صمدیه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{خوب}} | |
| − | + | {{مشخصات کتاب | |
| − | |||
| − | |||
|عنوان= | |عنوان= | ||
| سطر ۸: | سطر ۶: | ||
|تصویر=[[پرونده:صمدیه.jpg|240px|وسط]] | |تصویر=[[پرونده:صمدیه.jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده= | + | |نویسنده= شیخ بهائی |
|موضوع=زبان عربی | |موضوع=زبان عربی | ||
| سطر ۱۴: | سطر ۱۲: | ||
|زبان=عربی | |زبان=عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد=۱ |
|عنوان افزوده1= | |عنوان افزوده1= | ||
| سطر ۲۷: | سطر ۲۵: | ||
}} | }} | ||
| − | + | کتاب '''«الفوائد الصمدیة»''' مشهور به «صمدیه»، تألیف [[شیخ بهایی]] (م، ۱۰۳۰ ق)، از مهمترین کتب در [[علم نحو]] است که مؤلف به برادر کوچکش «عبدالصمد» املا کرده و سپس در اختیار اهل علم قرار داده است. این کتاب جزو [[کتابهای درسی حوزه های علمیه|کتب درسی حوزه]] در علم نحو و یکی از کتابهای «[[جامع المقدمات (کتاب)|جامع المقدمات]]» می‌باشد. | |
| − | + | == مؤلف == | |
| + | بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی، معروف به «[[شیخ بهایی|شیخ بهایی]]» (۱۰۳۰-۹۵۳ ق)، فیلسوف، عارف و دانشمند نامدار [[شیعه]] و از شاگردان [[ملا عبدالله یزدی]] است. او خود شاگردان بزرگی تربیت کرد از جمله: [[ملاصدرا]] و [[محمدتقی مجلسی|ملا محمدتقی مجلسی]]. | ||
| − | + | شیخ بهایی دارای هوش و استعداد منحصر به فردی بود، و مدتی در دربار [[صفویه|صفوی]] در [[اصفهان]] منصب [[شیخ الاسلام|شیخ الاسلامی]] داشت. | |
| − | در | + | وی در علوم مختلف فقه، اصول، تفسير، حديث، رجال، درايه، ادبيات، رياضيات، هندسه، نجوم و... تبحر داشت و آثار فراوانى را به زبان‌هاى فارسى و عربى نوشت، از جمله: [[زبده الاصول|زبدة الاصول]]، [[مفتاح الفلاح (کتاب)|مفتاح الفلاح فی عمل الیوم واللیله]]، [[الوجیزة فی علم الدرایة (کتاب)|الوجیزه فی علم الدرایة]]، شرح [[من لایحضره الفقیه]]، تأویل الآیات و الحساب، تشریح الافلاک، حاشیه بر قواعد الأحکام، الاعتقادیه، صمدیه. |
| − | == | + | ==محتوای کتاب== |
| + | «صمدیه»، کتابی است مختصر در [[علم نحو]]، با عباراتی زیبا و نثری استوار و لطیف. این کتاب تشکیل شده از یک مقدمه و پنج «حدیقه» به شرح زیر است: | ||
| − | در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند همچون: | + | * '''حدیقه اول:''' در این حدیقه که اول کتاب است، بحث را از کلمه و کلام که موضوع [[علم نحو]] است، آغاز می کند و بعد از ذکر این که کلمه تقسیم به اسم و فعل و حرف می‌شود، اختصاصات آن‌ها را بیان می‌کند. سپس اقسام اسم و احکام و اقسام فعل را بیان می‌کند و به ذکر موارد اعراب و بنا می پردازد. |
| + | * '''حدیقه دوم:''' در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند همچون: موارد معربات و مبنیات؛ اسماء عامل و احکام و شرایط و تقسیمات آن‌ها و موانع صرف. | ||
| + | * '''حدیقه سوم:''' این حدیقه مختص به ذکر افعال و متعلقات افعال است و در آن به تقسیمات فعل پرداخته می‌شود و پس از آن حالات اعرابی فعل مضارع مورد بررسی قرار می‌گیرد و آنگاه ادوات ناصب و جازم و تأثیرات این ادوات بر فعل مضارع همچون تأثیرات زمانی و معنایی آن‌ها می‌پردازد. در ادامه به ذکر افعال مدح و ذم پرداخته و این حدیقه را با ذکر افعال قلوب و باب تنازع خاتمه می دهد. | ||
| + | * '''حدیقه چهارم:''' در بوستان چهارم کتاب، مسئله ای بیان شده است که ما معمولاً در کتب نحوی شاهد آن نیستیم و آن ذکر اقسام جمل و اعراب آن‌ها است. در این حدیقه مصنف بحث را با تعریف جمله آغاز می‌کند و با تقسیم جمله به اسمیه و فعلیه مثال‌هایی برای آزمایش و تقریب به ذهن آن‌ها می‌آورد. شیخ بهائی جملات را در این فصل به دو نوع بدون اعراب و جملاتی که اعراب محلی دارند تقسیم کرده و به ذکر جایگاه آن‌ها پرداخته است. در خاتمه این حدیقه به بحثی کلی از احکام جارو مجرور و ظرف و محل اعرابی آن پرداخته می‌شود. | ||
| + | * '''حدیقه پنجم:''' این بخش را مصنف اختصاص داده به ذکر مفردات در بیان معانی و تقسیمات حروف و آنچه که دارای معنای حرفی است. مانند برخی از اسما و ظروف، وی در این بخش به بیان ۲۵ قسم از مفردات می‌پردازد. در این حدیقه مصنف حروف و مفردات و موارد استعمال آن را بنابر ترتیب حروف الفبا ذکر کرده است، وی از حرف «همزه» آغاز و این حدیقه را به حرف «لم» ختم می‌کند. | ||
| − | + | ==شروح کتاب== | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | شروح متعددی بر این کتاب نوشته شده است، از جمله: | |
| − | + | *«الحدائق الندیه فی شرح فوائد الصمدیه» نوشته [[سید علی خان مدنی]] | |
| + | *«الدرة الثمینة فی شرح الصمدیه» نوشته محمدجواد ذهنی تهرانی | ||
| + | *«القواعد العربیه فی شرح الفوائد الصمدیه» نوشته علی حسینی | ||
| + | *«شرح الصمدیه» نوشته صادق مهدی حسینی | ||
| + | *«شرح نموداری صمدیه» نوشته مرتضی نظری. | ||
| − | === | + | ==منابع== |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | * | + | *"الصمدیه"، سایت دائرةالمعارف طهور. |
| − | + | *[http://rasekhoon.net/article/show/618526/%D9%85%D8%AA%D9%86-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C-%D8%B5%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C/ "متن پژوهی صمدیه شیخ بهائی"، محسن قاسمی، سایت راسخون]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | * [http://rasekhoon.net/article/show/618526/%D9%85%D8%AA%D9%86-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C-%D8%B5%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C/ | ||
| − | [[رده: | + | {{سنجش کیفی |
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= متوسط | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= خوب | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= خوب | ||
| + | |رده= دارد | ||
| + | }} | ||
| + | [[رده:کتابهای ادبی]] | ||
| + | [[رده:کتابهای صرف و نحو]] | ||
[[رده:کتابهای درسی حوزه]] | [[رده:کتابهای درسی حوزه]] | ||
| + | [[رده:آثار شیخ بهایی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۲۵
 | |
| نویسنده | شیخ بهائی |
| موضوع | زبان عربی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
کتاب «الفوائد الصمدیة» مشهور به «صمدیه»، تألیف شیخ بهایی (م، ۱۰۳۰ ق)، از مهمترین کتب در علم نحو است که مؤلف به برادر کوچکش «عبدالصمد» املا کرده و سپس در اختیار اهل علم قرار داده است. این کتاب جزو کتب درسی حوزه در علم نحو و یکی از کتابهای «جامع المقدمات» می‌باشد.
محتویات
مؤلف
بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی، معروف به «شیخ بهایی» (۱۰۳۰-۹۵۳ ق)، فیلسوف، عارف و دانشمند نامدار شیعه و از شاگردان ملا عبدالله یزدی است. او خود شاگردان بزرگی تربیت کرد از جمله: ملاصدرا و ملا محمدتقی مجلسی.
شیخ بهایی دارای هوش و استعداد منحصر به فردی بود، و مدتی در دربار صفوی در اصفهان منصب شیخ الاسلامی داشت.
وی در علوم مختلف فقه، اصول، تفسير، حديث، رجال، درايه، ادبيات، رياضيات، هندسه، نجوم و... تبحر داشت و آثار فراوانى را به زبان‌هاى فارسى و عربى نوشت، از جمله: زبدة الاصول، مفتاح الفلاح فی عمل الیوم واللیله، الوجیزه فی علم الدرایة، شرح من لایحضره الفقیه، تأویل الآیات و الحساب، تشریح الافلاک، حاشیه بر قواعد الأحکام، الاعتقادیه، صمدیه.
محتوای کتاب
«صمدیه»، کتابی است مختصر در علم نحو، با عباراتی زیبا و نثری استوار و لطیف. این کتاب تشکیل شده از یک مقدمه و پنج «حدیقه» به شرح زیر است:
- حدیقه اول: در این حدیقه که اول کتاب است، بحث را از کلمه و کلام که موضوع علم نحو است، آغاز می کند و بعد از ذکر این که کلمه تقسیم به اسم و فعل و حرف می‌شود، اختصاصات آن‌ها را بیان می‌کند. سپس اقسام اسم و احکام و اقسام فعل را بیان می‌کند و به ذکر موارد اعراب و بنا می پردازد.
- حدیقه دوم: در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند همچون: موارد معربات و مبنیات؛ اسماء عامل و احکام و شرایط و تقسیمات آن‌ها و موانع صرف.
- حدیقه سوم: این حدیقه مختص به ذکر افعال و متعلقات افعال است و در آن به تقسیمات فعل پرداخته می‌شود و پس از آن حالات اعرابی فعل مضارع مورد بررسی قرار می‌گیرد و آنگاه ادوات ناصب و جازم و تأثیرات این ادوات بر فعل مضارع همچون تأثیرات زمانی و معنایی آن‌ها می‌پردازد. در ادامه به ذکر افعال مدح و ذم پرداخته و این حدیقه را با ذکر افعال قلوب و باب تنازع خاتمه می دهد.
- حدیقه چهارم: در بوستان چهارم کتاب، مسئله ای بیان شده است که ما معمولاً در کتب نحوی شاهد آن نیستیم و آن ذکر اقسام جمل و اعراب آن‌ها است. در این حدیقه مصنف بحث را با تعریف جمله آغاز می‌کند و با تقسیم جمله به اسمیه و فعلیه مثال‌هایی برای آزمایش و تقریب به ذهن آن‌ها می‌آورد. شیخ بهائی جملات را در این فصل به دو نوع بدون اعراب و جملاتی که اعراب محلی دارند تقسیم کرده و به ذکر جایگاه آن‌ها پرداخته است. در خاتمه این حدیقه به بحثی کلی از احکام جارو مجرور و ظرف و محل اعرابی آن پرداخته می‌شود.
- حدیقه پنجم: این بخش را مصنف اختصاص داده به ذکر مفردات در بیان معانی و تقسیمات حروف و آنچه که دارای معنای حرفی است. مانند برخی از اسما و ظروف، وی در این بخش به بیان ۲۵ قسم از مفردات می‌پردازد. در این حدیقه مصنف حروف و مفردات و موارد استعمال آن را بنابر ترتیب حروف الفبا ذکر کرده است، وی از حرف «همزه» آغاز و این حدیقه را به حرف «لم» ختم می‌کند.
شروح کتاب
شروح متعددی بر این کتاب نوشته شده است، از جمله:
- «الحدائق الندیه فی شرح فوائد الصمدیه» نوشته سید علی خان مدنی
- «الدرة الثمینة فی شرح الصمدیه» نوشته محمدجواد ذهنی تهرانی
- «القواعد العربیه فی شرح الفوائد الصمدیه» نوشته علی حسینی
- «شرح الصمدیه» نوشته صادق مهدی حسینی
- «شرح نموداری صمدیه» نوشته مرتضی نظری.
منابع
- "الصمدیه"، سایت دائرةالمعارف طهور.
- "متن پژوهی صمدیه شیخ بهائی"، محسن قاسمی، سایت راسخون.
