المختصر النافع فی فقه الامامیه (کتاب): تفاوت بین نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
(صفحهای جدید حاوی '{{الگو:نیازمند ویرایش فنی}} '''المختصر النافع یا النافع فی مختصر الشرایع''' == مؤلّ...' ایجاد کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز (مهدی موسوی صفحهٔ مختصر النافع (کتاب) را به المختصر النافع فی فقه الامامیه (کتاب) منتقل کرد) |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | کتاب '''«المختصر النافع فی فقه الإمامیة»'''، اثر مهم فقهی [[محقق حلی]] (م، ۶۷۶ ق) است، که در واقع مختصر کتاب ارزشمند دیگر او با عنوان «[[شرایع الاسلام]]» میباشد. این کتاب بسیار مورد توجه فقها و علمای بزرگ [[شیعه]] بوده و حواشی و شروح متعددی بر آن نوشته شده است. |
| + | {{مشخصات کتاب | ||
| − | + | |عنوان= | |
| − | == | + | |تصویر=[[پرونده:مختصرالنافع.jpg|200px|وسط]] |
| + | |||
| + | |نویسنده=محقق حلی | ||
| + | |||
| + | |موضوع=فقه شیعه | ||
| + | |||
| + | |زبان=عربی | ||
| + | |||
| + | |تعداد جلد=۱ | ||
| + | |||
| + | |عنوان افزوده1= | ||
| + | |||
| + | |افزوده1= | ||
| + | |||
| + | |عنوان افزوده2= | ||
| + | |||
| + | |افزوده2= | ||
| + | |||
| + | |لینک=[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/39502/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9-%D9%81%D9%8A-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9/&from=search&&query=%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%B1%20%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9&count=20&execute=true '''المختصر النافع فی فقه الامامیة'''] | ||
| + | |||
| + | }} | ||
| + | ==مؤلف== | ||
| − | + | جعفر بن حسن بن یحیی حلی (۶۷۶-۶۰۲ ق) معروف به «[[محقق حلی]]» یا «محقق اول»، از فقهای بزرگ مکتب [[شیعه|تشیع]] است. او علاوه بر کتاب «مختصر النافع»، آثار مهم دیگری در [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] تألیف کرده، از جمله: «[[معارج الاصول (کتاب)|معارج الاصول]]» و «[[شرایع الاسلام|شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام]]» که شامل کلیه ابواب فقهی است. | |
| + | |||
| + | عالمان بزرگی چون [[علامه حلی]]، [[ابن داوود حلی]] و [[فاضل آبی]] از شاگردان او هستند. | ||
| + | |||
| + | ==معرفی کتاب== | ||
| + | |||
| + | کتاب «المختصر النافع فی فقه الإمامیة» یا «النافع فی مختصر الشرایع»، یکی از معتبرترین متون فقهی [[شیعه]] است، که در طول تاریخ [[فقه]] شیعه مورد توجه فقها و علمای گرانقدر واقع شده است. | ||
| + | |||
| + | این کتاب -که ظاهرا قبل از سال ۶۷۱ ق. نوشته شده، خلاصهای از یک دوره فقه شیعه میباشد که حاصل نظریات فقهی [[محقق حلی]] در کتاب آورده شده و به صورت فقه استدلالی نوشته شده است. | ||
| + | |||
| + | در این کتاب مؤلّف صورت واضح و روشنی از فقه [[امامیه]] را ارائه داده است و در واقع کتاب [[شرایع الاسلام (کتاب)|شرایع الاسلام]] خودش را در این کتاب خلاصه کرده است و با الفاظ قابل فهم و عبارات متداول، به ذکر خلاصه ای از مذهب فقهی [[امامیه]] پرداخته و فروعات و شاخه های فرعی فقه امامیه را بیان می نماید. | ||
| − | + | تا مدتها قبل از این، کتاب «مختصر النافع» از متون درسی [[حوزه علمیه|حوزه های علمیه]] بوده و حتی یکی از متون درسی فقه [[مذهب جعفری]] در کنار سایر مذاهب چهارگانه [[اهل سنت]] در دانشگاه الازهر [[مصر]] می باشد. | |
| − | + | ||
| − | + | == محتوای کتاب == | |
| + | |||
| + | در کتاب «مختصر النافع» نیز همانند «[[شرایع الاسلام]]» مطالب کتاب در همه [[ابواب فقه]] به چهار قسمت عبادات، عقود، ایقاعات و احکام تقسیم بندی شده است، اما بر خلاف آن، در کتاب به این تقسیم بندی تصریح نشده است. | ||
| + | |||
| + | *قسمت عبادات: شامل کتابهای طهارت، صلاة، زکات، خمس، صوم، اعتکاف، حج و جهاد است و البته مباحث عمره و امر به معروف و نهی از منکر که در «شرایع الاسلام» بصورت کتابهای مستقلی مطرح شدهاند، در اینجا در ضمن کتاب جهاد و کتاب حج آورده شدهاند. | ||
| + | |||
| + | *قسمت معاملات: شامل کتابهای تجارت، رهن، حجر، ضمان، صلح، شرکت، مضاربه، مزارعه و مساقات، ودیعه و عاریه، اجاره، وکالت، (وقوف و صدقات و هبات)، سبق و رمایه، وصایا و نکاح است. اما کتاب مفلس که در «شرایع الاسلام» پس از کتاب رهن میباشد، در «مختصر النافع» ذکر نشده است. از طرفی کتاب هبات که در «شرایع الاسلام» جدای از وقف و صدقات آورده شدهاند و همین طور کتاب ودیعه و عاریه که به عنوان دو کتاب ذکر شدهاند، در کتاب مختصر النافع تلفیق شده و با یک عنوان ذکر شدهاند. | ||
| + | |||
| + | *قسمت ایقاعات: شامل کتابهای طلاق، خلع و مبارات، ظهار، ایلاء، لعان، عتق، (تدبیر و مکاتبه و استیلاد)، اقرار، ایمان، نذر و عهود است. در کتاب «مختصر النافع» بر خلاف «شرایع الاسلام» کتاب جعاله که بعد از کتاب اقرار آمده است، ذکر نشده است. | ||
| − | + | *قسمت احکام: شامل کتابهای صید و ذبائح، اطعمه و اشربه، غصب، شفعه، احیاء موات، لقطه، مواریث، قضا، شهادات، قصاص و دیات تا آخر کتاب است. قابل ذکر است که عنوان کتاب فرائض در «شرایع الاسلام»، تبدیل به کتاب مواریث در «مختصر النافع» شده است. و همان طور که گفته شد قسمت حدود و تعزیرات نیز در مباحث قبلی مطرح شده است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | == | + | == حواشی و شروح کتاب == |
| − | + | کتاب «مختصر النافع» دارای [[حاشیه]] و شرحهای ارزشمند و متعددی است که در «[[الذریعة]]» در حدود ۳۶ شرح آن ذکر شده است که مهمترین آنها عبارتند از: | |
| + | * المعتبر فی شرح المختصر، تالیف [[محقق حلی]] (م ۶۷۶ ق)، فقط شرح عبادات تا کتاب حج و قسمتی از کتاب تجارت است. | ||
| + | * کشف الرموز، تالیف حسن بن ابی طالب بن آبی ([[فاضل آبی]]) (زنده در ۶۷۲ ق). | ||
| + | * حاشیه المختصر النافع، از [[شهید ثانی|شهید ثانی]] (۹۱۱-۹۶۵ ق)؛ | ||
| + | * [[ریاض المسائل (کتاب)|ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل]]، تالیف [[سید علی طباطبایی]] (م ۱۲۳۱ ق). کتاب «ریاض المسائل» که یکی از شروح معتبر مختصر النافع میباشد، خود نیز دارای شروح و حواشی متعددی -حدود ۲۸ حاشیه و شرح- است. | ||
| + | * شرح صغیر بر مختصر النافع، تالیف سید علی طباطبایی (م ۱۲۳۱ ق). | ||
| + | * غایة المرام یا نهایة المرام، تالیف سید محمد بن ابی الحسن حلی عاملی، صاحب المدارک (م ۱۰۰۹ ق). | ||
| + | * التنقیح الرافع (الرائع)، تالیف [[فاضل مقداد]] (متوفای ۸۲۶ ق). | ||
| + | * المهذب البارع، شرح کبیر مختصر، تالیف [[ابن فهد حلی|احمد بن فهد حلی]] (م ۸۴۱ ق). | ||
| + | * المقتصر یا شرح صغیر مختصر، تالیف شیخ ابن فهد حلی (م ۸۴۱ ق). | ||
| + | * جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تألیف [[سید احمد خوانساری|سید احمد موسوی خوانساری]] (م ۱۴۰۵ ق). | ||
| + | * ایضاح النافع فی شرح النافع فی شرح مختصر الشرایع، تالیف شیخ ابراهیم بن سلیمان قطیفی (تا ۹۹۵ ق زنده بوده). | ||
| + | * البرهان القاطع فی شرح مختصر النافع، تالیف سید علی بن سید رضا بن آیة الله سید محمد مهدی بحر العلوم (م ۱۲۹۸ ق). | ||
| + | * شرح ترددات النافع فی مختصر الشرایع، تالیف شیخ علی بن ابراهیم قطیفی. | ||
| + | * شرح مختصر النافع، تالیف شیخ احمد بن محمد بن علی بحرانی. | ||
| + | * صراط مستقیم، تالیف سید محمد هندی نجفی (م ۱۳۲۳ ق). | ||
| + | * غرر الجامع، تالیف سید نور الدین عاملی برادر [[صاحب مدارک]] (م ۱۰۶۸ ق). | ||
| + | * ایضاح اللامع فی شرح مختصر النافع، تالیف شیخ فخر الدین بن محمد علی طریحی نجفی (م ۱۰۸۵ ق). | ||
| + | * ایضاح اللامع فی شرح مختصر النافع، تالیف سید عبد العظیم بن علی رضا حسینی اصفهانی. | ||
| − | == منابع == | + | ==منابع== |
| + | *نرم افزار مجموعه آثار محقق حلی، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی. | ||
| + | *مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علمیه، حافظ فرزانه. | ||
| − | + | [[رده:منابع فقهی]][[رده:منابع فقه شیعه]][[رده:منابع فقه استدلالی]][[رده:آثار محقق حلی]][[رده:کتابهای درسی حوزه]] | |
| − | [[رده:منابع فقهی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۴۶
کتاب «المختصر النافع فی فقه الإمامیة»، اثر مهم فقهی محقق حلی (م، ۶۷۶ ق) است، که در واقع مختصر کتاب ارزشمند دیگر او با عنوان «شرایع الاسلام» میباشد. این کتاب بسیار مورد توجه فقها و علمای بزرگ شیعه بوده و حواشی و شروح متعددی بر آن نوشته شده است.
 | |
| نویسنده | محقق حلی |
| موضوع | فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
مؤلف
جعفر بن حسن بن یحیی حلی (۶۷۶-۶۰۲ ق) معروف به «محقق حلی» یا «محقق اول»، از فقهای بزرگ مکتب تشیع است. او علاوه بر کتاب «مختصر النافع»، آثار مهم دیگری در فقه و اصول تألیف کرده، از جمله: «معارج الاصول» و «شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام» که شامل کلیه ابواب فقهی است.
عالمان بزرگی چون علامه حلی، ابن داوود حلی و فاضل آبی از شاگردان او هستند.
معرفی کتاب
کتاب «المختصر النافع فی فقه الإمامیة» یا «النافع فی مختصر الشرایع»، یکی از معتبرترین متون فقهی شیعه است، که در طول تاریخ فقه شیعه مورد توجه فقها و علمای گرانقدر واقع شده است.
این کتاب -که ظاهرا قبل از سال ۶۷۱ ق. نوشته شده، خلاصهای از یک دوره فقه شیعه میباشد که حاصل نظریات فقهی محقق حلی در کتاب آورده شده و به صورت فقه استدلالی نوشته شده است.
در این کتاب مؤلّف صورت واضح و روشنی از فقه امامیه را ارائه داده است و در واقع کتاب شرایع الاسلام خودش را در این کتاب خلاصه کرده است و با الفاظ قابل فهم و عبارات متداول، به ذکر خلاصه ای از مذهب فقهی امامیه پرداخته و فروعات و شاخه های فرعی فقه امامیه را بیان می نماید.
تا مدتها قبل از این، کتاب «مختصر النافع» از متون درسی حوزه های علمیه بوده و حتی یکی از متون درسی فقه مذهب جعفری در کنار سایر مذاهب چهارگانه اهل سنت در دانشگاه الازهر مصر می باشد.
محتوای کتاب
در کتاب «مختصر النافع» نیز همانند «شرایع الاسلام» مطالب کتاب در همه ابواب فقه به چهار قسمت عبادات، عقود، ایقاعات و احکام تقسیم بندی شده است، اما بر خلاف آن، در کتاب به این تقسیم بندی تصریح نشده است.
- قسمت عبادات: شامل کتابهای طهارت، صلاة، زکات، خمس، صوم، اعتکاف، حج و جهاد است و البته مباحث عمره و امر به معروف و نهی از منکر که در «شرایع الاسلام» بصورت کتابهای مستقلی مطرح شدهاند، در اینجا در ضمن کتاب جهاد و کتاب حج آورده شدهاند.
- قسمت معاملات: شامل کتابهای تجارت، رهن، حجر، ضمان، صلح، شرکت، مضاربه، مزارعه و مساقات، ودیعه و عاریه، اجاره، وکالت، (وقوف و صدقات و هبات)، سبق و رمایه، وصایا و نکاح است. اما کتاب مفلس که در «شرایع الاسلام» پس از کتاب رهن میباشد، در «مختصر النافع» ذکر نشده است. از طرفی کتاب هبات که در «شرایع الاسلام» جدای از وقف و صدقات آورده شدهاند و همین طور کتاب ودیعه و عاریه که به عنوان دو کتاب ذکر شدهاند، در کتاب مختصر النافع تلفیق شده و با یک عنوان ذکر شدهاند.
- قسمت ایقاعات: شامل کتابهای طلاق، خلع و مبارات، ظهار، ایلاء، لعان، عتق، (تدبیر و مکاتبه و استیلاد)، اقرار، ایمان، نذر و عهود است. در کتاب «مختصر النافع» بر خلاف «شرایع الاسلام» کتاب جعاله که بعد از کتاب اقرار آمده است، ذکر نشده است.
- قسمت احکام: شامل کتابهای صید و ذبائح، اطعمه و اشربه، غصب، شفعه، احیاء موات، لقطه، مواریث، قضا، شهادات، قصاص و دیات تا آخر کتاب است. قابل ذکر است که عنوان کتاب فرائض در «شرایع الاسلام»، تبدیل به کتاب مواریث در «مختصر النافع» شده است. و همان طور که گفته شد قسمت حدود و تعزیرات نیز در مباحث قبلی مطرح شده است.
حواشی و شروح کتاب
کتاب «مختصر النافع» دارای حاشیه و شرحهای ارزشمند و متعددی است که در «الذریعة» در حدود ۳۶ شرح آن ذکر شده است که مهمترین آنها عبارتند از:
- المعتبر فی شرح المختصر، تالیف محقق حلی (م ۶۷۶ ق)، فقط شرح عبادات تا کتاب حج و قسمتی از کتاب تجارت است.
- کشف الرموز، تالیف حسن بن ابی طالب بن آبی (فاضل آبی) (زنده در ۶۷۲ ق).
- حاشیه المختصر النافع، از شهید ثانی (۹۱۱-۹۶۵ ق)؛
- ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل، تالیف سید علی طباطبایی (م ۱۲۳۱ ق). کتاب «ریاض المسائل» که یکی از شروح معتبر مختصر النافع میباشد، خود نیز دارای شروح و حواشی متعددی -حدود ۲۸ حاشیه و شرح- است.
- شرح صغیر بر مختصر النافع، تالیف سید علی طباطبایی (م ۱۲۳۱ ق).
- غایة المرام یا نهایة المرام، تالیف سید محمد بن ابی الحسن حلی عاملی، صاحب المدارک (م ۱۰۰۹ ق).
- التنقیح الرافع (الرائع)، تالیف فاضل مقداد (متوفای ۸۲۶ ق).
- المهذب البارع، شرح کبیر مختصر، تالیف احمد بن فهد حلی (م ۸۴۱ ق).
- المقتصر یا شرح صغیر مختصر، تالیف شیخ ابن فهد حلی (م ۸۴۱ ق).
- جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تألیف سید احمد موسوی خوانساری (م ۱۴۰۵ ق).
- ایضاح النافع فی شرح النافع فی شرح مختصر الشرایع، تالیف شیخ ابراهیم بن سلیمان قطیفی (تا ۹۹۵ ق زنده بوده).
- البرهان القاطع فی شرح مختصر النافع، تالیف سید علی بن سید رضا بن آیة الله سید محمد مهدی بحر العلوم (م ۱۲۹۸ ق).
- شرح ترددات النافع فی مختصر الشرایع، تالیف شیخ علی بن ابراهیم قطیفی.
- شرح مختصر النافع، تالیف شیخ احمد بن محمد بن علی بحرانی.
- صراط مستقیم، تالیف سید محمد هندی نجفی (م ۱۳۲۳ ق).
- غرر الجامع، تالیف سید نور الدین عاملی برادر صاحب مدارک (م ۱۰۶۸ ق).
- ایضاح اللامع فی شرح مختصر النافع، تالیف شیخ فخر الدین بن محمد علی طریحی نجفی (م ۱۰۸۵ ق).
- ایضاح اللامع فی شرح مختصر النافع، تالیف سید عبد العظیم بن علی رضا حسینی اصفهانی.
منابع
- نرم افزار مجموعه آثار محقق حلی، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.
- مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علمیه، حافظ فرزانه.
