منابع و پی نوشتهای ضعیف
مقاله بدون شناسه یا دارای شناسه ضعیف است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

احترام به دیگران: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(بازنویسی)
 
(۶ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}}
+
{{خوب}}
  
==مقام و احترام انسان==
+
[[انسان]] در دیدگاه [[اسلام]] از کرامت و شرافت ذاتى برخوردار است، چرا که [[قرآن]] انسان را جانشین [[خدا]] در روى زمین<ref>[[سوره بقره]]، آیه ۳۰</ref> معرفی می‌کند که [[فرشتگان]] به خضوع و [[سجده]] در برابر او مأمور شدند.<ref>سوره بقره، آیه ۳۴</ref> از این رو در دین به رعایت احترام دیگران سفارش فراوان شده است.
  
انسان در دیدگاه اسلام از كرامت و شرافت ذاتى برخوردار است چرا که قرآن انسان را جانشين خدا در روى زمين<ref>سوره بقره، آیه 31</ref> معرفی می کند که فرشتگان به كرنش و خضوع در برابر او مامور شدند و به احترام وى، در برابرش سجده كردند.<ref>سوره بقره، آیه 34</ref>
+
==انگیزه احترام==
  
==گونه هاى احترام==
+
احترام مردم به یکدیگر در منطق [[اسلام]] باید از انگیزه الهى بر خوردار باشد و نباید ارج نهادن مردم به یکدیگر از [[ترس]] یا [[طمع]] و امثال آنها مایه گیرد. [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله در این مورد می فرمایند: بدترین مردم در پیشگاه خداوند در روز [[قیامت]] کسانى هستند که از ترس بدى و شرارتشان مورد احترام دیگران قرار می گیرند.<ref>الکافی، ج ۲، ص ۳۲۶</ref>
 +
 
 +
==گونه‌هاى احترام==
  
 
===احترام به جان===
 
===احترام به جان===
  
در اسلام، جسم انسان از همان ابتداى آفرينش كه نطفه اى بيش نيست مورد حمايت قرار مى گيرد و كسانى كه جان ديگران را به خطر مى اندازند، بشدت نكوهش شده اند، [[قرآن كريم]] در اين باره مى فرمايد: {{متن قرآن|«...مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا»}}؛ هر كس انسانى را بدون ارتكاب قتل يا فساد در روى زمين بكشد، چنان است كه گويى همه انسان ها را كشته؛ و هر كس انسانى را از مرگ رهايى بخشد، چنان است كه گويى همه مردم را زنده كرده است. <ref>[[سوره مائده]]، 32</ref>
+
در [[اسلام]]، جسم [[انسان]] از همان ابتداى آفرینش که نطفه اى بیش نیست، مورد حمایت قرار مى گیرد و کسانى که جان دیگران را به خطر مى اندازند، بشدت نکوهش شده اند. [[قرآن کریم]] در این باره مى فرماید: {{متن قرآن|«...مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَیرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الأَرْضِ فَکأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا وَمَنْ أَحْیاهَا فَکأَنَّمَا أَحْیا النَّاسَ جَمِیعًا»}}؛ هر کس انسانى را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روى زمین بکشد، چنان است که گویى همه انسان ها را کشته؛ و هر کس انسانى را از مرگ رهایى بخشد، چنان است که گویى همه مردم را زنده کرده است.<ref>[[سوره مائده]]، ۳۲</ref>
  
 
===احترام به مال===
 
===احترام به مال===
  
پيشوايان دينى در كنار سفارش به حفظ خون ديگران احترام به مال آنان را نيز متذكر شده اند. چنان كه رسول گرامى اسلام در اجتماع بزرگ عيد قربان فرموده است: ...اِنَّ حُرْمَةَ اَمْوالِكُمْ عَلَيْكُمْ وَ حُرْمَةَ دِمائِكُمْ، كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هذا فى شهركُمْ هذا وَ فى بَلَدِكُمْ هذا اِلى اَنْ تَلْقَوْا رَبَّكُمْ، فَيَسْاءَلُكُمْ عَنْ اَعْمالِكُمْ...؛ همانا حرمت اموال و خون هاى شما بر يكديگر همانند حرمت اين روز، در اين ماه و اين سرزمين است تا پروردگارتان را ملاقات كنيد و شما را از كردارتان پرس و جو كند.
+
پیشوایان دینى در کنار سفارش به حفظ خون دیگران، احترام به مال آنان را نیز متذکر شده اند. چنان که [[پیامبر اسلام|رسول گرامى اسلام]] صلی الله علیه و آله در اجتماع بزرگ عید قربان فرموده است: «...اِنَّ حُرْمَةَ اَمْوالِکمْ عَلَیکمْ وَ حُرْمَةَ دِمائِکمْ، کحُرْمَةِ یوْمِکمْ هذا فى شهرکمْ هذا وَ فى بَلَدِکمْ هذا اِلى اَنْ تَلْقَوْا رَبَّکمْ، فَیسْألُکمْ عَنْ اَعْمالِکمْ...»؛ همانا حرمت اموال و خون هاى شما بر یکدیگر همانند حرمت این روز، در این ماه و این سرزمین است تا پروردگارتان را ملاقات کنید و شما را از کردارتان پرس و جو کند.
  
احترام به اموال مردم، شامل امانتدارى، تصرف مجاز و با رضايت خاطر صاحب مال، پرداخت حقوق مالى و بدهى مردم، حفظ و نگهدارى و مانند آن مى شود. اين حريم ها براى آن است كه اموال تباه نگردد، انسان ها كشته نشوند، كينه توزى و نزاع در جامعه رواج پيدا نكند، كسب و كار ترك نگردد و مردم با آسودگى خاطر اموالشان را براى دفع نيازهاى يكديگر به جريان بيندازند.
+
احترام به اموال مردم، شامل [[امانت‌داری|امانتدارى]]، تصرف مجاز و با رضایت خاطر صاحب مال، پرداخت حقوق مالى و بدهى مردم، حفظ و نگهدارى و مانند آن مى شود. این حریم ها براى آن است که اموال تباه نگردد، انسان ها کشته نشوند، [[کینه|کینه توزى]] و نزاع در جامعه رواج پیدا نکند، کسب و کار ترک نگردد و مردم با آسودگى خاطر اموالشان را براى دفع نیازهاى یکدیگر به جریان بیندازند.
  
 
===احترام به ناموس===
 
===احترام به ناموس===
  
دين مبين اسلام احترام به ناموس ديگران را يكى از امور بسيار مهم مى داند، از اين رو، با وضع مقررات و محدوديت هايى همانند دستور به (پوشش) براى زنان و بازداشتن مردان از (چشم چرانى) و... حريمى را براى ناموس ‍ ديگران تعيين نموده و هتك آن را مورد نكوهش قرار داده است.
+
دین مبین اسلام احترام به ناموس دیگران را یکى از امور بسیار مهم مى داند، از این رو، با وضع مقررات و محدودیت هایى همانند دستور به [[حجاب]] و پوشش براى زنان و بازداشتن مردان از چشم چرانى و...، حریمى را براى ناموس دیگران تعیین نموده و هتک آن را مورد نکوهش قرار داده است.
  
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در اين باره مى فرمايد: لَيْسَ مِنّا مَنْ خانَ مُسْلِماً فِى اَهْلِه وَ مالِهْ؛ از ما نيست كسى كه به اهل و مال مسلمانى خيانت كند. <ref>مستدرك الوسائل، ج 14، ص 12</ref>
+
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در این باره مى فرماید: «لَیسَ مِنّا مَنْ خانَ مُسْلِماً فِى اَهْلِه وَ مالِهْ»؛ از ما نیست کسى که به اهل و مال مسلمانى [[خیانت|خیانت]] کند.<ref>مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۱۲</ref>
  
 
===حفظ آبروی مومن===
 
===حفظ آبروی مومن===
  
در تعلیمات اسلام همگان نسبت به آبروى مؤمن دو وظيفه مهم دارند: يكى حفظ آبروى او و ديگرى دفاع از آن.
+
در تعلیمات اسلام همگان نسبت به [[آبرو|آبروى]] مؤمن دو وظیفه مهم دارند: یکى حفظ آبروى او و دیگرى دفاع از آن. هر گونه برخورد و سخنى که موجب تزلزل شأن و مرتبه برادر دینى بشود، از نظر اسلام نکوهیده است. [[امام صادق]] علیه السلام در این باره مى فرماید: «مَنْ رَوى عَلى مُؤْمِنٍ رِوایهً یریدُ بِها شَینَهُ وَ هَدْمَ مُرُوَّتِه لِیسْقُطَ مِنْ اَعْینِ النّاسِ اَخْرَجَهُ اللّهُ مِنْ وِلایتِه اِلى وِلایةِ الشَّیطانِ فَلا یقْبَلُهُ الشَّیطانُ»؛ آن که بر ضدّ مؤمنى به قصد آبروریزى و از بین بردن آقایى او سخنى گوید تا از چشم مردم بیفتد، خداوند او را از ولایت خود خارج و به طرف ولایت [[شیطان]] رها مى کند، ولى شیطان نیز او را نمى پذیرد.<ref>الکافى، ج ۲، ص ۳۵۸</ref>
 
 
'''1.حفظ آبرو'''
 
 
 
هر گونه برخورد و سخن سرايى كه موجب تزلزل شان و مرتبه برادر دينى بشود، از نظر اسلام نكوهيده است. امام صادق علیه السلام در اين باره مى فرمايد:
 
 
 
مَنْ رَوى عَلى مُؤْمِنٍ رِوايهً يُريدُ بِها شَيْنَهُ وَ هَدْمَ مُرُوَّتِه لِيَسْقُطَ مِنْ اَعْيُنِ النّاسِ اَخْرَجَهُ اللّهُ مِنْ وِلايَتِه اِلى وِلايَةِ الشَّيْطانِ فَلا يَقْبَلُهُ الشَّيْطانُ؛ آن كه بر ضدّ مؤمنى به قصد آبروريزى و از بين بردن آقايى او سخنى گويد تا از چشم مردم بيفتد، خداوند او را از ولايت خود خارج و به طرف ولايت [[شيطان]] رها مى كند، ولى شيطان نيز او را نمى پذيرد. <ref>الكافى، ج 2، ص 358</ref>
 
 
 
گفتنى است كه چنان چه اين برخورد ناپسند با توهين نيز همراه باشد، مانند القاب زشت و نسبت هاى ناروا چه بسا كه موجب (قذف) ديگران نيز بشود كه اين خود علاوه بر آثار و عواقب اخروى، مجازات هايى را نيز به دنبال دارد كه به وسيله حاكم اسلامى بر شخص قاذف به اجرا درمى آيد.
 
 
 
'''2.دفاع از آبرو'''
 
 
 
هر مسلمانى وظيفه دارد به اندازه توان خويش، نگذارد كه ديگران آبروى برادر دينى اش را خدشه دار سازند. روایت است كه مردى در حضور رسول اكرم صلی الله علیه و آله از آبروى كسى سخن به ميان آورد و در همان جا فردى ديگر در مقام دفاع از آن برآمد، حضرت فرمود: مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ اَخيهِ كانَ لَهُ حِجاباً مِنَ النّارِ؛ كسى كه جلوى آبروريزى برادر مؤمنش را بگيرد، از آتش دوزخ در امان است. <ref>[[وسائل الشيعه]]، ج 12، ص 293</ref>
 
 
 
==انگیزه احترام==
 
  
احترام مردم به یكديگر در منطق اسلام بايد از انگيزه الهى بر خوردار باشد و نبايد ارج نهادن مردم به يكديگر از ترس ‍ يا طمع و امثال آن ها مايه گيرد. پیامبر اسلام در این مورد می فرمایند: بدترين مردم در پيشگاه خدا وند در روز قيامت كسانى هستند كه از ترس بدى و شرارتشان مورد احترام ديگران قرار مي گيرند.<ref>الكافي، ج ص 326</ref>
+
همچنین هر مسلمانى وظیفه دارد به اندازه توان خویش، نگذارد که دیگران آبروى برادر دینى اش را خدشه دار سازند. روایت است که مردى در حضور رسول اکرم صلی الله علیه و آله از کسى سخن به میان آورد و در همان جا فردى دیگر در مقام دفاع از آن برآمد، حضرت فرمود: «مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ اَخیهِ کانَ لَهُ حِجاباً مِنَ النّارِ»؛ کسى که جلوى آبروریزى برادر مؤمنش را بگیرد، از آتش [[دوزخ]] در امان است.<ref>وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۹۳</ref>
  
 
==روشهاى احترام==
 
==روشهاى احترام==
  
تجليل و تكريم ديگران ممكن است به دو روش زير صورت گيرد:
+
تجلیل و تکریم دیگران ممکن است به دو صورت و روش زیر انجام گیرد:
  
 
===روش گفتارى===
 
===روش گفتارى===
  
[[قرآن كريم]] در این مورد مى فرمايد: {{متن قرآن|«...قُولُوا لِلنّاسِ حُسْناً»}}؛ با مردم به خوبى سخن گوييد.<ref>[[سوره بقره]]، 83</ref> و درباره احترام به پدر و مادر مى فرمايد: {{متن قرآن|«...وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كَريماً»}}؛ با گفتارى لطيف و بزرگوارانه با آنها سخن بگو! <ref>[[سوره اسراء]]، 23</ref> همچنین در مورد برخورد با نيازمندان آمده است كه اگر نمى توانى نيازشان را برطرف نمايى: {{متن قرآن|«...فَقُلْ لَهُمْ قَوْلاً مَيْسُوراً»}}؛ با آنان سخن نيكِ تواءم با احترام داشته باش. <ref>[[سوره اسراء]]، 289</ref>
+
[[قرآن کریم]] در این مورد مى فرماید: {{متن قرآن|«...قُولُوا لِلنّاسِ حُسْناً»}}؛ با مردم به خوبى سخن گویید.<ref>[[سوره بقره]]، ۸۳</ref> و درباره [[احترام به والدین|احترام به پدر و مادر]] مى فرماید: {{متن قرآن|«...وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کریماً»}}؛ با گفتارى لطیف و بزرگوارانه با آنها سخن بگو! <ref>[[سوره اسراء]]، ۲۳</ref> همچنین در مورد برخورد با نیازمندان آمده است که اگر نمى توانى نیازشان را برطرف نمایى: {{متن قرآن|«...فَقُلْ لَهُمْ قَوْلاً مَیسُوراً»}}؛ با آنان سخن نیک توأم با احترام داشته باش.<ref>سوره اسراء، ۲۸۹</ref>
 
 
[[امام سجاد]] علیه السلام درباره احترام در گفتار نسبت به معلم مى فرمايد: صدايت را از صداى او بلندتر نكن و هرگاه كسى از او چيزى بپرسد تو در پاسخ پيشدستى نكن... در محضرش با كسى سخن نگو.
 
 
 
===روش كردارى===
 
این روش در روایات ائمه علیهم السلام به بیانهای مختلف آموزش داده شده است. همچون روایات زیر :
 
 
 
*رسول اکرم صلی الله علیه و آله: مِنْ مَكْرَمَةِ الرَّجُلِ لاَِخيهِ اَنْ يَقْبَلَ تُحْفَتَةُ وَ اَنْ يَتَّحِفَهُ بِما عِنْدَهُ وَ لايَتَكَلَّفَ لَهُ شَيْئاً؛ از بزرگداشت برادر دينى اين است كه هديه اش را بپذيرد و از آن چه دارد نسبت به او مضايقه نكند و به خاطر او خود را به تكلّف نيندازد. <ref>بحارالانوار، ج 72، ص 454</ref>
 
 
 
*پیامبر اسلام صلى الله عليه و آله:التَّقْوَى إِجْلَالُ اللَّهِ وَ تَوْقِيرُ الْمُؤْمِنِينَ؛ تقوا احترام گذاشتن به خداوند و احترام گذاشتن به مومنين است. <ref>مستدرك الوسائل، ج 11، ص 267</ref>
 
 
 
==مصادیر احترام در تعلیمات اسلام==
 
===احترام به پدر و مادر===
 
قرآن کریم در موارد متعددی بعد از اين كه دستور داده به عبادت خداى واحد و پرهیز از شرک داده است  احترام به پدر و مادر را ذکر نموده است.<ref>[[آیه 83 سوره بقره]]، [[آیه 36 سوره نساء]]، [[آیه 151 سوره انعام]]، [[آیه 23 سوره اسراء]]</ref>
 
 
 
امام على علیه السلام در این خصوص می فرماید: به احترام پدر و معلمت از جاى خود برخيز گرچه فرمان روا و امير باشى. <ref>مستدرك الوسائل، ج 15، ص 203</ref>
 
 
 
==ارزش و احترام زن==
 
اعتقاد به کرامت زن یکی از آموزه های نهادینه شده در اسلام است. پیامبر اکرم (ص) می فرمود:
 
 
 
:خَيرُكُم خَيرُكُم لأَهلِهِ و َأَنَا خَيرُكُم لأَهلى ما أَكرَمَ النِّساءَ إلاّ كَريمٌ و َلا أَهانَهُنَّ إلاّ لَئيمٌ؛
 
  
:بهترين شما كسى است كه براى خانواده اش بهتر باشد، و من از همه شما براى خانواده ام بهترم، زنان را گرامى نمى دارد، مگر انسان بزرگوار و به آنان اهانت نمى كند مگر شخص پَست و بى مقدار.<ref>نهج الفصاحه ص472 ح 1520</ref>
+
[[امام سجاد]] علیه السلام درباره احترام در گفتار نسبت به معلم مى فرماید: صدایت را از صداى او بلندتر نکن و هرگاه کسى از او چیزى بپرسد تو در پاسخ پیشدستى نکن... در محضرش با کسى سخن نگو.
  
و در جای دیگر می فرمایند: «هر کس همسری گزید، وی را تکریم کند.»<ref>نوری طبرسی، حسین بن محمد تقی؛ مستدرک الوسایل، موسسه آل البیت(ع)</ref>
+
===روش کردارى===
 +
این روش در روایات [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم السلام به بیانهای مختلف آموزش داده شده است. همچون روایات زیر:
  
==احترام به كودك==
+
رسول اکرم صلی الله علیه و آله: «مِنْ مَکرَمَةِ الرَّجُلِ لاَِخیهِ اَنْ یقْبَلَ تُحْفَتَةُ وَ اَنْ یتَّحِفَهُ بِما عِنْدَهُ وَ لایتَکلَّفَ لَهُ شَیئاً»؛ از بزرگداشت برادر دینى این است که هدیه اش را بپذیرد و از آن چه دارد نسبت به او مضایقه نکند و به خاطر او خود را به [[تکلف|تکلّف]] نیندازد.<ref>بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۴۵۴</ref>
  
آئين اسلام به شخصيت كودكان كاملاً توجه داشتهآ احترام به کودکان را مورد سفارش قرار می دهد. پيغمبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله فرمود: فرزندانتان را گرامى بداريد و آن ها را نيكو تربيت كنيد تا خدا شما را بيامرزد.
+
پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله: «التَّقْوَى إِجْلَالُ اللَّهِ وَ تَوْقِیرُ الْمُؤْمِنِینَ»؛ [[تقوا]] احترام گذاشتن به خداوند و احترام گذاشتن به مومنین است.<ref>مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۲۶۷</ref>
  
پيغمبر اكرم هميشه و در همه جا با كودكان مدارا و مهربانى مى ‌كرد. وقتى از سفر بر مى‌گشت كودكان به استقبالش مى‌شتافتند، پيغمبر آن ها را مورد نوازش و ملاطفت قرار مى داد، سپس بعضى از آن ها را خودش سوار مى كرد و به اصحابش نيز دستور مى داد بقيه را سوار كنند و با اين حال به شهر باز مى گشتند.
+
==مصادیق احترام به دیگران==
 +
===احترام به والدین===
 +
[[قرآن کریم]] در موارد متعددی بعد از این که دستور داده به [[عبادت]] خداى واحد و پرهیز از [[شرک]] داده است، [[احترام به والدین|احترام به پدر و مادر]] را ذکر نموده است.<ref>[[سوره بقره]]، آیه ۸۳؛ [[سوره نساء]]، آیه ۳۶؛ [[سوره انعام]]، آیه ۱۵۱؛ [[سوره اسراء]]، آیه ۲۳</ref>
  
از توهين به كودكان حتى شيرخوارگان جداً خوددارى مى نمود. [[ام الفضل]] مى گويد: پيغمبر اكرم صلّى اللَّه عليه و آله حسين عليه السّلام را در ايام شيرخوارگى از من گرفت و بغل كرد.
+
[[امام على]] علیه السلام در این خصوص می فرماید: به احترام پدر و معلمت از جاى خود برخیز، گرچه فرمان روا و امیر باشى.<ref>مستدرک الوسائل، ج ۱۵، ص ۲۰۳</ref>
  
حسين به لباس پيغمبر بول كرد. پس من حسين را به شدت از پيغمبر گرفتم به طورى كه به گريه افتاد. پيغمبر به من فرمود: ام الفضل! آهسته تر. اين بول را آب تطهير مى كند اما چه چيز مى تواند كدورت و ناراحتى را از قلب حسين برطرف سازد.
+
===احترام به پیران===
 +
در اسلام اکرام و احترام پیران بر جوانان لازم گردیده است:
  
==احترام به پيران==
+
پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله می فرماید: احترام گذاشتن به مسلمان مو سفید از جمله تجلیل خداست.<ref>الکافی، ج ۲، ص ۱۶۵</ref>
  
در اسلام اكرام و احترام پیران بر جوانان لازم گردیده است:
+
عبدالله بن سنان گوید: [[امام صادق]] علیه السلام به من فرمودند از احترام به خدا است احترام گذاشتن به پیر مرد مومن موى سفید و هر که مومنى را گرامى دارد به گرامى داشتن خدا شروع کرده و هر که مومن سفید موى را سبک شمارد خداى عز وجل کسى را بر او گمارد تا پیش از مرگش او را سبک شمارد.<ref>الکافی، ج ۲، ص ۶۵۸</ref>
  
* پیامبر اسلام (ص) می فرماید: احترام گذاشتن به مسلمان مو سفيد از جمله تجليل خداست. <ref>الكافي، ج ص 165</ref>
+
پیامبر (ص) می فرماید: هر که مراعات کند فضل بزرگتر از خود را به جهت زیادتى سنّ او و احترام کند او را، خداى تعالى او را از ترس [[روز قیامت]] ایمن مى گرداند.<ref>وسائل الشیعة، ج ۱۲، ص ۹۹</ref>
  
* [[عبد الله بن سنان]] گويد: امام صادق علیه السلام به من فرمودند از احترام به خدا است احترام گذاشتن به پير مرد مومن موى سفيد و هر كه مومنى را گرامى دارد به گرامى داشتن خدا شروع كرده و هر كه مومن سفيد موى را سبك شمارد خداى عز وجل كسى را بر او گمارد تا پيش از مرگش او را سبك شمارد. <ref>الكافي، ج ص 658</ref>
+
امام صادق علیه السلام فرمود: سه کس هستند که حق آنها را نادیده نگیرد کسى جز منافقى که به [[نفاق]] معروف است؛ کسى که مویش را در اسلام سفید کرده و کسى که [[قرآن]] را در بر دارد و پیشواى عادل.<ref>وسائل الشیعة، ج ۱۲، ص ۹۸</ref>
  
* پيامبر صلّى اللّه عليه و آله می فرماید: هر كه مراعات كند فضل بزرگتر از خود را به جهت زيادتى سنّ او، و احترام كند او را، خداى تعالى او را از ترس [[روز قيامت]] ايمن مى گرداند. <ref>[[وسائل الشيعة]]، ج 12، ص 99</ref>
+
===احترام به سادات===
  
* امام صادق علیه السلام: سه كس هستند كه حق آن ها را ناديده نگيرد كسى جز منافقى كه به نفاق معروف است كسى كه مويش را در اسلام سفيد كرده و كسى كه [[قرآن]] را در بر دارد و پيشواى عادل. <ref>[[وسائل الشيعة]]، ج 12، ص 98</ref>
+
از پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله روایت شده است که: [[شفاعت]] من ثابت است براى هر که اعانت کند ذرّیه مرا ([[سادات]]) به دست یا زبان یا با مال خود. و فرمود: چهار نفر را من شفاعت خواهم نمود در روز قیامت: یکى: آن که اکرام کند ذرّیه مرا. دوم: آن که حاجت ایشان را بر آورد. سیم: آن که سعى نماید از براى ایشان در وقتى که مضطر باشند. چهارم: آن که به دل و زبان، با ایشان دوستى و محبّت کند.<ref>معراج السعادة، احمد نراقی، ج ۱، ص ۴۷۵</ref>
  
==احترام به سادات==
+
و فرمود: اکرام کنید خوبان ذرّیه مرا از براى خدا، و بدان ایشان را از براى من.<ref>معراج السعادة، احمد نراقی، ج ۱، ص ۴۷۵</ref>
  
از حضرت پیامبر اکرم صلّى اللّه عليه و آله روایت شده است كه: شفاعت من ثابت است براى هر كه اعانت كند ذرّيّه مرا به دست، يا زبان، يا با مال خود. و فرمود: چهار نفر را من شفاعت خواهم نمود در روز قيامت:
+
===احترام به خویشاوندان ===
  
* يكى: آن كه اكرام كند ذرّيّه مرا.
+
[[قرآن مجید]] مراعات خویشاوندان را در ردیف [[تقوا|تقواى]] از خدا قرار داده مى فرماید: {{متن قرآن|«وَاتَّقُوا اللّهَ الَّذِى تَسائَلُونَ بِهِ وَالاَرْحامَ انَّ اللّهَ کانَ عَلَیکمْ رَقِیبا»}}<ref>[[سوره نساء]]، آیه ۱</ref> و بپرهیزید از خدایى که به نام او از هم درخواست مى کنید و درباره ارحام و خویشاوندان کوتاهى نکنید که همانا خدا مراقب شما است.
* دوم: آن كه حاجت ايشان را بر آورد.
 
* سيّم: آن كه سعى نمايد از براى ايشان در وقتى كه مضطر باشند.
 
* چهارم: آن كه به دل و زبان، با ايشان دوستى و محبّت كند.<ref>معراج السعادة، احمد نراقی، جلد 1، صفحه 475</ref>
 
  
و فرمود: اكرام كنيد خوبان ذرّيّه مرا از براى خدا. و بدان ايشان را از براى من<ref>معراج السعادة، احمد نراقی، جلد 1، صفحه 475</ref>
+
امام صادق علیه السّلام در باره این آیه مى فرماید: منظور از ارحام در [[آیه]]، خویشاوندان است که خدا دستور به احترام و ارتباط با آن ها داده است، آیا نمى بینى که ارحام را با اسم خود مقرون کرده.<ref>البرهان فى تفسیر القرآن، ج‏۲، ص۱۴</ref>
  
==احترام به خويشان و نزديكان==
+
و در حدیثی [[امام علی]] علیه السلام آمده است: «انَّ صلة الارحام لَمِن موجباتِ الاِسلام اِنَّ اللهَ سبحانَه أمَر بِإکرامِها»؛ همانا [[صله رحم]] از واجبات دین اسلام است و خداوند سبحان نسبت به اکرام ارحام و خویشان امر فرموده است.<ref>غررالحکم، ص ۴۰۶، ح ۹۲۹۰</ref>
  
قرآن مجيد مراعات خويشاوندان را در رديف تقواى از خدا قرار داده مى فرمايد: وَاتَّقُوا اللّهَ الَّذِى تَسائَلُونَ بِهِ وَالاَرْحامَ انَّ اللّهَ كانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبا<ref>[[آیه 1 سوره نساء]]</ref> و بپرهيزيد از خدايى كه به نام او از هم درخواست مى كنيد و درباره ارحام و خويشاوندان كوتاهى نكنيد كه همانا خدا مراقب شما است..
+
===احترام به زنان===
 +
اعتقاد به کرامت زن یکی از آموزه های نهادینه شده در [[اسلام]] است. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «خَیرُکم خَیرُکم لأَهلِهِ و َأَنَا خَیرُکم لأَهلى ما أَکرَمَ النِّساءَ إلاّ کریمٌ و َلا أَهانَهُنَّ إلاّ لَئیمٌ»؛ بهترین شما کسى است که براى خانواده اش بهتر باشد، و من از همه شما براى خانواده ام بهترم، زنان را گرامى نمى دارد، مگر انسان بزرگوار و به آنان اهانت نمى کند مگر شخص پَست و بى مقدار.<ref>نهج الفصاحه ص۴۷۲ ح ۱۵۲۰</ref>
  
امام صادق عليه السّلام در باره اين آيه مى فرمايد: منظور از ارحام در آيه خويشاوندان است كه خدا دستور به احترام و ارتباط با آن ها داده است، آيا نمى بينى كه ارحام را با اسم خود مقرون كرده.<ref>البرهان فى تفسير القرآن، ج‏2، ص14</ref>
+
و در جای دیگر می فرمایند: «هر کس همسری گزید، وی را تکریم کند.»<ref>نوری، مستدرک الوسایل، موسسه آل البیت(ع)</ref>
  
و در حدیثی امام علی علیه السلام آمده است: انَّ صلهَ الارحام لَمِن موجباتِ الاِسلام اِنَّ اللهَ سبحانَه أمَر بِإکرامِها.
+
===احترام به کودکان===
  
همانا صله رحم از واجبات دین اسلام است و خداوند سبحان نسبت به اکرام ارحام و خویشان امر فرموده است.<ref>غررالحکم، ص ۴۰۶، ح ۹۲۹۰</ref>
+
آئین اسلام به شخصیت کودکان کاملاً توجه داشته و احترام به آنان را مورد سفارش قرار می دهد. [[پیامبر اسلام|پیغمبر اسلام]] صلّى اللّه علیه و آله فرمود: فرزندانتان را گرامى بدارید و آنها را نیکو [[تربیت دینی|تربیت]] کنید تا خدا شما را بیامرزد.
  
==احترام به ياران==
+
پیغمبر اکرم همیشه و در همه جا با کودکان [[مدارا]] و مهربانى مى ‌کرد. وقتى از سفر بر مى‌گشت کودکان به استقبالش مى‌شتافتند، پیغمبر آنها را مورد نوازش و ملاطفت قرار مى داد، سپس بعضى از آنها را خودش سوار مى کرد و به اصحابش نیز دستور مى داد بقیه را سوار کنند و با این حال به شهر باز مى گشتند. از توهین به کودکان حتى شیرخوارگان جداً خوددارى مى نمود. [[ام الفضل همسر عباس بن عبد المطلب|ام الفضل]] مى گوید: پیغمبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله، [[امام حسین علیه السلام|حسین]] علیه السّلام را در ایام شیرخوارگى از من گرفت و بغل کرد. حسین به لباس پیغمبر بول کرد. پس من حسین را به شدت از پیغمبر گرفتم به طورى که به گریه افتاد. پیغمبر به من فرمود: ام الفضل! آهسته تر. این بول را آب تطهیر مى کند، اما چه چیز مى تواند کدورت و ناراحتى را از قلب حسین برطرف سازد.
امام باقر علیه السلام: ياران خود را بزرگ شماريد و آنان را احترام كنيد و برخى از شما بر برخى ديگر هجوم نبريد و به هم زيان نزنيد و بر هم حسد نورزيد و از بخل بپرهيزيد تا از بندگان با اخلاص و شايسته خدا باشيد. <ref>الكافي، ج 2، ص 173</ref>
 
  
==احترام فقير مسلمان==
+
===احترام به یاران===
 +
[[امام باقر]] علیه السلام: یاران خود را بزرگ شمارید و آنان را احترام کنید و برخى از شما بر برخى دیگر هجوم نبرید و به هم زیان نزنید و بر هم [[حسد]] نورزید و از [[بخل]] بپرهیزید تا از بندگان با اخلاص و شایسته خدا باشید.<ref>الکافی، ج ۲، ص ۱۷۳</ref>
  
پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله: هر كه فقير مسلمانى را احترام كند روز قيامت خدا را ملاقات كند در حالى كه خندان است. <ref>بحارالانوار، ج 73، ص 361</ref><ref>قاموس قرآن، ج 4، ص 27</ref>
+
===احترام به فقیر مسلمان===
  
 +
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: هر که فقیر مسلمانى را احترام کند، روز قیامت خدا را ملاقات کند در حالى که خندان است. <ref>بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۳۶۱</ref>
 
==پانویس==
 
==پانویس==
<references/>
+
<references />
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= ضعیف
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= ضعیف
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}
  
[[رده:اخلاق فردی]]
+
[[رده:اخلاق فردی]][[رده:اخلاق اجتماعی]]
 
[[رده:صفات پسندیده]]
 
[[رده:صفات پسندیده]]
 +
[[رده: مقاله های مهم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۵۸


انسان در دیدگاه اسلام از کرامت و شرافت ذاتى برخوردار است، چرا که قرآن انسان را جانشین خدا در روى زمین[۱] معرفی می‌کند که فرشتگان به خضوع و سجده در برابر او مأمور شدند.[۲] از این رو در دین به رعایت احترام دیگران سفارش فراوان شده است.

انگیزه احترام

احترام مردم به یکدیگر در منطق اسلام باید از انگیزه الهى بر خوردار باشد و نباید ارج نهادن مردم به یکدیگر از ترس یا طمع و امثال آنها مایه گیرد. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در این مورد می فرمایند: بدترین مردم در پیشگاه خداوند در روز قیامت کسانى هستند که از ترس بدى و شرارتشان مورد احترام دیگران قرار می گیرند.[۳]

گونه‌هاى احترام

احترام به جان

در اسلام، جسم انسان از همان ابتداى آفرینش که نطفه اى بیش نیست، مورد حمایت قرار مى گیرد و کسانى که جان دیگران را به خطر مى اندازند، بشدت نکوهش شده اند. قرآن کریم در این باره مى فرماید: «...مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَیرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الأَرْضِ فَکأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا وَمَنْ أَحْیاهَا فَکأَنَّمَا أَحْیا النَّاسَ جَمِیعًا»؛ هر کس انسانى را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روى زمین بکشد، چنان است که گویى همه انسان ها را کشته؛ و هر کس انسانى را از مرگ رهایى بخشد، چنان است که گویى همه مردم را زنده کرده است.[۴]

احترام به مال

پیشوایان دینى در کنار سفارش به حفظ خون دیگران، احترام به مال آنان را نیز متذکر شده اند. چنان که رسول گرامى اسلام صلی الله علیه و آله در اجتماع بزرگ عید قربان فرموده است: «...اِنَّ حُرْمَةَ اَمْوالِکمْ عَلَیکمْ وَ حُرْمَةَ دِمائِکمْ، کحُرْمَةِ یوْمِکمْ هذا فى شهرکمْ هذا وَ فى بَلَدِکمْ هذا اِلى اَنْ تَلْقَوْا رَبَّکمْ، فَیسْألُکمْ عَنْ اَعْمالِکمْ...»؛ همانا حرمت اموال و خون هاى شما بر یکدیگر همانند حرمت این روز، در این ماه و این سرزمین است تا پروردگارتان را ملاقات کنید و شما را از کردارتان پرس و جو کند.

احترام به اموال مردم، شامل امانتدارى، تصرف مجاز و با رضایت خاطر صاحب مال، پرداخت حقوق مالى و بدهى مردم، حفظ و نگهدارى و مانند آن مى شود. این حریم ها براى آن است که اموال تباه نگردد، انسان ها کشته نشوند، کینه توزى و نزاع در جامعه رواج پیدا نکند، کسب و کار ترک نگردد و مردم با آسودگى خاطر اموالشان را براى دفع نیازهاى یکدیگر به جریان بیندازند.

احترام به ناموس

دین مبین اسلام احترام به ناموس دیگران را یکى از امور بسیار مهم مى داند، از این رو، با وضع مقررات و محدودیت هایى همانند دستور به حجاب و پوشش براى زنان و بازداشتن مردان از چشم چرانى و...، حریمى را براى ناموس دیگران تعیین نموده و هتک آن را مورد نکوهش قرار داده است.

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در این باره مى فرماید: «لَیسَ مِنّا مَنْ خانَ مُسْلِماً فِى اَهْلِه وَ مالِهْ»؛ از ما نیست کسى که به اهل و مال مسلمانى خیانت کند.[۵]

حفظ آبروی مومن

در تعلیمات اسلام همگان نسبت به آبروى مؤمن دو وظیفه مهم دارند: یکى حفظ آبروى او و دیگرى دفاع از آن. هر گونه برخورد و سخنى که موجب تزلزل شأن و مرتبه برادر دینى بشود، از نظر اسلام نکوهیده است. امام صادق علیه السلام در این باره مى فرماید: «مَنْ رَوى عَلى مُؤْمِنٍ رِوایهً یریدُ بِها شَینَهُ وَ هَدْمَ مُرُوَّتِه لِیسْقُطَ مِنْ اَعْینِ النّاسِ اَخْرَجَهُ اللّهُ مِنْ وِلایتِه اِلى وِلایةِ الشَّیطانِ فَلا یقْبَلُهُ الشَّیطانُ»؛ آن که بر ضدّ مؤمنى به قصد آبروریزى و از بین بردن آقایى او سخنى گوید تا از چشم مردم بیفتد، خداوند او را از ولایت خود خارج و به طرف ولایت شیطان رها مى کند، ولى شیطان نیز او را نمى پذیرد.[۶]

همچنین هر مسلمانى وظیفه دارد به اندازه توان خویش، نگذارد که دیگران آبروى برادر دینى اش را خدشه دار سازند. روایت است که مردى در حضور رسول اکرم صلی الله علیه و آله از کسى سخن به میان آورد و در همان جا فردى دیگر در مقام دفاع از آن برآمد، حضرت فرمود: «مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ اَخیهِ کانَ لَهُ حِجاباً مِنَ النّارِ»؛ کسى که جلوى آبروریزى برادر مؤمنش را بگیرد، از آتش دوزخ در امان است.[۷]

روشهاى احترام

تجلیل و تکریم دیگران ممکن است به دو صورت و روش زیر انجام گیرد:

روش گفتارى

قرآن کریم در این مورد مى فرماید: «...قُولُوا لِلنّاسِ حُسْناً»؛ با مردم به خوبى سخن گویید.[۸] و درباره احترام به پدر و مادر مى فرماید: «...وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کریماً»؛ با گفتارى لطیف و بزرگوارانه با آنها سخن بگو! [۹] همچنین در مورد برخورد با نیازمندان آمده است که اگر نمى توانى نیازشان را برطرف نمایى: «...فَقُلْ لَهُمْ قَوْلاً مَیسُوراً»؛ با آنان سخن نیک توأم با احترام داشته باش.[۱۰]

امام سجاد علیه السلام درباره احترام در گفتار نسبت به معلم مى فرماید: صدایت را از صداى او بلندتر نکن و هرگاه کسى از او چیزى بپرسد تو در پاسخ پیشدستى نکن... در محضرش با کسى سخن نگو.

روش کردارى

این روش در روایات ائمه علیهم السلام به بیانهای مختلف آموزش داده شده است. همچون روایات زیر:

رسول اکرم صلی الله علیه و آله: «مِنْ مَکرَمَةِ الرَّجُلِ لاَِخیهِ اَنْ یقْبَلَ تُحْفَتَةُ وَ اَنْ یتَّحِفَهُ بِما عِنْدَهُ وَ لایتَکلَّفَ لَهُ شَیئاً»؛ از بزرگداشت برادر دینى این است که هدیه اش را بپذیرد و از آن چه دارد نسبت به او مضایقه نکند و به خاطر او خود را به تکلّف نیندازد.[۱۱]

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله: «التَّقْوَى إِجْلَالُ اللَّهِ وَ تَوْقِیرُ الْمُؤْمِنِینَ»؛ تقوا احترام گذاشتن به خداوند و احترام گذاشتن به مومنین است.[۱۲]

مصادیق احترام به دیگران

احترام به والدین

قرآن کریم در موارد متعددی بعد از این که دستور داده به عبادت خداى واحد و پرهیز از شرک داده است، احترام به پدر و مادر را ذکر نموده است.[۱۳]

امام على علیه السلام در این خصوص می فرماید: به احترام پدر و معلمت از جاى خود برخیز، گرچه فرمان روا و امیر باشى.[۱۴]

احترام به پیران

در اسلام اکرام و احترام پیران بر جوانان لازم گردیده است:

پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله می فرماید: احترام گذاشتن به مسلمان مو سفید از جمله تجلیل خداست.[۱۵]

عبدالله بن سنان گوید: امام صادق علیه السلام به من فرمودند از احترام به خدا است احترام گذاشتن به پیر مرد مومن موى سفید و هر که مومنى را گرامى دارد به گرامى داشتن خدا شروع کرده و هر که مومن سفید موى را سبک شمارد خداى عز وجل کسى را بر او گمارد تا پیش از مرگش او را سبک شمارد.[۱۶]

پیامبر (ص) می فرماید: هر که مراعات کند فضل بزرگتر از خود را به جهت زیادتى سنّ او و احترام کند او را، خداى تعالى او را از ترس روز قیامت ایمن مى گرداند.[۱۷]

امام صادق علیه السلام فرمود: سه کس هستند که حق آنها را نادیده نگیرد کسى جز منافقى که به نفاق معروف است؛ کسى که مویش را در اسلام سفید کرده و کسى که قرآن را در بر دارد و پیشواى عادل.[۱۸]

احترام به سادات

از پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله روایت شده است که: شفاعت من ثابت است براى هر که اعانت کند ذرّیه مرا (سادات) به دست یا زبان یا با مال خود. و فرمود: چهار نفر را من شفاعت خواهم نمود در روز قیامت: یکى: آن که اکرام کند ذرّیه مرا. دوم: آن که حاجت ایشان را بر آورد. سیم: آن که سعى نماید از براى ایشان در وقتى که مضطر باشند. چهارم: آن که به دل و زبان، با ایشان دوستى و محبّت کند.[۱۹]

و فرمود: اکرام کنید خوبان ذرّیه مرا از براى خدا، و بدان ایشان را از براى من.[۲۰]

احترام به خویشاوندان

قرآن مجید مراعات خویشاوندان را در ردیف تقواى از خدا قرار داده مى فرماید: «وَاتَّقُوا اللّهَ الَّذِى تَسائَلُونَ بِهِ وَالاَرْحامَ انَّ اللّهَ کانَ عَلَیکمْ رَقِیبا»[۲۱] و بپرهیزید از خدایى که به نام او از هم درخواست مى کنید و درباره ارحام و خویشاوندان کوتاهى نکنید که همانا خدا مراقب شما است.

امام صادق علیه السّلام در باره این آیه مى فرماید: منظور از ارحام در آیه، خویشاوندان است که خدا دستور به احترام و ارتباط با آن ها داده است، آیا نمى بینى که ارحام را با اسم خود مقرون کرده.[۲۲]

و در حدیثی امام علی علیه السلام آمده است: «انَّ صلة الارحام لَمِن موجباتِ الاِسلام اِنَّ اللهَ سبحانَه أمَر بِإکرامِها»؛ همانا صله رحم از واجبات دین اسلام است و خداوند سبحان نسبت به اکرام ارحام و خویشان امر فرموده است.[۲۳]

احترام به زنان

اعتقاد به کرامت زن یکی از آموزه های نهادینه شده در اسلام است. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «خَیرُکم خَیرُکم لأَهلِهِ و َأَنَا خَیرُکم لأَهلى ما أَکرَمَ النِّساءَ إلاّ کریمٌ و َلا أَهانَهُنَّ إلاّ لَئیمٌ»؛ بهترین شما کسى است که براى خانواده اش بهتر باشد، و من از همه شما براى خانواده ام بهترم، زنان را گرامى نمى دارد، مگر انسان بزرگوار و به آنان اهانت نمى کند مگر شخص پَست و بى مقدار.[۲۴]

و در جای دیگر می فرمایند: «هر کس همسری گزید، وی را تکریم کند.»[۲۵]

احترام به کودکان

آئین اسلام به شخصیت کودکان کاملاً توجه داشته و احترام به آنان را مورد سفارش قرار می دهد. پیغمبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله فرمود: فرزندانتان را گرامى بدارید و آنها را نیکو تربیت کنید تا خدا شما را بیامرزد.

پیغمبر اکرم همیشه و در همه جا با کودکان مدارا و مهربانى مى ‌کرد. وقتى از سفر بر مى‌گشت کودکان به استقبالش مى‌شتافتند، پیغمبر آنها را مورد نوازش و ملاطفت قرار مى داد، سپس بعضى از آنها را خودش سوار مى کرد و به اصحابش نیز دستور مى داد بقیه را سوار کنند و با این حال به شهر باز مى گشتند. از توهین به کودکان حتى شیرخوارگان جداً خوددارى مى نمود. ام الفضل مى گوید: پیغمبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله، حسین علیه السّلام را در ایام شیرخوارگى از من گرفت و بغل کرد. حسین به لباس پیغمبر بول کرد. پس من حسین را به شدت از پیغمبر گرفتم به طورى که به گریه افتاد. پیغمبر به من فرمود: ام الفضل! آهسته تر. این بول را آب تطهیر مى کند، اما چه چیز مى تواند کدورت و ناراحتى را از قلب حسین برطرف سازد.

احترام به یاران

امام باقر علیه السلام: یاران خود را بزرگ شمارید و آنان را احترام کنید و برخى از شما بر برخى دیگر هجوم نبرید و به هم زیان نزنید و بر هم حسد نورزید و از بخل بپرهیزید تا از بندگان با اخلاص و شایسته خدا باشید.[۲۶]

احترام به فقیر مسلمان

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: هر که فقیر مسلمانى را احترام کند، روز قیامت خدا را ملاقات کند در حالى که خندان است. [۲۷]

پانویس

  1. سوره بقره، آیه ۳۰
  2. سوره بقره، آیه ۳۴
  3. الکافی، ج ۲، ص ۳۲۶
  4. سوره مائده، ۳۲
  5. مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۱۲
  6. الکافى، ج ۲، ص ۳۵۸
  7. وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۹۳
  8. سوره بقره، ۸۳
  9. سوره اسراء، ۲۳
  10. سوره اسراء، ۲۸۹
  11. بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۴۵۴
  12. مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۲۶۷
  13. سوره بقره، آیه ۸۳؛ سوره نساء، آیه ۳۶؛ سوره انعام، آیه ۱۵۱؛ سوره اسراء، آیه ۲۳
  14. مستدرک الوسائل، ج ۱۵، ص ۲۰۳
  15. الکافی، ج ۲، ص ۱۶۵
  16. الکافی، ج ۲، ص ۶۵۸
  17. وسائل الشیعة، ج ۱۲، ص ۹۹
  18. وسائل الشیعة، ج ۱۲، ص ۹۸
  19. معراج السعادة، احمد نراقی، ج ۱، ص ۴۷۵
  20. معراج السعادة، احمد نراقی، ج ۱، ص ۴۷۵
  21. سوره نساء، آیه ۱
  22. البرهان فى تفسیر القرآن، ج‏۲، ص۱۴
  23. غررالحکم، ص ۴۰۶، ح ۹۲۹۰
  24. نهج الفصاحه ص۴۷۲ ح ۱۵۲۰
  25. نوری، مستدرک الوسایل، موسسه آل البیت(ع)
  26. الکافی، ج ۲، ص ۱۷۳
  27. بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۳۶۱