آیه 105 سوره یونس: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(تفسیر آیه)
(معانی کلمات آیه)
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۴۱: سطر ۴۱:
 
</tabber>
 
</tabber>
 
==معانی کلمات آیه==
 
==معانی کلمات آیه==
«وَجْهَکَ»: روی خود را. توجّه خود را. «حَنیِفاً»: شخص مخلصی که کار و بار خود را به خدا واگذارد و از راستای دین به هیچ وجه منحرف نشود. راست و درست. خالص و بی غلّ و غشّ. این واژه می‌تواند حال فاعل فعل (أَقِمْ)، یا (وَجْهَ) به معنی توجّه، و یااین که (دین) باشد. یعنی توجّه مخلصانه، توجّه صادقانه، آئین مستقیم و بی‌شائبه.
+
اقم: أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ‏ اقامه به معنى برپا كردن و ادامه دادن آيد . يعنى توجه‏ات را به دين پيوسته و دائمى كن .  
 +
وجه ، به معنى قصد و نيت و مصدر آمده است.
 +
 
 +
حنيفا: حنيف: مايل به حق. جنيف: مايل به باطل . آن در آيه به معنى موحد و يكتاپرستى است .  
 +
راغب گويد حنف ميل از ضلال به استقامت و جنف ميل از استقامت به ضلال است.<ref>تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی</ref>
  
 
== تفسیر آیه ==
 
== تفسیر آیه ==
سطر ۷۸: سطر ۸۲:
 
تفسير نور(10جلدى)، ج‌3، ص: 630
 
تفسير نور(10جلدى)، ج‌3، ص: 630
 
}}
 
}}
 +
  
 
|-|
 
|-|
سطر ۸۶: سطر ۹۱:
 
{{نمایش فشرده تفسیر|
 
{{نمایش فشرده تفسیر|
  
وَ لا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَنْفَعُكَ وَ لا يَضُرُّكَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذاً مِنَ الظَّالِمِينَ (106)
 
 
وَ لا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ‌: و مخوان غير خداى تعالى را در عبادت و اطاعت به استقلال يا به اشتراك. ما لا يَنْفَعُكَ‌: چيزهائى را كه نفع و فايده ندهند تو را هر چند اطاعت كنى آنها را. وَ لا يَضُرُّكَ‌: و ضرر نزنند تو را هر چه نافرمانى آنها را نمائى. مراد عبادت غير حق تعالى است از اوثان و اصنام.
 
  
نكته- اينكه فرمود «ما لا يَنْفَعُكَ وَ لا يَضُرُّكَ» و حال آنكه بر فرض نفع و ضرر ايضا عبادت آنها جايز نخواهد بود عقلا، براى اشعار به آنكه وقتى عبادت غير خدا از چيزهائى كه نفع و ضرر رسانند قبيح باشد، هر آينه عبادت چيزهائى كه اصلا نفع و ضرر ندارند البته اقبح خواهد بود؛ يا آنكه آنچه فايده ندارند نفع خداى تعالى را از جلب نفع و دفع ضرر، پرستش منما، چه عقل سليم روا نخواهد داشت.
+
وَ أَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ (105)
  
فَإِنْ فَعَلْتَ‌: پس اگر بجاآورى مخالفت الهى را از عبادت غير سبحانى.
+
وَ أَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ‌: و امر شده‌ام كه: مستقيم و ثابت بدار توجه خود را، يا توجه كن در نماز به سمت كعبه معظمه. لِلدِّينِ حَنِيفاً: به دين مسلمانى بدون انحراف به طرف راست و چپ، يعنى ثابت باش در جاده مستقيم شريعت حقه بدون افراط و تفريط. وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ‌: و مباش البته البته از شرك آرندگان به خداى تعالى در عبادت. حاصل آيه شريفه آن كه: من مأمورم به استقامت و ثبات در دين به اداء واجبات و احتراز از محرمات و تحمل امر شريعت و پرهيز از رويه مشركين در اعتقاد و عمل. گرچه خطاب به پيغمبر است، لكن شامل حال تمام امت باشد تا قيامت.
  
فَإِنَّكَ إِذاً مِنَ الظَّالِمِينَ‌: پس تو در آن هنگام بتحقيق از ستمكارانى بر نفس خود به ترك پرستش منعم حقيقى و درك عذاب ناسپاسى به سبب عبادت غيرى.
+
تبصره- اقامه وجه كنايه از توجه تامه عقل است به طلب دين، زيرا كسى كه اراده كند نظر استقصاء به چيزى را، هر آينه روى خود را مقابل آن نمايد به حيثيتى كه كم و زياد در تقابل نداشته باشد؛ چه اگر اندكى پس و پيش شود تقابل باطل و اختلال ابصار حاصل آيد، لذا اقامه وجه براى دين كنايه است از صرف عقلى بالكليه به طلب دين و قوله «حنيفا» يعنى مايل باشد به آن به ميل كلى معرض از غير آن و مستغرق در نور ايمان به اخلاص تام و ترك التفات و توجه به غير اسلام و مستعد براى قبول احكام، و لذا در حديث قدسى (مجمع البحرين) «1» خداى تعالى فرمايد: (خلقت عبادى حنفاء) يعنى خلق فرمودم بندگان خود را مستعد براى قبول حق. پس محقق شود كه ميل به غير حق به اختيار خود شخص باشد.
  
تذكره- آيه شريفه خطاب به پيغمبر و مراد امت مى‌باشند مانند ساير خطابات، زيرا وجود مقدس نبوى صلّى اللّه عليه و آله در مقام كمال به حدى است كه تمام توجهاتش به خداى متعال و ابدا شايبه غير در او متصور نيست، زيرا به احتمال چنين چيزى هر آينه شايسته منصب عظيم الشأن نبوت و حامل وحى، حضرت عزت نخواهد بود.
+
«1» ج 5 ص 41 مادّه حنف.
  
ج5، ص 410
+
ج5، ص 409
  
  
سطر ۱۳۰: سطر ۱۳۲:
 
===اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)===
 
===اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)===
 
{{نمایش فشرده تفسیر|
 
{{نمایش فشرده تفسیر|
وَ لا تَدع‌ُ مِن‌ دُون‌ِ اللّه‌ِ ما لا يَنفَعُك‌َ وَ لا يَضُرُّك‌َ فَإِن‌ فَعَلت‌َ فَإِنَّك‌َ إِذاً مِن‌َ الظّالِمِين‌َ (106)
+
وَ أَن‌ أَقِم‌ وَجهَك‌َ لِلدِّين‌ِ حَنِيفاً وَ لا تَكُونَن‌َّ مِن‌َ المُشرِكِين‌َ (105)
 +
 
 +
و اينكه‌ بايد برپاي‌ داري‌ روي‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌از‌ ‌براي‌ ديني‌ ‌که‌ ‌از‌ ‌هر‌ جهت‌ شايسته‌ ‌است‌ و البته‌ نبايد باشي‌ ‌از‌ زمره‌ مشركين‌.
  
و طلب‌ نكن‌ ‌از‌ ‌غير‌ خداوند متعال‌ چيزهايي‌ ‌که‌ نه‌ قدرت‌ ‌بر‌ نفع‌ رساندن‌ بتو دارند و نه‌ قدرت‌ ‌بر‌ ضرر تو ‌پس‌ ‌اگر‌ چنين‌ كردي‌ ميباشي‌ ‌از‌ ظالمين‌.
+
وَ أَن‌ أَقِم‌ گفتند عطف‌ ‌است‌ بقوله‌ و بذلك‌ امرت‌ ‌يعني‌ ‌قيل‌ لي‌، و آمر و قائل‌ خداوند ‌تعالي‌ ‌است‌، و اقامه‌ برپا داشتن‌ ‌است‌ چنانچه‌ مي‌گويي‌ ‌قد‌ قامت‌ الصلاة و ‌در‌ ‌آيه‌ شريفه‌ ميفرمايد أَقِم‌ِ الصَّلاةَ لِذِكرِي‌ طه‌ ‌آيه‌ 14 و اقامه‌ صلوة اتيان‌ بنماز ‌است‌ تام‌ الاجزاء و الشرائط و حفظ نماز ‌است‌ ‌که‌ متروك‌ نشود و باقي‌ ماند چنانچه‌ ‌در‌ زيارت‌ مي‌گويي‌
  
وَ لا تَدع‌ُ مِن‌ دُون‌ِ اللّه‌ِ ما لا يَنفَعُك‌َ وَ لا يَضُرُّك‌َ صورت‌ خطاب‌ بحضرت‌ رسالت‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ ‌است‌ لكن‌ غرض‌ برهان‌ عقل‌ و مناط قطعي‌ عام‌ ‌است‌ شامل‌ جميع‌ ميشود، و نيز صورت‌ قضيه‌ اشاره‌ باصنام‌ مشركين‌ ‌است‌ ولي‌ بدليل‌ روشن‌ شامل‌ جميع‌ ممكنات‌ ميشود زيرا (‌لا‌ مؤثر ‌في‌ الوجود الّا اللّه‌) ‌حتي‌ كساني‌ ‌که‌ بمال‌ و منال‌ و صنعت‌ و كسب‌ ‌خود‌ توجه‌ دارند مثل‌ قارون‌ ‌که‌ بعلم‌ ‌خود‌ مستند ميدانست‌ و امروز نوع‌ مردم‌ نظر باسباب‌ ظاهريه‌ دارند و متدينين‌ ‌آنها‌ ميگويند
+
(اشهد انّك‌ ‌قد‌ اقمت‌ الصلاة)
  
(ابي‌ اللّه‌ ‌ان‌ يجري‌ الاشياء الّا باسبابها)
+
‌در‌ جامعه‌
  
و غافل‌ ‌از‌ اينكه‌ اسباب‌ و وسائل‌ همه‌ باراده‌ و مشيت‌ حق‌ ‌است‌ چه‌ بسيار مواردي‌ ‌که‌ بعض‌ اشخاص‌ همه‌ نوع‌ اسباب‌ ‌براي‌ ‌آنها‌ فراهم‌ ‌است‌ و ‌در‌ كمال‌ ضيق‌ و چه‌ بسيار اشخاصي‌ هيچگونه‌ اسبابي‌ ‌بر‌ حسب‌ ظاهر ندارند و ‌در‌ كمال‌ سعه‌ هستند بايد معتقد باشيم‌ ‌که‌ ‌اگر‌ حفظ الهي‌ ‌باشد‌ احدي‌ و هيچ‌ امري‌ ‌از‌ مضرات‌ خردلي‌ ضرر نميزند و ‌اگر‌ بلاء و مضرتي‌ متوجه‌ شد احدي‌ قدرت‌ ‌بر‌ رفع‌ ‌آن‌ ندارد.
+
(اقمتم‌ الصلاة)
  
فَإِن‌ فَعَلت‌َ ‌يعني‌ ‌اگر‌ توجه‌ بغير ‌خدا‌ پيدا كردي‌ و ‌او‌ ‌را‌ مؤثر دانستي‌ و ‌او‌ ‌را‌ طلب‌ كردي‌ فَإِنَّك‌َ إِذاً مِن‌َ الظّالِمِين‌َ ظلم‌ بنفس‌ ‌خود‌ كرده‌اي‌ و ‌از‌ فيوضات‌ و نعم‌ الهي‌ و تفضلات‌ ‌او‌ ‌خود‌ ‌را‌ محروم‌ كرده‌اي‌ و ‌در‌ معرض‌ بليات‌ و عقوبات‌ ‌او‌ درآورده‌اي‌ و ‌در‌ آخرت‌ ‌هم‌ بعذاب‌ الهي‌ معذب‌ خواهي‌ شد و ‌از‌ سعادت‌ و نجات‌ و نيل‌ ببهشت‌ ممنوع‌ شده‌اي‌.
+
و مراد ‌از‌ وجه‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ قصد ‌است‌ ‌يعني‌ تمام‌ همتت‌ و قصدت‌ وجهك‌ مصروف‌ دين‌ ‌باشد‌ للدين‌ ‌از‌ تبليغ‌ رسالت‌ و ارشاد و هدايت‌ و بيان‌ احكام‌ و انذار و بشارت‌ حنيفا آنهم‌ دين‌ مقدسي‌ ‌که‌ چيزي‌ ‌در‌ ‌او‌ فرو گذار نشده‌ و خالي‌ ‌از‌ ‌هر‌ عيب‌ و نقص‌ ‌است‌ و ‌از‌ حيث‌ عقائد ديني‌ و اخلاقي‌ و احكامي‌ تماما
  
تنبيه‌‌-‌ جماعتي‌ تقليدا و تبعا ليهود عنود مفوضه‌ شدند و گفتند خداوند ‌پس‌ ‌از‌ خلقت‌ عالم‌ بكنار رفت‌ چنانچه‌ يهود گفتند يكشنبه‌ شروع‌ بخلق‌ عالم‌ كرد و جمعه‌
+
جلد 10 - صفحه 470
  
جلد 10 - صفحه 472
+
موافق‌ حكمت‌ و مصلحت‌ ‌است‌ ‌خدا‌ لعنت‌ كند كساني‌ ‌را‌ ‌که‌ نگذاشتند ائمه‌ طاهرين‌ ‌عليهم‌ ‌السلام‌ بيان‌ تمام‌ آنچه‌ ‌در‌ دين‌ ‌است‌ فرمايند و درب‌ خانه‌ ‌آنها‌ ‌را‌ بستند و مثل‌ ابي‌ حنيفه‌ و مالك‌ و شافعي‌ و احمد حنبل‌ و هزارها ديگر ‌که‌ بعقل‌ ناقص‌ ‌خود‌ ‌در‌ تمام‌ موارد تصرف‌ كردند و بقياس‌ و استحسانات‌ و اولوية ظنيه‌ حكم‌ تراشيدند و چه‌ بدعتها ‌در‌ دين‌ گذاردند و آيات‌ شريفه‌ قرآن‌ ‌را‌ برأي‌ ‌خود‌ تفسير كردند و زيان‌ خارجه‌ ‌را‌ بروي‌ مسلمين‌ باز كردند نگاه‌ كنيد ‌در‌ جميع‌ احكام‌ تصرف‌ كردند ‌در‌ نماز، ‌در‌ حج‌، ‌در‌ صوم‌، ‌در‌ وضوء، غسل‌، تيمم‌، ‌در‌ باب‌ طهارت‌ و نجاست‌، ‌در‌ معاملات‌ ‌حتي‌ عدل‌ الهي‌ ‌را‌ منكر شدند ‌حتي‌ بعض‌ ‌آنها‌ قائل‌ بتجسم‌ شدند، بعضي‌ جبريه‌، بعضي‌ مفوضه‌ ‌الي‌ ‌غير‌ ‌ذلک‌ ‌که‌ ديگر قابل‌ اصلاح‌ نيست‌ مگر بظهور موفور السرور حضرت‌ بقية اللّه‌ (فاظهر اللهم‌ لنا وليّك‌ و ‌إبن‌ بنت‌ نبيّك‌ المسمّي‌ باسم‌ رسولك‌ ‌حتي‌ ‌لا‌ يظفر بشي‌ء ‌من‌ الباطل‌ الّا مزّقه‌ و يحق‌ الحق‌ و يحققه‌ و اجعل‌ اللهم‌ مفزعا لمظلوم‌ عبادك‌ و ناصرا لمن‌ ‌لا‌ يجد ‌له‌ ناصرا غيرك‌ و مجددا ‌لما‌ عطّل‌ ‌من‌ احكام‌ كتابك‌ و مشيّدا ‌لما‌ ورد ‌من‌ اعلام‌ دينك‌ و سنن‌ نبيك‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌) وَ لا تَكُونَن‌َّ مِن‌َ المُشرِكِين‌َ البته‌ پيغمبر معصوم‌ افضل‌ تمام‌ انبياء ‌که‌ پايه‌ ايمانش‌ و توحيدش‌ و معرفتش‌ بجايي‌ رسيد ‌که‌:
  
فارغ‌ شد و شنبه‌ تعطيل‌ كرد لذا شنبه‌ ‌را‌ تعطيل‌ ميكنند.
+
همه‌ شاگرد و ‌او‌ مدرّسشان‌ ||  همه‌ مزدور و ‌او‌ مهندسشان‌
  
و ديگر بدتر ‌از‌ ‌اينکه‌ قول‌ حكماء ‌است‌ ‌که‌ گفتند بدليل‌ (الواحد ‌لا‌ يصدر ‌منه‌ الّا الواحد) (و الواحد ‌لا‌ يصدر الّا ‌عن‌ الواحد) ‌از‌ خداوند فقط عقل‌ اول‌ صادر ‌شده‌، ‌ يا ‌ بمسلك‌ افلاطون‌ ‌که‌ قائل‌ بعقول‌ عشره‌ طوليه‌ ‌شده‌، ‌ يا ‌ بمسلك‌ ارسطو ‌که‌ قائل‌ بعقول‌ عرضيه‌ ‌شده‌ و غافل‌ ‌از‌ اينكه‌ ‌اينکه‌ دو قاعده‌ ‌در‌ علت‌ تامه‌ ‌غير‌ قابل‌ انفكاك‌ ‌از‌ مطول‌ بدون‌ اختيار و قدرت‌ جاري‌ ‌است‌، اما فاعل‌ قادر مختار حكيم‌ ‌هر‌ فعلي‌ ‌که‌ قابليت‌ وجود داشته‌ ‌باشد‌ و مصلحت‌ ‌در‌ ايجادش‌ ‌باشد‌ ‌از‌ روي‌ قدرت‌ و اختيار ايجاد ميكند، و معناي‌ قدرت‌ ‌را‌ گفتند تساوي‌ فعل‌ و ترك‌، و بعضي‌ گفتند ‌ان‌ شاء فعل‌ و ‌ان‌ ‌لم‌ يشأ ‌لم‌ يفعل‌، و ‌اينکه‌ چه‌ مناسبت‌ دارد ‌با‌ علة موجبه‌ ‌که‌ انفكاك‌ معلول‌ ‌از‌ علة محال‌ ‌است‌ فقط تقدم‌ رتبي‌ دارد ‌که‌ معلول‌ اثر علة ‌است‌ و ‌از‌ ‌اينکه‌ جهت‌ عالم‌ ‌را‌ قديم‌ ميدانند و ‌در‌ ربط حادث‌ بقديم‌ كلماتي‌ دارد، و مثل‌ حكماء علماء نجوم‌ هستند ‌که‌ تمام‌ تأثيرات‌ ‌را‌ مستند بكواكب‌ ميدانند ‌در‌ مقابله‌ و مقارنه‌ و تثليث‌ و تربيع‌ ‌هر‌ يك‌ ‌با‌ ديگري‌ و هنوز ‌در‌ تقاويم‌ مدت‌ تأثيرش‌ ‌را‌ معين‌ ميكنند و چه‌ اندازه‌ اخبار ‌در‌ مذمت‌ ‌آنها‌ داريم‌ ‌که‌ فرمودند
+
‌از‌ مشركين‌ محال‌ ‌است‌ بشود، ‌اينکه‌ جمله‌ ‌براي‌ قطع‌ طمع‌ مشركين‌ ‌است‌ ‌که‌ گفتند ‌با‌ اصنام‌ ‌ما مخالفت‌ نكن‌ ‌ما تو ‌را‌ برياست‌ انتخاب‌ ميكنيم‌ و ‌با‌ ثروت‌ترين‌ مرد حجاز قرار ميدهيم‌ و امثال‌ ‌اينکه‌ جمله‌ ‌در‌ بسياري‌ ‌از‌ آيات‌ اشاره‌ ‌شده‌.
  
المنجم‌ كذّاب‌.
+
471
 
}}
 
}}
 
|-|
 
|-|
سطر ۱۵۹: سطر ۱۶۳:
 
]
 
]
  
(آیه 106)- پس از اشاره به بطلان شرک از طریق فطرت، اشاره به یک دلیل روشن عقلی می‌کند و می‌گوید دستور داده شده است که «غیر از خدا اشیایی را که نه سودی به تو می‌رساند، نه زیانی، پرستش مکن، چرا که اگر چنین کاری کردی، از ستمگران خواهی بود» هم به خویشتن ستم کرده‌ای و هم به جامعه‌ای که به آن تعلق داری (وَ لا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَنْفَعُکَ وَ لا یَضُرُّکَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّکَ إِذاً مِنَ الظَّالِمِینَ).
+
(آیه 105)- پس از آن که اعتقاد خود را در باره نفی شرک و بت پرستی با قاطعیت بیان کرده به بیان دلیل آن می‌پردازد، دلیلی از فطرت، و دلیلی از عقل و خرد.
 +
 
 +
بگو: به من دستور داده شده که «روی خود را به آیین مستقیمی بدار که از  
 +
 
 +
ج2، ص319
 +
 
 +
هر نظر خالص و پاک است» (وَ أَنْ أَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً).
 +
 
 +
در اینجا نیز تنها به جنبه اثبات قناعت نکرده بلکه برای تأکید، طرف مقابل آن را نفی کرده، می‌گوید: «و هرگز و بطور قطع از مشرکان نباش»! (وَ لا تَکُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِکِینَ).
 
}}
 
}}
 
|-|
 
|-|
سطر ۱۶۷: سطر ۱۷۹:
  
 
==تفسیر های فارسی==
 
==تفسیر های فارسی==
==={{ترجمه تفسیر المیزان|سوره=10 |آیه=106}}===
+
==={{ترجمه تفسیر المیزان|سوره=10 |آیه=105}}===
==={{تفسیر خسروی|سوره=10 |آیه=106}}===
+
==={{تفسیر خسروی|سوره=10 |آیه=105}}===
==={{تفسیر عاملی|سوره=10 |آیه=106}}===
+
==={{تفسیر عاملی|سوره=10 |آیه=105}}===
==={{تفسیر جامع|سوره=10 |آیه=106}}===
+
==={{تفسیر جامع|سوره=10 |آیه=105}}===
  
 
==تفسیر های عربی==
 
==تفسیر های عربی==
==={{تفسیر المیزان|سوره=10 |آیه=106}}===
+
==={{تفسیر المیزان|سوره=10 |آیه=105}}===
==={{تفسیر مجمع البیان|سوره=10 |آیه=106}}===
+
==={{تفسیر مجمع البیان|سوره=10 |آیه=105}}===
==={{تفسیر نور الثقلین|سوره=10 |آیه=106}}===
+
==={{تفسیر نور الثقلین|سوره=10 |آیه=105}}===
==={{تفسیر الصافی|سوره=10 |آیه=106}}===
+
==={{تفسیر الصافی|سوره=10 |آیه=105}}===
==={{تفسیر الکاشف|سوره=10 |آیه=106}}===
+
==={{تفسیر الکاشف|سوره=10 |آیه=105}}===
 
</tabber>
 
</tabber>
  

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ فوریهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۹:۴۸

مشاهده آیه در سوره

وَأَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ

مشاهده آیه در سوره


<<104 آیه 105 سوره یونس 106>>
سوره : سوره یونس (10)
جزء : 11
نزول : مکه

ترجمه های فارسی

و (خدا مرا امر کرده به) این که روی به جانب دین حنیف (اسلام و آیین پاک توحید) آور و هرگز هم آیین مشرکان مباش.

و [دستور یافته ام] که [حق گرایانه و بدون انحراف با همه وجود] به سوی [این] دین درست واستوار روی آور، و از مشرکان مباش.

و [به من دستور داده شده است‌] كه به دين حنيف روى آور، و زنهار از مشركان مباش.

و به دين حنيف روى آور و از مشركان مباش.

و (به من دستور داده شده که:) روی خود را به آیینی متوجه ساز که از هر گونه شرک، خالی است؛ و از مشرکان مباش!

ترجمه های انگلیسی(English translations)

and that: ‘‘Dedicate yourself to the religion, as a Hanif, and never be one of the polytheists.

And that you should keep your course towards the religion uprightly; and you should not be of the polytheists.

And, (O Muhammad) set thy purpose resolutely for religion, as a man by nature upright, and be not of those who ascribe partners (to Allah).

"And further (thus): 'set thy face towards religion with true piety, and never in any wise be of the Unbelievers;

معانی کلمات آیه

اقم: أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ‏ اقامه به معنى برپا كردن و ادامه دادن آيد . يعنى توجه‏ات را به دين پيوسته و دائمى كن . وجه ، به معنى قصد و نيت و مصدر آمده است.

حنيفا: حنيف: مايل به حق. جنيف: مايل به باطل . آن در آيه به معنى موحد و يكتاپرستى است . راغب گويد حنف ميل از ضلال به استقامت و جنف ميل از استقامت به ضلال است.[۱]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


وَ أَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ «105»

و (به من فرمان داده شده كه) به آئينى خالى از هرگونه شرك، روى‌آور و هرگز از مشركان مباش.

وَ لا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَنْفَعُكَ وَ لا يَضُرُّكَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذاً مِنَ الظَّالِمِينَ «106»

و غير از خداوند، چيزى را كه نه سودى براى تو دارد، نه زيانى، نخوان.

پس اگر چنين كنى، همانا تو از ستمگران (مشرك) خواهى بود.

نکته ها

«حَنيف»، به معناى راست ومستقيم است كه در او هيچ‌گونه انحرافى به چپ و راست وجود ندارد.

پیام ها

1- ديندارى، تصميم و همّت و عشق مى‌طلبد. «أَقِمْ وَجْهَكَ»

2- دين اسلام، آئينى بى‌انحراف است. «حَنِيفاً»

3- مسلمانِ راستين، پس از پذيرش اسلام به هيچ شركى آلوده نمى‌شود و به طاغوت‌ها نمى‌گرايد. «وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ»

4- عاقلان، يا براى سود كار مى‌كنند، يا براى رفع خطر ودفع ضرر. بت‌ها نه نفعى دارند و نه قدرت دفع ضرر. پس شرك، نوعى حماقت است. لا تَدْعُ‌ ... ما لا يَنْفَعُكَ وَ لا يَضُرُّكَ‌

5- شرك، ظلم و مشرك، ظالم است. «فَإِنَّكَ إِذاً مِنَ الظَّالِمِينَ»

تفسير نور(10جلدى)، ج‌3، ص: 630

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



وَ أَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ (105)

وَ أَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ‌: و امر شده‌ام كه: مستقيم و ثابت بدار توجه خود را، يا توجه كن در نماز به سمت كعبه معظمه. لِلدِّينِ حَنِيفاً: به دين مسلمانى بدون انحراف به طرف راست و چپ، يعنى ثابت باش در جاده مستقيم شريعت حقه بدون افراط و تفريط. وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ‌: و مباش البته البته از شرك آرندگان به خداى تعالى در عبادت. حاصل آيه شريفه آن كه: من مأمورم به استقامت و ثبات در دين به اداء واجبات و احتراز از محرمات و تحمل امر شريعت و پرهيز از رويه مشركين در اعتقاد و عمل. گرچه خطاب به پيغمبر است، لكن شامل حال تمام امت باشد تا قيامت.

تبصره- اقامه وجه كنايه از توجه تامه عقل است به طلب دين، زيرا كسى كه اراده كند نظر استقصاء به چيزى را، هر آينه روى خود را مقابل آن نمايد به حيثيتى كه كم و زياد در تقابل نداشته باشد؛ چه اگر اندكى پس و پيش شود تقابل باطل و اختلال ابصار حاصل آيد، لذا اقامه وجه براى دين كنايه است از صرف عقلى بالكليه به طلب دين و قوله «حنيفا» يعنى مايل باشد به آن به ميل كلى معرض از غير آن و مستغرق در نور ايمان به اخلاص تام و ترك التفات و توجه به غير اسلام و مستعد براى قبول احكام، و لذا در حديث قدسى (مجمع البحرين) «1» خداى تعالى فرمايد: (خلقت عبادى حنفاء) يعنى خلق فرمودم بندگان خود را مستعد براى قبول حق. پس محقق شود كه ميل به غير حق به اختيار خود شخص باشد.

«1» ج 5 ص 41 مادّه حنف.

ج5، ص 409


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


قُلْ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِي شَكٍّ مِنْ دِينِي فَلا أَعْبُدُ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لكِنْ أَعْبُدُ اللَّهَ الَّذِي يَتَوَفَّاكُمْ وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ (104) وَ أَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ (105) وَ لا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَنْفَعُكَ وَ لا يَضُرُّكَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذاً مِنَ الظَّالِمِينَ (106) وَ إِنْ يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلا كاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ وَ إِنْ يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلا رَادَّ لِفَضْلِهِ يُصِيبُ بِهِ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ (107)

ترجمه‌

بگو اى مردمان اگر باشيد در شكّ از دين من پس نمى‌پرستم آنانرا كه مى‌پرستيد از غير خدا ولى مى‌پرستم خدائيرا كه ميميراند شما را و مأمور شدم كه باشم از گروندگان‌

و آنكه مستقيم كن توجّهت را بدين كه ثابت باشى بحقّ و مباش البتّه از مشركان‌

و مخوان از غير خدا آنچه نفع نمى‌بخشد تو را و ضرر نميرساند تو را پس اگر بجا آوردى همانا تو در آنهنگام باشى از ستمكاران‌

و اگر برساند تو را خدا ضررى پس نيست دفع كننده‌اى مر آنرا مگر او و اگر بخواهد براى تو خيرى را پس نباشد منع كننده‌اى مر فضل او را ميرساند آنرا بهر كس ميخواهد از بندگانش و او است آمرزنده مهربان.

تفسير

پيغمبر اكرم پس از ارشاد و انذار كفّار كه مستفاد از آيات سابقه بود مأمور شد از جانب خداوند كه دين خود و آباء گرامش را بعالميان اظهار فرمايد تا اگر شكّى در اعتقاد آنحضرت و حقّيّت دين او داشته باشند رفع شود چون حقّ به اظهار و بيان واضح و آشكار ميشود لذا صريحا نفى شرك و اقرار بتوحيد فرمود با اشاره بآنكه اختيار حيات در كف قدرت الهى است اگر خواسته باشد تمام مردم را در يك آن ميميراند و آنكه از طرف خداوند مأمور شده است به اختيار دين حق و استقامت در آن و توجّه تام و تمام بآن بدون ميل بباطل و شرك بنابراين آيه دوم عطف است بر ما سبق نهايت آنكه تصريح شده است در آن بلفظ امر براى افاده تاكيد و رفع شبهه دلالت‌

جلد 3 صفحه 55

آن بر وجوب تا كفار بدانند مأموريّت حضرت نسبت به استقامت و جدّيّت تام در ترويج دين حق حتمى است گويا فرموده و گفته شد بمن كه استقامت كن بتمام همّت و توجّه قلب براى رواج دين حقّ و محو باطل و نفى شرك و در آيه سوم اشاره شده است بعلّت نهى از شرك كه بى‌فائده بودن است در دنيا براى عجز خدايان باطل از كمك نمودن نسبت به پرستش كنندگان خودشان خواه ايصال نفع باشد خواه دفع ضرر و استحقاق عقوبت است در آخرت براى آنكه شرك ظلم بزرگى است و معلوم است كه خطاب اگر چه در ظاهر متوجّه به پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است ولى مقصود مردمند چنانچه قمّى ره فرموده و در آيه چهارم تصريح شده است بآنكه در ملك وجود مؤثرى جز اراده الهى نيست و رادع و مانعى ندارد پس بايد با او ساخت و از غير او به او پرداخت و اينكه در ضرر تصريح به اراده نشده است با آنكه ايصال و مس ملازم با اراده است براى اشاره بآنستكه اراده الهى اوّلا و بالذّات بخير تعلّق دارد و اينكه احيانا بمقابل آن متعلّق ميشود باقتضاء عمل و كسب بندگان است و اينكه از ضمير راجع به خير عدول به اسم ظاهر كه فضل است شده براى اشاره بآنستكه هر خيرى كه از خداوند به خلق عائد شود فضل است چون بنده بواسطه عمل حقّى بر خدا پيدا نميكند و معناى استحقاق بعمل قابليّت براى تفضّل است چنانچه قبلا بيان و تحقيق شده و اراده الهى بهيچ وجه تخلّف از مراد پيدا نميكند و ردّ آن ممكن نيست و دائما فيض از مبدء فيّاض بر وفق حكمت و مشيّت بموادّ قابله ميرسد و متعقّب برحمت در نتيجه طاعت و مغفرت در صورت معصيت است اگر مقرون بتوبه و انابه شود انشاء اللّه تعالى.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


وَ أَن‌ أَقِم‌ وَجهَك‌َ لِلدِّين‌ِ حَنِيفاً وَ لا تَكُونَن‌َّ مِن‌َ المُشرِكِين‌َ (105)

و اينكه‌ بايد برپاي‌ داري‌ روي‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌از‌ ‌براي‌ ديني‌ ‌که‌ ‌از‌ ‌هر‌ جهت‌ شايسته‌ ‌است‌ و البته‌ نبايد باشي‌ ‌از‌ زمره‌ مشركين‌.

وَ أَن‌ أَقِم‌ گفتند عطف‌ ‌است‌ بقوله‌ و بذلك‌ امرت‌ ‌يعني‌ ‌قيل‌ لي‌، و آمر و قائل‌ خداوند ‌تعالي‌ ‌است‌، و اقامه‌ برپا داشتن‌ ‌است‌ چنانچه‌ مي‌گويي‌ ‌قد‌ قامت‌ الصلاة و ‌در‌ ‌آيه‌ شريفه‌ ميفرمايد أَقِم‌ِ الصَّلاةَ لِذِكرِي‌ طه‌ ‌آيه‌ 14 و اقامه‌ صلوة اتيان‌ بنماز ‌است‌ تام‌ الاجزاء و الشرائط و حفظ نماز ‌است‌ ‌که‌ متروك‌ نشود و باقي‌ ماند چنانچه‌ ‌در‌ زيارت‌ مي‌گويي‌

(اشهد انّك‌ ‌قد‌ اقمت‌ الصلاة)

‌در‌ جامعه‌

(اقمتم‌ الصلاة)

و مراد ‌از‌ وجه‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ قصد ‌است‌ ‌يعني‌ تمام‌ همتت‌ و قصدت‌ وجهك‌ مصروف‌ دين‌ ‌باشد‌ للدين‌ ‌از‌ تبليغ‌ رسالت‌ و ارشاد و هدايت‌ و بيان‌ احكام‌ و انذار و بشارت‌ حنيفا آنهم‌ دين‌ مقدسي‌ ‌که‌ چيزي‌ ‌در‌ ‌او‌ فرو گذار نشده‌ و خالي‌ ‌از‌ ‌هر‌ عيب‌ و نقص‌ ‌است‌ و ‌از‌ حيث‌ عقائد ديني‌ و اخلاقي‌ و احكامي‌ تماما

جلد 10 - صفحه 470

موافق‌ حكمت‌ و مصلحت‌ ‌است‌ ‌خدا‌ لعنت‌ كند كساني‌ ‌را‌ ‌که‌ نگذاشتند ائمه‌ طاهرين‌ ‌عليهم‌ ‌السلام‌ بيان‌ تمام‌ آنچه‌ ‌در‌ دين‌ ‌است‌ فرمايند و درب‌ خانه‌ ‌آنها‌ ‌را‌ بستند و مثل‌ ابي‌ حنيفه‌ و مالك‌ و شافعي‌ و احمد حنبل‌ و هزارها ديگر ‌که‌ بعقل‌ ناقص‌ ‌خود‌ ‌در‌ تمام‌ موارد تصرف‌ كردند و بقياس‌ و استحسانات‌ و اولوية ظنيه‌ حكم‌ تراشيدند و چه‌ بدعتها ‌در‌ دين‌ گذاردند و آيات‌ شريفه‌ قرآن‌ ‌را‌ برأي‌ ‌خود‌ تفسير كردند و زيان‌ خارجه‌ ‌را‌ بروي‌ مسلمين‌ باز كردند نگاه‌ كنيد ‌در‌ جميع‌ احكام‌ تصرف‌ كردند ‌در‌ نماز، ‌در‌ حج‌، ‌در‌ صوم‌، ‌در‌ وضوء، غسل‌، تيمم‌، ‌در‌ باب‌ طهارت‌ و نجاست‌، ‌در‌ معاملات‌ ‌حتي‌ عدل‌ الهي‌ ‌را‌ منكر شدند ‌حتي‌ بعض‌ ‌آنها‌ قائل‌ بتجسم‌ شدند، بعضي‌ جبريه‌، بعضي‌ مفوضه‌ ‌الي‌ ‌غير‌ ‌ذلک‌ ‌که‌ ديگر قابل‌ اصلاح‌ نيست‌ مگر بظهور موفور السرور حضرت‌ بقية اللّه‌ (فاظهر اللهم‌ لنا وليّك‌ و ‌إبن‌ بنت‌ نبيّك‌ المسمّي‌ باسم‌ رسولك‌ ‌حتي‌ ‌لا‌ يظفر بشي‌ء ‌من‌ الباطل‌ الّا مزّقه‌ و يحق‌ الحق‌ و يحققه‌ و اجعل‌ اللهم‌ مفزعا لمظلوم‌ عبادك‌ و ناصرا لمن‌ ‌لا‌ يجد ‌له‌ ناصرا غيرك‌ و مجددا ‌لما‌ عطّل‌ ‌من‌ احكام‌ كتابك‌ و مشيّدا ‌لما‌ ورد ‌من‌ اعلام‌ دينك‌ و سنن‌ نبيك‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌) وَ لا تَكُونَن‌َّ مِن‌َ المُشرِكِين‌َ البته‌ پيغمبر معصوم‌ افضل‌ تمام‌ انبياء ‌که‌ پايه‌ ايمانش‌ و توحيدش‌ و معرفتش‌ بجايي‌ رسيد ‌که‌:

همه‌ شاگرد و ‌او‌ مدرّسشان‌

برگزیده تفسیر نمونه


]

(آیه 105)- پس از آن که اعتقاد خود را در باره نفی شرک و بت پرستی با قاطعیت بیان کرده به بیان دلیل آن می‌پردازد، دلیلی از فطرت، و دلیلی از عقل و خرد.

بگو: به من دستور داده شده که «روی خود را به آیین مستقیمی بدار که از

ج2، ص319

هر نظر خالص و پاک است» (وَ أَنْ أَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً).

در اینجا نیز تنها به جنبه اثبات قناعت نکرده بلکه برای تأکید، طرف مقابل آن را نفی کرده، می‌گوید: «و هرگز و بطور قطع از مشرکان نباش»! (وَ لا تَکُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِکِینَ).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

  1. تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی

منابع