اخلاق الهی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{نوشته های اعضای دانشنامه}}
+
{{خوب}}
 +
از مهم‌ترین شاخه‌های [[اخلاق]]، رابطه‌ی [[انسان]] با [[خداوند]] است که از آن به «اخلاق الهی» تعبیر می‌شود. می‌توان گفت شاخه‌های دیگر اخلاق، همه تحت تأثیر این شاخه می‌باشند و موفقیت یا عدم موفقیت در اخلاق الهی، موفقیت یا شکست انسان در روابط دیگر اخلاقی را به دنبال دارد.
 +
==علم اخلاق و اخلاق الهی==
  
يكي از شاخه‌هاي اخلاق كه مهم‌ترين آن هم مي‌باشد: رابطه‌ي انسان با خداوند است يعني اخلاق الهي. شايد بتوان گفت شاخه‌هاي ديگر اخلاق همه تحت تاثير اين شاخه مي‌باشند و موفقيت يا عدم موفقيت در اخلاق الهي موفقيت يا شكست انسان در روابط ديگر اخلاقي را به دنبال دارد.
+
بر اساس [[برهان|براهین]] اقامه شده، خالقی برای این مخلوقات وجود دارد و بر اساس [[فطرت|فطرتی]] که در وجود انسان‌ها قرار داده شده است، وجود کششی به سمت پرستش موجود برتر و میل حرکت به سوی او در وجود همه هست؛ به خاطر همین، هدف خلقت را [[عبادت|عبودیت]] این خالق (خداوند) دانسته‌اند، زیرا که عبودیت او غیر از این که نفعی برای ذات مقدسش ندارد، همه‌ی سود آن برای بندگان است و این سود همان صعود و رسیدن به کمال انسانیت است که آن متصف شدن به صفات عالیه و کمالیه و دور شدن از رذائل و پستی‌هاست. در [[حدیث قدسی|حدیثی قدسی]] آمده است: «عبدی أطِعنی حتی أجعلَک مِثلی؛ بنده‌ی من، مرا اطاعت کن تا تو را مثل خودم کنم».
  
بر اساس براهين اقامه شده، خالقي براي اين مخلوقات وجود دارد و بر اساس خميرمايه‌ي خلقتي كه در وجود انسان‌ها قرار داده است (فطرت) وجود كششي به سمت پرستش موجود برتر و ميل حركت به سوي او در وجود همه هست به خاطر همين هدف خلقت را عبوديت اين خالق و خداوند دانسته‌اند زيرا كه عبوديت او غير از اين كه نفعي براي ذات مقدسش ندارد، همه‌ي سود آن براي بندگان است و اين سود همان صعود و رسيدن به كمال انسانيت است كه آن متصف شدن به صفات عاليه و كماليه و دور شدن از رذائل و پستي‌هاست يعني همان همانند خداوند متعال شدن است.
+
در این رابطه هم علم [[اخلاق]] وارد شده و آن روابطی را که مربوط به حیطه‌ی [[انسان]] و [[خداوند]] می‌شود شناسایی کرده و بایدها و نبایدها در این مورد را نشان می‌دهد تا آن‌هایی که قصد سیر الی [[الله]] دارند، سرگردان نمانده و با عمل به این بایدها و نبایدها خویشتن خود را به صفات عالیه مزین کرده و از لوث رذائل پاک نمایند تا آرام آرام با سیر صعودی، قله‌های کمال و سعادت را طی کرده و هر روز ضعف‌ها و نقصان‌های خود را از بین ببرند و الهی شوند.<ref>جواهر السنیه فی الاحادیث القدسیه، شیخ حر عاملی.</ref>
 
+
== مباحث اخلاق الهی ==
در اين رابطه هم علم [[اخلاق]] دست بكار شده و آن روابطي را كه مربوط به حيطه‌ي انسان و خداوند مي‌شود شناسايي كرده و بايدها و نبايدها در اين مورد را نشان مي‌دهد تا آن‌هايي كه قصد سيرلي الله را دارند، سرگردان نمانده و با عمل به اين بايدها و نبايدها خويشتن خود را به صفات عاليه مزين كرده و از لوث رذائل پاك نمايند تا آرام آرام با سير صعودي قله‌هاي كمال و سعادت را طي كرده و هر روز ضعف‌ها ونقصان‌هاي خود را از بين ببرند و الهي شوند. (جواهر السنیه فی الاحادیث القدسیه/ [[شیخ حر عاملی]])
+
مسائلی که در حوزه اخلاق الهی مطرح می‌شود عبارتند از:
 
 
«عبدي اطعني حتي اجعلك مثلي؛ بنده‌ي من، مرا اطاعت كن تا تو را مثل خودم كنم».
 
 
 
مسائلي كه در اين شاخه مطرح مي‌شود:
 
 
 
# ضرورت اخلاقی شناخت خداوند؛
 
# راه‌هاي شناخت خداوند (حضوري و اكتسابي)؛
 
# موانع معرفت به خداوند:
 
## پيروي از هواي نفس؛
 
## محبت دنيا؛
 
## سطحی‌نگری؛
 
## عادات فكری و تقليد از پدران؛
 
## رذايل نفسانی مانند عجب.
 
# مراتب معرفت:
 
## [[علم اليقين]]؛
 
## [[حق اليقين]]؛
 
## [[عين اليقين]].
 
# انواع توحيد:
 
## [[توحيد ذات]]؛
 
## [[توحيد صفات]]؛
 
## [[توحيد افعالی]]؛
 
## [[توحيد]] در [[عبادت]].
 
# [[ایمان]]:
 
## موانع ايمان؛
 
## آثار ايمان؛
 
## مراتب ايمان.
 
# محبت:
 
## عوامل محبت؛
 
## مراتب محبت؛
 
## نشانه‌هاي محبت حقيقي؛
 
## محبت به خداوند.
 
# عبادت:
 
## اقسام عبادت؛
 
## حضور قلب:
 
### راه تحصيل حضور قلب؛
 
### مراتب حضور قلب؛
 
### آثار عبادت؛
 
### [[اخلاص]]:
 
#### اهميت اخلاص؛
 
#### راه كسب اخلاص؛
 
#### آثار اخلاص.
 
# توكل:
 
## آثار توكل؛
 
## مراتب توكل.
 
# ريا:
 
## منشأ [[ریا]]؛
 
## آثار ريا؛
 
## درمان ريا.
 
# خوف:
 
## انواع خوف:
 
### خوف از گناه؛
 
### خوف از غفلت و كوتاهي؛
 
### خوف از عاقبت بد؛
 
### خوف از جهان پس از مرگ؛
 
### خوف دوري از خدا.
 
## آثار خوف از خدا:
 
### پذيرفتن انذار و تذكر؛
 
### اقدام به عمل؛
 
### هدايت؛
 
### مغفرت؛
 
### آخرت نيكو؛
 
### رضايت خداوند.
 
## روش تحصيل خوف.
 
# رجا:
 
## نشانه‌ي رجا.
 
# نااميدي از رحمت خدا:
 
## منشأ نااميدي؛
 
## عوامل نااميدي؛
 
## آثار نااميدي؛
 
## درمان نااميدي.
 
# صبر:
 
## اقسام صبر؛
 
## مراتب صبر؛
 
## آثار صبر؛
 
## راه دستيابي به صبر.
 
# شكر:
 
## عوامل زمينه‌ساز شكر؛
 
## اقسام شكر؛
 
## آثار شكر.
 
# رضا:
 
## منشأ رضا؛
 
## آثار رضا.
 
# گناه:
 
## آثار گناه:
 
### [[كيفر الهي]]؛
 
### نابودي اعمال؛
 
### عدم قبولي اعمال؛
 
### محروميت از عمل صالح؛
 
### عدم استجابت [[دعا]]؛
 
### محروميت از روزی و نعمت؛
 
### نزول بلا؛
 
### بيماری دل و انكار حقايق؛
 
### محروميت از آمرزش؛
 
### ترس از [[مرگ]].
 
## [[علت گناه]]؛
 
## [[گناه صغيره و كبيره]].
 
# توبه:
 
## [[اقسام توبه]]؛
 
## [[شرايط توبه]]؛
 
## [[آثار توبه]].
 
  
 +
#ضرورت [[معرفت]] و شناخت خداوند؛
 +
#راه‌های شناخت خداوند (حضوری و اکتسابی)؛
 +
#موانع معرفت خداوند:
 +
#*پیروی از هوای نفس؛
 +
#*محبت [[دنیا]]؛
 +
#*سطحی‌نگری؛
 +
#*عادات فکری و تقلید از پدران؛
 +
#*رذایل نفسانی مانند [[عجب]] و [[تکبر]].
 +
#مراتب معرفت:
 +
#*علم الیقین؛
 +
#*حق الیقین؛
 +
#*عین الیقین.
 +
#[[توحید]]:
 +
#*[[توحید ذاتی]]؛
 +
#*[[توحید صفاتی]]؛
 +
#*[[توحید افعالی]]؛
 +
#*[[توحید در عبادت|توحید در عبادت]].
 +
#[[ایمان]]:
 +
#*موانع ایمان؛
 +
#*آثار ایمان؛
 +
#*مراتب ایمان.
 +
#محبت:
 +
#*عوامل محبت؛
 +
#*مراتب محبت؛
 +
#*نشانه‌های محبت حقیقی؛
 +
#*محبت به خداوند.
 +
#[[عبادت]]:
 +
#*اقسام عبادت؛
 +
#*حضور قلب:
 +
#*#راه تحصیل حضور قلب؛
 +
#*#مراتب حضور قلب؛
 +
#*#آثار عبادت؛
 +
#*#[[اخلاص]]:
 +
#*#*اهمیت اخلاص؛
 +
#*#*راه کسب اخلاص؛
 +
#*#*آثار اخلاص.
 +
#[[توکل]]:
 +
#*آثار توکل؛
 +
#*مراتب توکل.
 +
#[[ریا|ریا]]:
 +
#*منشأ ریا؛
 +
#*آثار ریا؛
 +
#*درمان ریا.
 +
#[[خوف و رجاء|خوف و رجا]]:
 +
##انواع خوف:
 +
##*خوف از [[گناه]]؛
 +
##*خوف از [[غفلت]] و کوتاهی؛
 +
##*خوف از عاقبت بد؛
 +
##*خوف از جهان پس از [[مرگ]]؛
 +
##*خوف دوری از خدا.
 +
##آثار خوف از خدا:
 +
##*پذیرفتن [[انذار]] و تذکر؛
 +
##*اقدام به عمل؛
 +
##*هدایت؛
 +
##*مغفرت؛
 +
##*[[آخرت]] نیکو؛
 +
##*رضایت خداوند.
 +
##روش تحصیل خوف؛
 +
##نشانه‌ی رجا.
 +
#ناامیدی از رحمت خدا:
 +
#*منشأ ناامیدی؛
 +
#*عوامل ناامیدی؛
 +
#*آثار ناامیدی؛
 +
#*درمان ناامیدی.
 +
#[[صبر]]:
 +
#*اقسام صبر؛
 +
#*مراتب صبر؛
 +
#*آثار صبر؛
 +
#*راه دستیابی به صبر.
 +
#[[شکر|شکر]]:
 +
#*عوامل زمینه‌ساز شکر؛
 +
#*اقسام شکر؛
 +
#*آثار شکر.
 +
#[[رضا]]:
 +
#*منشأ رضا؛
 +
#*آثار رضا.
 +
#[[گناه]]:
 +
##آثار گناه:
 +
##*کیفر الهی؛
 +
##*نابودی اعمال؛
 +
##*عدم قبولی اعمال؛
 +
##*محرومیت از [[عمل صالح]]؛
 +
##*عدم استجابت [[دعا]]؛
 +
##*محرومیت از [[رزق|روزی]] و نعمت؛
 +
##*نزول بلا؛
 +
##*بیماری دل و انکار حقایق؛
 +
##*محرومیت از آمرزش؛
 +
##*ترس از [[مرگ]].
 +
##علت گناه؛
 +
##گناه صغیره و کبیره.
 +
#[[توبه]]:
 +
#*اقسام توبه؛
 +
#*شرایط توبه؛
 +
#*آثار توبه.
 +
==پانویس==
 +
{{پانویس}}
 
==منابع==
 
==منابع==
  
(1). آموزه‌هاي بنيادين علم اخلاق، جلد دوم، محمد فتحعلي خاني.
+
*آموزه‌های بنیادین علم اخلاق، جلد دوم، محمد فتحعلی خانی.
 +
*[[الجواهر السنیة (کتاب)|جواهر السنیه فی الاحادیث القدسیه]]، [[شیخ حر عاملی]].
  
(2). جواهر السنیه فی الاحادیث القدسی، [[شیخ حر عاملی]].
+
[[رده:اخلاق]]
 +
[[رده:اخلاق الهی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۱۷

از مهم‌ترین شاخه‌های اخلاق، رابطه‌ی انسان با خداوند است که از آن به «اخلاق الهی» تعبیر می‌شود. می‌توان گفت شاخه‌های دیگر اخلاق، همه تحت تأثیر این شاخه می‌باشند و موفقیت یا عدم موفقیت در اخلاق الهی، موفقیت یا شکست انسان در روابط دیگر اخلاقی را به دنبال دارد.

علم اخلاق و اخلاق الهی

بر اساس براهین اقامه شده، خالقی برای این مخلوقات وجود دارد و بر اساس فطرتی که در وجود انسان‌ها قرار داده شده است، وجود کششی به سمت پرستش موجود برتر و میل حرکت به سوی او در وجود همه هست؛ به خاطر همین، هدف خلقت را عبودیت این خالق (خداوند) دانسته‌اند، زیرا که عبودیت او غیر از این که نفعی برای ذات مقدسش ندارد، همه‌ی سود آن برای بندگان است و این سود همان صعود و رسیدن به کمال انسانیت است که آن متصف شدن به صفات عالیه و کمالیه و دور شدن از رذائل و پستی‌هاست. در حدیثی قدسی آمده است: «عبدی أطِعنی حتی أجعلَک مِثلی؛ بنده‌ی من، مرا اطاعت کن تا تو را مثل خودم کنم».

در این رابطه هم علم اخلاق وارد شده و آن روابطی را که مربوط به حیطه‌ی انسان و خداوند می‌شود شناسایی کرده و بایدها و نبایدها در این مورد را نشان می‌دهد تا آن‌هایی که قصد سیر الی الله دارند، سرگردان نمانده و با عمل به این بایدها و نبایدها خویشتن خود را به صفات عالیه مزین کرده و از لوث رذائل پاک نمایند تا آرام آرام با سیر صعودی، قله‌های کمال و سعادت را طی کرده و هر روز ضعف‌ها و نقصان‌های خود را از بین ببرند و الهی شوند.[۱]

مباحث اخلاق الهی

مسائلی که در حوزه اخلاق الهی مطرح می‌شود عبارتند از:

  1. ضرورت معرفت و شناخت خداوند؛
  2. راه‌های شناخت خداوند (حضوری و اکتسابی)؛
  3. موانع معرفت خداوند:
    • پیروی از هوای نفس؛
    • محبت دنیا؛
    • سطحی‌نگری؛
    • عادات فکری و تقلید از پدران؛
    • رذایل نفسانی مانند عجب و تکبر.
  4. مراتب معرفت:
    • علم الیقین؛
    • حق الیقین؛
    • عین الیقین.
  5. توحید:
  6. ایمان:
    • موانع ایمان؛
    • آثار ایمان؛
    • مراتب ایمان.
  7. محبت:
    • عوامل محبت؛
    • مراتب محبت؛
    • نشانه‌های محبت حقیقی؛
    • محبت به خداوند.
  8. عبادت:
    • اقسام عبادت؛
    • حضور قلب:
      1. راه تحصیل حضور قلب؛
      2. مراتب حضور قلب؛
      3. آثار عبادت؛
      4. اخلاص:
        • اهمیت اخلاص؛
        • راه کسب اخلاص؛
        • آثار اخلاص.
  9. توکل:
    • آثار توکل؛
    • مراتب توکل.
  10. ریا:
    • منشأ ریا؛
    • آثار ریا؛
    • درمان ریا.
  11. خوف و رجا:
    1. انواع خوف:
      • خوف از گناه؛
      • خوف از غفلت و کوتاهی؛
      • خوف از عاقبت بد؛
      • خوف از جهان پس از مرگ؛
      • خوف دوری از خدا.
    2. آثار خوف از خدا:
      • پذیرفتن انذار و تذکر؛
      • اقدام به عمل؛
      • هدایت؛
      • مغفرت؛
      • آخرت نیکو؛
      • رضایت خداوند.
    3. روش تحصیل خوف؛
    4. نشانه‌ی رجا.
  12. ناامیدی از رحمت خدا:
    • منشأ ناامیدی؛
    • عوامل ناامیدی؛
    • آثار ناامیدی؛
    • درمان ناامیدی.
  13. صبر:
    • اقسام صبر؛
    • مراتب صبر؛
    • آثار صبر؛
    • راه دستیابی به صبر.
  14. شکر:
    • عوامل زمینه‌ساز شکر؛
    • اقسام شکر؛
    • آثار شکر.
  15. رضا:
    • منشأ رضا؛
    • آثار رضا.
  16. گناه:
    1. آثار گناه:
      • کیفر الهی؛
      • نابودی اعمال؛
      • عدم قبولی اعمال؛
      • محرومیت از عمل صالح؛
      • عدم استجابت دعا؛
      • محرومیت از روزی و نعمت؛
      • نزول بلا؛
      • بیماری دل و انکار حقایق؛
      • محرومیت از آمرزش؛
      • ترس از مرگ.
    2. علت گناه؛
    3. گناه صغیره و کبیره.
  17. توبه:
    • اقسام توبه؛
    • شرایط توبه؛
    • آثار توبه.

پانویس

  1. جواهر السنیه فی الاحادیث القدسیه، شیخ حر عاملی.

منابع