آیه 74 سوره انفال: تفاوت بین نسخه‌ها
(←معانی کلمات آیه) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (←معانی کلمات آیه) |
||
| (۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۴۱: | سطر ۴۱: | ||
</tabber> | </tabber> | ||
==معانی کلمات آیه== | ==معانی کلمات آیه== | ||
| − | كريم: كرم (بر وزن شرف) و كرامت: به معنى سخاوت، شرافت، نفاست و عزت است. | + | كريم: كرم (بر وزن شرف) و كرامت: به معنى سخاوت، شرافت، نفاست و عزت است. كريم: سخى و نفيس. آن در آيه به معنى نفيس و خوشايند است.<ref>تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی</ref> |
| − | كريم: سخى و نفيس . آن در آيه | ||
| − | |||
| − | |||
| − | == تفسیر آیه == | + | ==تفسیر آیه== |
<tabber> | <tabber> | ||
تفسیر نور= | تفسیر نور= | ||
| سطر ۲۶۳: | سطر ۲۶۰: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <div style="font-size:smaller"><references/></div> | + | <div style="font-size:smaller"><references /></div> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * [[تفسیر نور]]، [[محسن قرائتی]]، [[تهران]]:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم | + | |
| − | * [[اطیب البیان فی تفسیر القرآن]]، [[سید عبدالحسین طیب]]، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم | + | *[[تفسیر نور]]، [[محسن قرائتی]]، [[تهران]]:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم |
| − | * [[تفسیر اثنی عشری]]، [[حسین حسینی شاه عبدالعظیمی]]، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول | + | *[[اطیب البیان فی تفسیر القرآن]]، [[سید عبدالحسین طیب]]، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم |
| − | * [[تفسیر روان جاوید]]، [[محمد ثقفی تهرانی]]، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم | + | *[[تفسیر اثنی عشری]]، [[حسین حسینی شاه عبدالعظیمی]]، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول |
| − | * [[برگزیده تفسیر نمونه]]، [[ناصر مکارم شیرازی]] و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش | + | *[[تفسیر روان جاوید]]، [[محمد ثقفی تهرانی]]، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم |
| − | * [[تفسیر راهنما]]، [[علی اکبر هاشمی رفسنجانی]]، [[قم]]:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم | + | *[[برگزیده تفسیر نمونه]]، [[ناصر مکارم شیرازی]] و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش |
| + | *[[تفسیر راهنما]]، [[علی اکبر هاشمی رفسنجانی]]، [[قم]]:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم | ||
[[رده:آیات سوره انفال]] | [[رده:آیات سوره انفال]] | ||
[[رده:ترجمه و تفسیر آیات قرآن]] | [[رده:ترجمه و تفسیر آیات قرآن]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ فوریهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۰۹
| <<73 | آیه 74 سوره انفال | 75>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و آنان که ایمان آوردند و هجرت گزیدند و در راه خدا کوشش و جانفشانی کردند و هم آنان که (مهاجران را با فداکاری) منزل دادند و یاری کردند آنها به حقیقت اهل ایمانند و هم آمرزش خدا و روزی نیکوی بهشتی مخصوص آنهاست.
و کسانی که ایمان آوردند و هجرت کردند و در راه خدا جهاد نمودند و آنان که مهاجران را پناه دادند و یاری کردند، مؤمنان حقیقی فقط آنانند، برای آنان آمرزش و رزق نیکو و فراوانی است.
و كسانى كه ايمان آورده و هجرت كرده و در راه خدا به جهاد پرداخته، و كسانى كه [مهاجران را] پناه داده و يارى كرده‌اند، آنان همان مؤمنان واقعى‌اند، براى آنان بخشايش و روزىِ شايسته‌اى خواهد بود.
آنان كه ايمان آورده‌اند و مهاجرت كرده‌اند و در راه خدا جهاد كرده‌اند و آنان كه جايشان داده‌اند و ياريشان كرده‌اند، به حقيقت مؤمنانند، آمرزش و روزى نيكو از آن آنهاست.
و آنها که ایمان آوردند و هجرت نمودند و در راه خدا جهاد کردند، و آنها که پناه دادند و یاری نمودند، آنان مؤمنان حقیقی‌اند؛ برای آنها، آمرزش (و رحمت خدا) و روزی شایسته‌ای است.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
كريم: كرم (بر وزن شرف) و كرامت: به معنى سخاوت، شرافت، نفاست و عزت است. كريم: سخى و نفيس. آن در آيه به معنى نفيس و خوشايند است.[۱]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ الَّذِينَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ «74»
و كسانى كه ايمان آورده و هجرت كردند و در راه خدا جهاد نمودند و كسانى كه پناه دادند و يارى كردند، همانان مؤمنان واقعى‌اند. براى آنان آمرزش و روزى شايسته و كريمانه‌اى است.
پیام ها
1- ايمان، بر عمل مقدّم است. «آمَنُوا وَ هاجَرُوا»
2- ارزش كارها، آنگاه است كه آنها رنگ خدايى و انگيزه‌ى الهى داشته باشد. «فِي سَبِيلِ اللَّهِ»
3- ايمان واقعى، در هجرت، جهاد، پناه‌دادن و يارى‌رساندن مسلمانان مجاهد، بروز مى‌كند. «وَ الَّذِينَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا»
4- حتّى مؤمنان حقيقى هم، از خطا و گناه بيمه نيستند و به مغفرت الهى نياز دارند. «الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ»
5- هجرت و جهاد، عامل بخشايش و نزول رزق ويژه‌ى الهى است. آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا ... لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ
6- اگر به خاطر هجرت و جهاد از رزق اندك بگذريد، به رزق كريم و شايسته‌ى الهى مى‌رسيد. آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا ... لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ
7- انسان هميشه مسئول است؛ گاهى به صورت جهاد، گاهى هجرت، گاهى پناه‌دادن به مهاجران و گاهى پشتيبانى از رزمندگان. (تمام آيه)
تفسير نور(10جلدى)، ج3، ص: 367
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ الَّذِينَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ (74)
چون بيان تعاون و توارث مهاجر و انصار و بر ترك آن تهديد فرمود ثانيا، از پاداش هجرت و نصرت ايشان اخبار فرمايد: وَ الَّذِينَ آمَنُوا: و آن كسانى كه ايمان آوردند به خدا و پيغمبر كه حضرت ختمى مرتبت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم باشد، وَ هاجَرُوا: و هجرت كردند از شهر كفر به دار الاسلام، وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ: و جهاد نمودند در راه رضاى الهى و طاعت سبحانى.
تبصره: يكى از افراد و انواع هجرت بلكه افضل آن، هجرت و دورى از
جلد 4 صفحه 384
گناهان است چنانچه- مستدرك البحار- در حديثى از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم سؤال شد كدام هجرت افضل است؟ فرمود: من هجر ما حرّم اللّه عليه «1» يعنى: كسى كه دورى كند از آنچه خداى تعالى حرام فرموده بر او.
روايت ديگر فرمود: من هجر السيئات.
و ايضا يكى از افراد جهاد بلكه بزرگترين جهاد، جهاد با نفس است چنانچه فى الوسائل- باسناده عن أبي عبد اللّه عليه السّلام انّ النّبىّ صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بعث سريّة فلمّا رجعوا قال: مرحبا بقوم قضوا الجهاد الاصغر و بقى عليهم الجهاد الاكبر فقيل يا رسول اللّه ما الجهاد الاكبر؟ قال: جهاد النّفس. «2» وسائل- از حضرت صادق عليه السّلام فرمود: بدرستى كه حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرستاد لشكرى را به جنگى، پس چون برگشتند فرمود: مرحبا به جماعتى كه بجا آوردند جهاد اصغر را، و باقى است بر ايشان جهاد اكبر. عرض كردند چيست جهاد اكبر؟ فرمود: جهاد با نفس.
وَ الَّذِينَ آوَوْا: و آن كسانى كه بعد از تسليم و تصديق، جا و مكان دادند مهاجرين را، وَ نَصَرُوا: و يارى نمودند حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و اصحاب او را در قتال با مشركان، أُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا: آن گروه ايشانند مؤمنين به راستى و درستى. و چون مؤمنان را سه قسمت فرموده طبقه اول- مؤمنان مهاجر و مجاهد. طبقه دوم- مؤمنان ناصران. طبقه سوم- كاملان در ايمان، كسانى كه به حقيقت و تحقق ايمان خود نموده، به تحصيل مقتضيات آن از هجرت و جهاد و بذل مال و نصرت حق. در عقب آن پاداش ايشان را بيان مى‌فرمايد كه: لَهُمْ مَغْفِرَةٌ: مر ايشان را است آمرزش گناهان، وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ:
و روزى نيكو بى زحمت و منت و خوف نقص و فوت بدون هيچ شايبه.
تنبيه: شيخ ابو الفتوح رازى قدس اللّه سره در تفسير خود بيان فرموده كه: علما را اختلاف است، آيا حكم هجرت بعد از فتح مكه باقى است يا نه. بعضى
«1» بحار الانوار، جلد 71، صفحه 232 (خطابه‌اى از امير مؤمنان عليه السّلام نقل شده كه در آن آمده است:
انّما المهاجرون الّذين يهجرون السّيّئات)
«2» وسايل الشيعه، كتاب الجهاد، ابواب جهاد النفس، باب اوّل، حديث اوّل (جلد 11 صفحه 122)
جلد 4 صفحه 385
برآنند كه هجرت امروز نيست، لقوله صلّى اللّه عليه و آله لا هجرة بعد الفتح «1»، لكن صحيح آن است كه حكم آن يعنى مهاجرت از دار الكفر به دار الاسلام باقى، و ثواب كسى كه در دار الحرب ايمان آورده و خانمان و مال و اسباب بگذارد و به بلاد اسلام آيد، مانند ثواب كسانى باشد كه از مكه به مدينه با حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله مهاجرت كردند. اما فرمايش لا هجرة بعد الفتح مخصوص است به هجرت از مكه به مدينه، يعنى چون اهل مكه اسلام آوردند، پس از آنجا هجرت به مدينه معنى نداشته باشد، و اگر به مدينه آيند، بر وجه اختيار باشد، نه اجبار مانند شخصى كه در بلده‌اى خانه‌اى داشته باشد از آنجا به بلده ديگر كه در آن نيز علاقه دارد مسافرت نمايد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ الَّذِينَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ (74) وَ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْ بَعْدُ وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا مَعَكُمْ فَأُولئِكَ مِنْكُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ فِي كِتابِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عَلِيمٌ (75)
ترجمه
و آنانكه ايمان آوردند و هجرت كردند و جهاد نمودند در راه خدا و آنانكه جاى دادند و يارى كردند آنگروه ايشانند گروندگان براستى مر ايشان را است آمرزش و روزى نيكو
و آنانكه ايمان آوردند در زمان بعد و هجرت كردند و جهاد نمودند با شما پس آنگروه از شمايند و صاحبان قرابتها بعضى از ايشان سزاوارترند ببعضى در كتاب خدا همانا خداوند بهر چيزى دانا است.
تفسير
گفته‌اند آيه اول مدح مهاجر و انصار است بتحقّق و بروز ايمان از آنها بهجرت و جهاد و پذيرائى و يارى و نيز وعده مغفرت و نعيم جنت است براى ايشان و بنظر حقير بيان انحصار عنوان ايمان و هجرت و جهاد در راه خدا و جاى دادن و نصرت نمودن پيغمبر (ص) است باهل ايمان حقيقى نه صورى مانند كسانيكه بطمع جاه و مال اين اعمال را نموده بودند لذا در موقع اخذ غنيمت حاضر و در وقت جانبازى فرارى بودند و وعده مغفرت و رزق كريم هم مخصوص بآنها است و بنابر معنى اول براى اخراج متخلّفين از هجرت و جهاد و نگهدارى و نصرت ذكر شده و بنابر نظريّه حقير براى اخراج منافقين هر يك از دو فرقه مهاجر و انصار است و موضوع قضيّه عناوين كليّه است نه افراد خارجيّه تأمّل لازم است و آيه دوم براى تشريك كسانى است كه بعد از هجرت ايمان آوردند و جهاد نمودند با سابقين در حكم اعمّ از موالات و مواخات و موارثت و معاونت و مواصلت و ساير احكام اسلام و ذيلا تصريح شده بآنكه صاحبان قرابت و رحميّت اولى بميراث و احكام اقارب خودشان هستند از ساير مسلمانان در كتاب الهى و حكم او و خداوند دانا است بتمام مصالح و مفاسد امور بندگان و احكامش بر وفق علم و حكمت است و گفته‌اند اين ذيل ناسخ آيات دالّه بر توارث بمعاقده و مواخات و هجرت است كه سابقا اشاره شد و چون از امام صادق (ع) نقل شده كه انفال و برائت يكسوره است ثواب قرائت هر دو در ذيل آنسوره ذكر خواهد شد انشاء اللّه تعالى.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللّه‌ِ وَ الَّذِينَ آوَوا وَ نَصَرُوا أُولئِكَ هُمُ المُؤمِنُون‌َ حَقًّا لَهُم مَغفِرَةٌ وَ رِزق‌ٌ كَرِيمٌ (74) وَ الَّذِينَ آمَنُوا مِن بَعدُ وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا مَعَكُم فَأُولئِكَ مِنكُم وَ أُولُوا الأَرحام‌ِ بَعضُهُم أَولي بِبَعض‌ٍ فِي كِتابِ اللّه‌ِ إِنَّ اللّه‌َ بِكُلِّ شَي‌ءٍ عَلِيمٌ (75)
و كساني که ايمان آوردند و هجرت كردند و جهاد في سبيل اللّه نمودند و كساني که آنها را مأوي و منزل دادند و آنها را نصرت نمودند اينها مؤمن حقيقي هستند از براي آنها مغفرت الهي و روزي با احترام و عزت است و كساني که بعدا هجرت نمودند و با شما مهاجر و انصار شركت در جهاد كردند آنها هم از شما هستند مشمول مغفرت و رزق كريم هستند و خويشاوندان بعضي اولي و سزاوارتر
جلد 8 - صفحه 166
از بعضي ديگرند در كتاب خدا، محققا خداوند بهر چيزي دانا است.
اينکه آيه شريفه راجع باينست که توهّم نكنند مؤمنين که اينکه هايي که بعد از قضيه بدر كبري ايمان آوردند و هجرت كردند مشمول آيه قبل هستند که فرمود وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَم يُهاجِرُوا ما لَكُم مِن وَلايَتِهِم مِن شَي‌ءٍ حَتّي يُهاجِرُوا زيرا قبلا هجرت نكردند لكن مفهوم حتي يهاجروا دلالت دارد بر اينكه اگر هجرت كردند داراي اينکه ولايت هستند و خصوصيت قبل و بعد در اينکه جهت مدخليت ندارد و لو در جهت فضيلت امتياز دارند چنانچه ميفرمايد لا يَستَوِي مِنكُم مَن أَنفَق‌َ مِن قَبل‌ِ الفَتح‌ِ وَ قاتَل‌َ أُولئِكَ أَعظَم‌ُ دَرَجَةً مِن‌َ الَّذِينَ أَنفَقُوا مِن بَعدُ وَ قاتَلُوا وَ كُلًّا وَعَدَ اللّه‌ُ الحُسني حديد آيه 10، و لكن اينکه امتياز قبل فتح مكه نسبت ببعد الفتح است لذا خداوند اولا بيان فضيلت قبل از بدر كبري را ميفرمايد سپس دسته دوم را ملحق باول ميكند لذا ميفرمايد:
وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللّه‌ِ وَ الَّذِينَ آوَوا وَ نَصَرُوا که مهاجرين و انصار هستند و تفسيرش گذشت و آنها كساني هستند که قبلا هجرت كرده بودند که هنوز دستور جهاد نيامده بود و چون قضيه بدر كبري پيش آمد در ركاب آن حضرت جهاد نمودند أُولئِكَ هُمُ المُؤمِنُون‌َ حَقًّا البته منافقين که ظاهر مسلمان و باطن كافر بودند از اينکه جمله خارج هستند و در حق آنها بايد گفت اولئك ليسوا بالمؤمنين حقا.
لَهُم مَغفِرَةٌ از گناهان قبل از تشرف باسلام و خطاهاي بعد از تشرف که ببركت جهاد از آنها بخشيده شده وَ رِزق‌ٌ كَرِيمٌ که نعم بهشتي باشد که بدون زحمت و آلودگي ببليات با كمال عزت و احترام خداوند بر آنها ارزاني داشته در آخرت وَ الَّذِينَ آمَنُوا مِن بَعدُ بعد از جنگ بدر و فتح مسلمين ايمان آوردند وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا مَعَكُم در جنگ خندق و احزاب و ساير سريّه‌هاي حضرت
جلد 8 - صفحه 167
رسالت صلّي اللّه عليه و آله و سلّم فَأُولئِكَ مِنكُم همان نحوي که خداوند با شما معامله فرموده از مغفرت و رزق كريم و مشمول بَعضُهُم أَولي بِبَعض‌ٍ هستند.
وَ أُولُوا الأَرحام‌ِ بَعضُهُم أَولي بِبَعض‌ٍ فِي كِتابِ اللّه‌ِ اينکه جمله را مفسرين گفتند راجع بميراث است و طبقات ارث و بر طبق آن هم اخبار قائم است لكن ظاهر آيه مطلق است و ارث يكي از مصاديق است و اخبار را هم مكرر گفتيم که در باب تفسير وارد شده بيان مصداق است.
و اينکه جمله راجع بآيه قبل است که فرمود در حق مهاجرين و انصار بَعضُهُم أَولي بِبَعض‌ٍ ميخواهد بفرمايد اگر اولوا الارحام نباشند و اما اگر اولوا الارحام هستند بشرائط مقرره که اولين آنها ايمان است آنها اولي هستند در صله رحم و احسان بآنها و ياري آنها و تجهيزات آنها و ارث و غير اينها از امور.
إِنَّ اللّه‌َ بِكُلِّ شَي‌ءٍ عَلِيمٌ علم اشرف صفات ربوبي است و در تفسيرش بين حكماء و متكلمين از حيث كيفيت و كميت اختلافات زيادي است حتي اينكه گفتند بيست و دو قول درباره علم گفته شده:
بعضي گفتند انكشاف الاشياء عند اللّه، بعضي صور مرتسمه در ذهن، اشاعره صفة عارضه بر نفس، بعضي قديم، بعضي حادث ميدانند، سبزواري ميگويد:
(و قيل لا علم له بذاته
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 74)- در این آیه بار دیگر روی اهمیت مقام مهاجران و انصار و موقعیت و تأثیر و نفوذ آنها در پیشبرد اهداف جامعه اسلامی تکیه کرده و از آنها به این گونه تقدیر می‌کند: «آنها که ایمان آوردند و هجرت کردند و در راه خدا جهاد نمودند و آنها که پناه دادند و یاری کردند، مؤمنان حقیقی و راستین هستند» (وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ الَّذِینَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا).
زیرا در روزهای سخت و دشوار و ایام غربت و تنهایی اسلام هر یک به نوعی به یاری آیین خدا و پیامبر صلّی اللّه علیه و آله شتافتند.
و «آنها (به خاطر این فداکاریهای بزرگ) آمرزش و روزی شایسته‌ای خواهند داشت» (لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ).
ج2، ص174
هم در پیشگاه خدا و جهان دیگر از مواهب بزرگی برخوردارند و هم بهره‌ای شایسته از عظمت و امنیت و آرامش در این جهان خواهند داشت.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
