غار حرا

این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

کشور	عربستان
شهر	مکه
	طول:"32.5'51°39 شرقی عرض:"28.0'27°21 شمالی
مشاهده در نقشه

حِراء، از کوه‌هاى مشهور مکه که وحى اولین‌ بار در آنجا بر حضرت محمد صلی‌ اللّه‌ علیه‌ و آله نازل شد و از این‌رو به آن جبل‌النور نیز گفته‌اند. و شهرت آن به سبب غارى است که در آن قرار دارد و حضرت محمد هر سال مدتى را در آن به خلوت و عبادت می‌گذراند و خدا آن حضرت را در آنجا به رسالت مبعوث کرد. بنا به فرموده امام على علیه‌السلام، پیامبر اکرم پیش از بعثت هر سال مدتى در حراء مجاور می‌شد.

موقعیت کوه حرا

کوه حراء در شمال‌ شرقى مکه، در مقابل کوه ثَبیر واقع است بنابر منابع متقدم، فاصله این کوه تا مکه یک فرسنگ یا سه میل است.

اکنون، حراء را در چهار تا شش کیلومترى مکه (مسجدالحرام) می‌دانند. حراء امروزه، به‌ سبب توسعه شهر مکه، داخل شهر قرار گرفته و ساختمان هاى مسکونى آن را احاطه کرده است. این کوه مشرف بر مِنا و در کنار راه مِنا ـ عرفات است. ارتفاع آن از سطح دریا ۵۶۰ متر است.

برخى مورخان، غار حراء را با غار ثور ــ که پیامبر اکرم هنگام هجرت از مکه به مدینه، به آن پناه برد ــ اشتباه کرده‌اند.

مشخصات کوه حرا

شکل کوه حرا مخروطى است و از دیگر کوههایى که شهر مکه بر دامنه آنها واقع شده، مستقل است، در حالى که کوههاى اطراف مکه از سمت شمال تا حدود شهر جده، واقع در هفتاد کیلومترى مکه امتداد دارند.

حراء کوه مرتفعى است که فقط از یک مسیر می‌توان از آن صعود کرد و آن راهى است که از دیگر جاها جدا شده است. آب و سبزه نیز در آن دیده نمی‌شود.

قله حراء حدود چهل مترمربع مساحت دارد. اطراف قله باز است و هیچ صخره یا مانعى در برابر کسى که می‌خواهد اطراف را تماشا کند، وجود ندارد. فاصله بین غار و قله حدود بیست متر است. براى رسیدن به آن از میان دو صخره بسیار نزدیک به ‌هم عبور می‌کنند. پس از آن، غار نمایان می‌شود.

روایت شده است که حضرت آدم علیه‌السلام خانه کعبه را از سنگهاى پنج کوه بنا کرد که یکى از آنها کوه حراء بود. گفته شده که کوه حراء همان کوه فاران است که در تورات از آن یاد شده، اما ظاهراً فاران نامى است که به همه کوههاى مکه اطلاق شده است نه فقط کوه حراء.

این کوه در دوره جاهلیت نیز محترم بوده و در اشعار جاهلى از آن یاد شده است، از جمله در اشعار عَوف ‌بن اَحْوَص و ابوطالب عموى پیامبر. نخستین کسى که در کوه حراء اعتکاف نمود، عبدالمطلب، نیاى پیامبر بود.

گفته‌اند از معجزات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آن بود که کوه حراء در زیر پاى آن حضرت به حرکت درآمد و سپس به فرمان پیامبر از حرکت بازایستاد.

ویژگی‌های غار حرا

از عجایب غار حراء، این است که انتهاى آن کاملاً به‌ سوى مسجدالحرام (کعبه) و دهانه آن تقریباً به سمت بیت‌المقدّس است. از بالاى کوه حراء مسجدالحرام و گلدسته‌ها دیده می‌شوند.

وسعت دهانه غار به اندازه‌اى است که یک شخص متوسط ‌القامت می‌تواند از آن عبور کند و در آنجا به نماز بایستد. داخل آن از هنگام طلوع تا غروب آفتاب روشن است، اما گرماى سوزان به آن نفوذ نمی‌کند.

از گذشته تاکنون، مردم به زیارت غار حراء می‌روند و گفته شده است که دعا در آنجا مستجاب می‌شود. برخى فقها زیارت غار حراء را از مستحبات اعمال حج ذکر کرده‌اند.

منبع

• دانشنامه جهان اسلام، جلد 12، مدخل حراء از فریده حشمتی.