مختلف الشیعه (کتاب)

نویسنده	علامه حلی
موضوع	فقه شیعه
زبان	عربی
تعداد جلد	9
مختلف الشيعة

مؤلف

شيخ جمال‌الدين، ابومنصور، حسن بن يوسف بن على بن مطهر حلى(647-726 ق)، ملقب به علامه حلى و علامه (به‌صورت مطلق)، در 27 رمضان سال 647ق، در شهر حله عراق به دنيا آمد. پدر او، شيخ سديدالدين، يوسف بن على بن مطهر حلى، از علماى برجسته و نامدار و داراى مقام علمى و اجتماعى بوده است. از اساتید وی می توان به شيخ سديدالدين حلى (پدر علامه)؛ محقق حلى (دايى علامه)؛ شمس‌الدين محمد كيشى؛ شيخ نجم‌الدين على بن عمر كاتبى قزوينى؛ خواجه نصيرالدين طوسی اشاره کرد. علامه حلی یكی از نامی ترین علمای شیعه و صاحب آثاری در فقه، اصول و كلام و منطق و فلسفه و رجال و غیره است و ریاست و مرجعیت شیعه در قرن هفتم هجری به او منتهی گردیده است. برخی از آثار ایشان ، إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، تبصرة المتعلمين في أحكام الدين، تحریر الأحکام و تذکرة الفقهاء می باشد. وی در 21 محرم سال 726ق، در حله مزيديه وفات نمود و در يكى از صحن‌هاى روضه اميرالمؤمنين، على(ع) در نجف اشرف دفن گرديد.

جایگاه علمی علامه

وى عالم در فقه، اصول، تفسیر، نحو، منطق، رجال و منسوب به شهر حله در عراق است. حکمت و معقول را از خواجه نصیرالدین طوسى و کاتبى قزوینى، کلام و فقه و دیگر علوم متداول را از پدرش محقق حلى، احمد بن طاووس، ابن میثم، على بن طاووس، شیخ نجیب الدین یحیى و دیگر فقهاى امامیه فراگرفت.

شاه خدابنده، سلطان مغول تحت تأثیر وى مذهب تشیع را پذیرفت و دستور داد به نام دوازده امام علیهم السلام خطبه خوانده شود و سکه بزنند و علامه نیز کتاب الفین و کتاب منهاج الکرامه را به نام وى تألیف کرد. علامه نزد سلطان بسیار گرامى بود و به امر سلطان مدرسه اى سیار به وجود آورده بود و در کنار اردوى شاه، مجلس تدریس علامه هم منعقد مى شد که این خود باعث رواج تشیع در آن زمان بود.

استادان و شاگردان

برخی از اساتید علامه حلی عبارتند از:

۱. کمال الدین بن میثم بحرانى ۲. على بن موسى بن طاووس حسنى ۳. احمد بن موسى نجیب الدین یحیى بن احمد بن یحیى بن حسن بن سعید هذلى ۴. مفیدالدین محمد بن على بن جهیم اسدى ۵. حسن بن على بن سلیمان بحرانى ۶. نجم الدین جعفر بن نجیب الدین محمد بن جعفر بن نما حلى و... .

استادان علامه از علماى اهل سنت نیز از این قرارند:

۱. نجم الدین عمر بن على کاتبى قزوینى شافعى، ۲. محمد بن محمد بن احمد کشى، ۳. جمال الدین حسین بن ابان نحوى، ۴. عزالدین فاروقى واسطى، ۵. تقى الدین عبدالله بن جعفر بن على صباغ حنفى کوفى.

و از جمله شاگردان ایشان می توان به این افراد اشاره نمود:

۱. محمد معروف به فخرالمحققین فرزند علامه ۲. مجدالدین ابوالفوارس محمد بن على بن اعرج حسینى ۳. عمیدالدین عبدالمطلب ۴. ضیاءالدین عبدالله ۵. مهنا بن سنان بن عبدالوهاب حسینى ۶. مدنى ۷. تاج الدین محمد بن قاسم بن معیه حسنى.

تألیفات دیگر علامه

• تذکرة الفقهاء
• ارشاد الأذهان إلى أحکام الایمان
• نهایة الاحکام فى معرفة الاحکام
• مختلف الشیعة فى احکام الشریعه
• مبادى الوصول إلى علم الاصول
• کشف الیقین فى فضائل امیرالمؤمنین
• نهج الایمان فى تفسیر القرآن
• نهایة المرام فى علم الکلام
• خلاصة الاقوال فى معرفة الرجال و...

معرفى اجمالى کتاب مختلف الشیعه

این کتاب از کتب مطول علامه مى باشد که در آن، علامه موارد اختلاف بین اقوال علماى شیعه و ادله هر کدام را بیان داشته است. علامه در این باره مى گوید: «مختلف الشیعة فى الاحکام الشریعة، ذکرنا فیه خلاف علمائنا خاصة و حجة کل شخص و الترجیح لما نصیر الیه».

کتاب مختلف داراى چند ویژگى است:

• ۱. این کتاب یک دوره فقه کامل از طهارت تا دیات مى باشد؛ زیرا بسیارى از کتب مطول علامه در فقه کامل نیست و تمام ابواب فقهى ذکر نشده است.

• ۲. این کتاب حاوى فتاوى ابن جنید و ابن ابی عقیل با ذکر ادله آن‌ها است. این فتاوى فقط در این کتاب ذکر شده اند و کسانى که بعد از علامه فتاوى آن دو را بیان داشتند، از مختلف نقل کرده اند و همچنین فتاوى بعد از صدوق و فتاوى برخى از علماى شیعه منحصر در این کتاب است.

• ۳. ویژگى دیگر این کتاب این است که علامه آن را بعد از فراغ از تألیف کتب دیگر نوشته است.

وضعیت نشر مختلف الشیعه

این کتاب به وسیله انتشارات مؤسسة نشر الاسلامى در قم به سال ۱۴۱۷ ق چاپ و منتشر شده است.

متن کتاب

مختلف الشيعة فى الاحكام الشریعة

منبع

کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، نویسنده: محمدرضا ضمیری