میان آنان و فرزندات حقیقی، اختلافی قائل نمی شدند. آنان مطابق این نظر، زنان مطلقه پسر خوانده ها را نیز بر پدر خوانده هایشان (مانند زنان پسران حقیقی) حرام می دانستند.
عده‌ای می گویند عامل جدایی آن دو، روحیات زینب بوده است، چرا که او حسب و نسب و عظمت قبیله ای و طائفه ای خود را به رخ شوهر می کشاند و هم چنان در قلب، خود را از او برتر می دانست و رضایت به ازدواج نداشت. اما این مطلب بعید به نظر می رسد و احتمال می رود که عامل طلاق، اخلاق خاص زید باشد. چرا که مطالعه زندگی او به ما می نمایاند که او کراراً ازدواج کرد و همه را طلاق داد جز آخرین همسر که در هنگام شهادتش از او جدا نشده بود.
گواه دیگر بر این که زید مقصر اصلی این جدایی بود این که، وقتی پیامبر از تصمیم او برای طلاق دادن زینب آگاه شد، بنابر آیه ۳۷ سوره احزاب، زید را چنین خطاب قرار داد که: «امسک علیک زوجک واتق الله»: همسرت را نگاه دار و از خدای بترس. و در صورتی که تقصیر متوجه همسر او بود، عمل زید خلاف تقوی و پرهیزکاری و مستوجب سرزنش پیامبر شمرده نمی شد. ولی سرانجام زید او را طلاق داد.
پیامبر به مصداق آیه ۴ سوره احزاب: «ما جعل الله لرجل من قلبین فی جوفه و ما جعل ازواجکم اللائی تظاهرون منهن امهاتکم و ما جعل ادعیاءکم ابناءکم ذلکم قولکم بافواهکم و الله یقول الحق و هو یهدی السبیل»[۳] و آیه ۴۰ این سوره که می فرماید: «ما کان محمد ابا احد من رجالکم و لکن رسول الله و خاتم النبیین و کان الله بکل شیء علیماً»،[۴] و برای مبارزه با آن سنت جاهلی که پسر خوانده را چون پسر حقیقی و زن مطلقه او را بر پدر خوانده حرام می دانست، پس از طلاق زید و زینب، با زینب ازدواج کرد.
خداوند به مصداق آیه ۳۷ سوره احزاب: «و اذ تقول للذی انعم الله علیه وانعمت علیه امسک علیک زوجک واتق الله و تخفی فی نفسک ما الله مبدیه و تخشی الناس و الله احق ان تخشاه فلما قضی زید منها وطراً زوجناکها لکی لا یکون علی المؤمنین حرج فی ازواج ادعیائهم اذا قضوا منهن وطراً و کان امر الله مفعولاً»[۵] به پیامبر می فرماید که ما برای این که مؤمنین در ازدواج با زنان پسر خوانده‌های خود که از آن ها طلاق گرفته اند، برای خود گناهی نپندارند، زینب را به نکاح تو درآوردیم.
این آیه همیشه مایه فخر زینب بر دیگر زنان پیامبر بود. چرا که به آنان می‌گفت: «زوّجکن أهلیکن و زوّجنی الله من فوق سبع سماوات»؛[۶] شما را خانواده‌تان به عقد پیامبر صلی الله علیه و آله درآورده ولی مرا خداوند متعال از بالای هفت آسمان به نکاح آن حضرت مفتخر نموده است.
شبهه‌ای در این ازدواج
برخی از مستشرقین مغرض، بر اساس قسمتی از آیه ۳۷ سوره احزاب که می فرماید: «تخفی فی نفسک ما الله مبدیه و تخشی الناس و الله احق ان تخشاه»، و با استناد به قسمتی موهوم از اقوال گوناگون و متشتت تاریخی، که جز ساخته و پرداخته ذهن داستان سازان و یا یهودیان نیست، این گونه استناد می کنند که پیامبر روزی که به در خانه زید رفته بود زینب را دید و دلباخته او شد. زید به دلیل علاقه مفرطی که بر پیامبر داشت، همسر خود را با اصرار طلاق داد، تا او به عقد پیامبر درآید. و منظور از آن چه که در این آیه آمده است که «در دل پنهان می داشتی و از مخالفت خلق می ترسیدی»، همین عشق قلبی به زینب است.
البته بی پایگی چنین سخنی مشهود است، چرا که از رفتار زید در طول زندگی مشخص می شود که او با همسرانش معمولاً سازگار نبود، جز آخری که در هنگام شهادتش با او همسر بود و جدایی او و همسرش از یکدیگر نیز معلول همین ناسازگاری ها بوده است. دیگر این که در همین آیه از قول پیامبر به زید آمده است که: «امسک علیک زوجک واتق الله». این می رساند که پیامبر از جدایی زید و زینب رضایت نداشته و پیامبر را نشاید که بر زبان سخنی بگوید در حالی که در قلب نیت دیگری بگذرد.
منظور از آن چه که پیامبر به مقتضای «تخشی الناس و الله احق ان تخشاه»، در دل پنهان می داشته، همان رسالت الهی است که پیامبر برای شکستن این دو امر باطل جاهلی که ذکر آن ها گذشت، بر دوش می کشیده است. چرا که در چنین جامعه ای که چنین اعتقاداتی سالیان متمادی در فرهنگ آنان رسوخ کرده است، تلاش برای از بین بردن این رسومات و سنت شکنی سنن جاهلی، کاری سخت و دشوار بود. همان گونه که خداوند در آیه بعد، یعنی در آیه ۳۹ همین سوره و درباره همین عمل پیامبر می فرماید: «الذین یبلّغون رسالات الله و یخشونه و لایخشون احداً الا الله و کفی بالله حسیباً.[۷]
گویند که مقارن همین ایام بود که آیه حجاب نازل شد و احکام راجع به زن ها عموماً و امهات مومنین ـ همسران پیامبر ـ خصوصاً مقرر گردید.
پانویس
- ↑ زید بن حارثه غلام حضرت خدیجه بود که پس از ازدواج، او را به پیامبر بخشید. پیامبر او را آزاد کرد و به فرزند خواندگی درآورد. او همواره ملازم و همراه و یاور پیامبر اسلام بود تا این که در جنگ موته به شهادت رسید.
- ↑ البدایه والنهایه ابن کثیر، ج ۴، ص ۱۶۶.
- ↑ خدا در درون هیچ مردی دو قلب ننهاده است و زنان را که مادر خود می خوانید، مادرتان قرار نداد و فرزند خواندگان تان را فرزندان تان نساخت. این ها چیزهایی است که به زبان می گویید و سخن حق از آن خداست و اوست که راه می نماید.
- ↑ محمد پدر هیچ یک از مردان شما نیست. او رسول خدا و خاتم پیامبران است و خدا به هر چیزی داناست.
- ↑ و تو به آن مرد که خدا نعمتش داده بود و تو نیز نعمتش داده بودی، گفتی: زنت را برای خود نگه دار و از خدای بترس. و در دل خود آن چه را خدا آشکار ساخت، مخفی داشته بودی و از مردم می ترسیدی، حال آن که خدا از هر کس دیگر سزاوارتر بود که از او بترسی. پس چون زید از او حاجت خویش بگزارد (و او را طلاق داد)، به همسری تواش درآوردیم تا مؤمنان را در زناشویی با زنان فرزند خواندگان خود، اگر حاجت خویش از او بگزارده باشند، منعی نباشد و حکم خداوند شدنی است.
- ↑ بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۱۷۸.
- ↑ کسانی که پیام های خدا را می رسانند و از او می ترسند و از هیچ کس جز او نمی ترسند، خدا برای حساب کردن اعمالشان کافی است.
منابع
- محمد؛ پیام آور خداوند، محمد مهدی توکلی، در دسترس در [۱].
- موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام.
