احمد بن علی طبرسی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای جدید حاوی '{{مدخل دائرة المعارف|اثر آفرینان}} '''طبرسی، ابومنصور احمد''' * ملیت: ایرانی * قر...' ایجاد کرد)
 
 
(۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{مدخل دائرة المعارف|[[اثر آفرینان]]}}
+
'''«ابومنصور احمد بن على طبرسی»'''، فقیه، متکلم، محدث و مورخ بزرگ [[شیعه]] در قرن ششم قمری است. معروفترین اثر [[کلام|کلامی]] ابومنصور طبرسى، کتاب «[[الاحتجاج (کتاب)|الاحتجاج على اهل اللجاج]]» می‌باشد. طبرسى علاوه بر علم کلام، در [[فقه]] نیز صاحب نظر بود و [[فتوا|فتاوا]] و آراء او مورد توجه فقها بوده است. [[ابن ‌شهر آشوب|ابن ‌شهرآشوب مازندرانى]] از شاگردان مبرّز اوست.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = ابومنصور احمد بن على طبرسی
 +
||تصویر=
 +
||زادروز = 
 +
|زادگاه =
 +
|وفات =  قرن ششم قمری
 +
|مدفن = مازندران
 +
|اساتید =  سید جعفر حسینى مرعشى، مهدى بن ابى‌حرب حسینى مرعشى،...
 +
|شاگردان = [[ابن ‌شهر آشوب|ابن ‌شهرآشوب مازندرانى]]،...
 +
|آثار = [[الاحتجاج (کتاب)|الاحتجاج على اهل اللجاج]]، تاریخ الائمه، فضل الزهراء، الکافى فى الفقه، کتاب الصلاة، مفاخر الطالبیه،...
 +
}}
 +
==زندگی‌نامه==
 +
سال ولادت و وفات ابومنصور احمد بن على طبرسى مشخص نیست. اما او معاصر [[شیخ طبرسی|فضل بن حسن طبرسى]] مؤلف [[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان]] (م، ۵۴۸ ق) است و هر دو از [[مشایخ]] [[ابن شهر آشوب|ابن شهرآشوب]] (م، ۵۸۸ ق) به شمار مى‌روند. از این رو از علمای قرن ششم قمری محسوب می شود. عده‌اى او را منسوب به طبرستان (مازندران) دانسته و برخى دیگر نام طبرسى را برگرفته از طبرش (تفرش) مى‌دانند و معتقدند منسوبِ به طبرستان «طبَرى» است نه «طَبرسى».
  
'''طبرسی، ابومنصور احمد'''
+
ابومنصور طبرسى پس از عمرى تلاش در تبیین و نشر فرهنگ [[اهل بیت]] علیهم السلام، سرانجام در مازندران به دیار باقى شتافت. آرامگاه او در مازندران در ۵ کیلومترى قائم شهر و بین دو روستاى «شیخ کِلى» و «اَفرا» واقع است.
  
* ملیت: ایرانی
+
==استادان و شاگردان==
* قرن: 6
+
ابومنصور طبرسى، دانش مقدماتى و علوم دینى را نزد اساتید و اندیشمندان گذرانید. مورّخان از سید جعفر حسینى مرعشى به عنوان استاد طبرسى یاد کرده اند. همچنین وى از مهدى بن ابى‌حرب حسینى مرعشى روایت کرده است. او در نقل حدیث از استادش، وى را با کلماتى چون «دانشمند پرهیزکار و عابد» نام مى برد.
  
(س ششم ق)، عالم امامى، فقیه، متكلم، محدث و مورخ. از اهالى سارى مازندران و از ثقات محدثین و علماى بزرگ امامیه بود. او معاصر ابوالفتوح رازى و امین الاسلام طبرسى است. وى از مهدى بن ابى‌حرب حسینى مرعشى از دوریستى از شیخ الطایفه، [[شیخ طوسى]] روایت كرده است.
+
همچنین، [[ابن ‌شهر آشوب|ابن ‌شهرآشوب مازندرانى]] (م ۵۸۸ ق) و [[شیخ منتجب الدین رازی|شیخ منتجب‌الدین رازی]] (م ۵۸۵ ق) را از شاگردان وى نام برده اند.  
  
شیخ منتجب‌الدین (م 585 ق) و [[ابن ‌شهر آشوب]] (م 588 ق) از شاگردان وى بودند. شهید اول در «غایه المراد» فتاوا و نظرات وى را بسیار نقل كرده است. وى در مازندران درگذشت و در روستایى نزدیك على‌آباد (امام شهر فعلى) كه امروز نام آن [[شیخ طبرسى]] است، دفن شد.
+
==جایگاه علمی==
 +
ابومنصور طبرسى در عصرى مى زیست که قلمرو پهناور جامعه اسلامى، دوران [[تعصب]]، شدت اختلافات دینى و غلبه متعصبان و خشونت سیرتان را پشت سر مى نهاد. ابومنصور طبرسى، از آن رو که در طبرستان ساختار جمعیت، مذهب و حاکمیت متمایل به [[شیعه]] بود، جذب آنجا شد و از شرایط مناسب خطه طبرستان بهره جست و خود را براى ارائه طرحى نو در معرفى حقّانیت مکتب شیعه آماده ساخت. در آن زمان بحث هاى تند و خشن و مشاجرات مذهبى فراگیرى بین علماى مذاهب صورت مى گرفت که در برخى مواقع به ستیز و خونریزى دسته هاى مختلف منتهى مى گشت. با توجه به غلبه تفکر [[سنی]] در [[ایران]] و آمیختگى اش با ساختار حاکمیت، هجمه کلامى شدیدى بر علیه شیعه [[امامیه]] تدارک شده بود. از آثار نوشته شده آن دوره (۵۵۶ ق) «فضایح الروافض» مى باشد که مؤلف متعصب این کتاب، طعن ها و ریشخندهاى بسیارى بر [[ائمه اطهار]] (علیهم السلام) و شیعیان وارد کرده است.
  
از آثار وى: «الاحتجاج عى اهل اللجاج» معروف به «احتجاج طبرسى» كه [[سید ابن طاووس]] بر این كتاب و بر مؤلفش درود فرستاده و اكثر متأخرین از آن اخذ كرده و بارها به چاپ رسیده و از آن ترجمه‌هایى مربوط به قرن دهم باقى است؛ «الكافى» در فقه؛ «فضائل الزهراء سلام الله علیها»؛ «مفاخر الطالبیه»؛ «تاریخ الائمه».
+
در برابر این هجوم گسترده و گستاخى دور از منطق، سکوت و انزوا در زندگانى اغلب دانشمندان شیعى حکمفرما بود و جز چند حرکت خاصى ـ که از [[عبدالجلیل قزوینی رازی|عبدالجلیل قزوینى رازى]] و [[شیخ طبرسی|امین الاسلام طبرسى]] به یادگار مانده است ـ واکنشى از سوى چهره هاى شیعى مشاهده نمى شد. از این رو، احمد بن على طبرسى با تدوین کتاب «[[الاحتجاج (کتاب)|الاحتجاج]]» پیروان مکتب شیعه را به پیروى از منش پیشوایان دین وا داشت، او چنین مى نویسد: «... آنچه مرا بر تألیف این کتاب برانگیخت، مسامحه و سستى دانشمندان و اصحاب ما بود که خاموشى و انزوا و سکوت اختیار کرده و از مقام احتجاج و جدال با مخالفین و اهل ادیان باطل کناره گیرى نموده اند، و تصور مى کنند که [[پیامبر اکرم]] (صلى الله علیه وآله) و ائمّه اطهار (علیهم السلام) نیز مانند ایشان پیوسته سکوت و کناره گیرى نمودند و براى پیروان و شیعیان خود هم اجازه مجادله و احتجاج را نداده اند. بلکه برخى از آنان معتقد هستند که احتجاج و گفتگو با صاحبان ادیان باطل ممنوع است. لذا تصمیم گرفتم احتجاج هایى را که از پیشوایان بزرگ [[اسلام]] در مقابل مخالفان و طوایف مختلف بیان شده است را جمع آورى کرده و در این کتاب به رشته تحریر در آورم.»
  
 +
ابومنصور طبرسى، در علم [[فقه]] نیز صاحب رأى و اندیشه بود و بزرگان فقه [[فتوا|فتاوا]] و دیدگاههاى او را مورد نظر داشته و در آثار خود از آن بهره مى جسته اند. [[شهید اول]] در «غایة المراد» فتاوا و نظرات وى را بسیار نقل کرده است. در کتاب «[[موسوعة طبقات الفقهاء (کتاب)|موسوعة طبقات الفقهاء]]» درباره جایگاه فقهى طبرسى چنین آمده است: «... او فتاوا و دیدگاههایى دارد که فقها در آثار خود از آن یاد کرده اند.»
 +
 +
اکثر صاحبان خبر و اندیشه، ابومنصور طبرسى را [[فقیه]] بافضیلت دانسته اند که چنین سخنى حکایتگر منزلت فقهى اوست. گرچه اثرى از کتاب گرانسنگ «الکافى فى الفقه» طبرسى نیست، اما دیدگاههاى منقول او در آثار برجسته فقه شیعه پرتویى از اندیشه هاى فقهى او را مبرهن مى سازد.
 +
 +
==آثار و تألیفات==
 +
از جمله آثار احمد بن علی طبرسی عبارت است از: 
 +
 +
#[[الاحتجاج (کتاب)|الاحتجاج على اهل اللجاج]]؛ چنانکه گذشت، از مشهورترین آثار [[کلام|کلامی]] طبرسی است و [[سید ابن طاووس]] بر این کتاب و بر مؤلفش درود فرستاده و اکثر متأخرین از آن اخذ کرده اند.
 +
#تاریخ الائمه.
 +
#فضل الزهراء سلام الله علیها.
 +
#الکافى فى الفقه.
 +
#کتاب الصلاة.
 +
#مفاخر الطالبیه.
 +
 +
==در نظر عالمان==
 +
دقت در دیدگاه ها و کلمات مکتوب برخى از صاحبان اندیشه و قلم در ستایش و توصیف شیخ احمد بن على طبرسى، جلوه اى از شخصیت آن فرزانه دانش را عیان مى سازد:
 +
 +
*[[شیخ یوسف بحرانی|شیخ یوسف بحرانى]]: «فاضل عالم، شیخ ابومنصور طبرسى از دانشمندان نامى و برجسته و از فضلاى مشهور بود.»
 +
*[[شیخ حر عاملى]]: «او دانشمند، فقیه، فاضل و محدثى مورد اعتماد است.»
 +
*[[میرزا عبدالله افندی|میرزا عبدالله افندى]]: «شیح ابومنصور طبرسى فاضل و دانشمندى است که از بزرگان علماء و مشاهیر فضلا به شمار مى آید.»
 +
*[[سید محمدباقر موسوی خوانساری|میرزا محمدباقر خوانسارى]]: «شیخ فاضل، محدث مبرور، ابومنصور احمد بن على بن ابى طالب طبرسى... این مرد از اصحاب برجسته متقدم است.»
 +
*[[محمدعلی مدرس تبریزی|محمدعلى مدرس تبریزى]]: «شیخ احمد بن على مکنى به ابى منصور طبرسى عالم فاضل جلیل، فقیه، متکلم کامل، نسّابه و از ثقات محدثین و اکابر علماى امامیه اواسط قرن ششم هجرى است و با [[ابوالفتوح رازی|ابوالفتوح رازى]] و [[شیخ طبرسی|فضل بن حسن طبرسى]]، متوفى ۵۴۸ ق. معاصر بود.»
 +
*خیرالدین زرکلى: «احمد بن على بن ابى طالب ابومنصور طبرسى، فقیه امامى و از اساتید ابن شهر آشوب مى باشد.»
 +
*[[سید محسن امین|سید محسن امین عاملى]]: «شیخ ابومنصور، احمد بن على طبرسى، فقیه، محدث، متکلم و عالم علم نسب بود.»
 +
*[[سید ابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم خویى]]: «او دانشمند، فاضل، فقیه، محدث و ثقه بود.»
 +
*[[محمدتقی بهجت فومنی|شیخ محمدتقى بهجت]]: «احمد بن على بن ابى طالب الطبرسى، از اعاظم و اجله علماى شیعه در قرن ششم هجرى مى باشد.»
 +
*[[علامه حسن زاده آملی|حسن حسن زاده آملى]]: «علاّمه جلیل متکلم نبیل، فقیه قمقام و محدث ثقه والامقام، نسّابه خبیر بصیر، ابو منصور احمد بن على بن ابى طالب از اعاظم مشایخ علم و معارف حقه الهیه، و از مفاخر فرقه ناجیه امامیه، و حقا از مصادیق کریمه «یرفع الله الذین أوتوا العلم درجات» ([[سوره مجادله|مجادله]]، ۱۱) است».
 
==منابع==
 
==منابع==
* [[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج4، ص96.
+
*[http://nbo.ir/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B7%D8%A8%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%D8%A8%D9%88-%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1-%D8%B7%D8%A8%D8%B1%D8%B3%DB%8C__a-235.aspx "احمد طبرسی"، فرهیختگان تمدن شیعه، محمدباقر پورامینى].
 
+
*[[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج۴، ص۹۶.
[[رده:عالمان]]
+
[[رده:علمای قرن ششم]][[رده:علماء شیعه]]
 
[[رده:فقیهان]]
 
[[رده:فقیهان]]
 
[[رده:متکلمان]]
 
[[رده:متکلمان]]
 
[[رده:محدثان]]
 
[[رده:محدثان]]
 
[[رده:تاریخ نویسان]]
 
[[رده:تاریخ نویسان]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۶:۵۱

«ابومنصور احمد بن على طبرسی»، فقیه، متکلم، محدث و مورخ بزرگ شیعه در قرن ششم قمری است. معروفترین اثر کلامی ابومنصور طبرسى، کتاب «الاحتجاج على اهل اللجاج» می‌باشد. طبرسى علاوه بر علم کلام، در فقه نیز صاحب نظر بود و فتاوا و آراء او مورد توجه فقها بوده است. ابن ‌شهرآشوب مازندرانى از شاگردان مبرّز اوست.

نام کامل ابومنصور احمد بن على طبرسی
وفات قرن ششم قمری
مدفن مازندران

Line.png

اساتید

سید جعفر حسینى مرعشى، مهدى بن ابى‌حرب حسینى مرعشى،...

شاگردان

ابن ‌شهرآشوب مازندرانى،...

آثار

الاحتجاج على اهل اللجاج، تاریخ الائمه، فضل الزهراء، الکافى فى الفقه، کتاب الصلاة، مفاخر الطالبیه،...

زندگی‌نامه

سال ولادت و وفات ابومنصور احمد بن على طبرسى مشخص نیست. اما او معاصر فضل بن حسن طبرسى مؤلف مجمع البیان (م، ۵۴۸ ق) است و هر دو از مشایخ ابن شهرآشوب (م، ۵۸۸ ق) به شمار مى‌روند. از این رو از علمای قرن ششم قمری محسوب می شود. عده‌اى او را منسوب به طبرستان (مازندران) دانسته و برخى دیگر نام طبرسى را برگرفته از طبرش (تفرش) مى‌دانند و معتقدند منسوبِ به طبرستان «طبَرى» است نه «طَبرسى».

ابومنصور طبرسى پس از عمرى تلاش در تبیین و نشر فرهنگ اهل بیت علیهم السلام، سرانجام در مازندران به دیار باقى شتافت. آرامگاه او در مازندران در ۵ کیلومترى قائم شهر و بین دو روستاى «شیخ کِلى» و «اَفرا» واقع است.

استادان و شاگردان

ابومنصور طبرسى، دانش مقدماتى و علوم دینى را نزد اساتید و اندیشمندان گذرانید. مورّخان از سید جعفر حسینى مرعشى به عنوان استاد طبرسى یاد کرده اند. همچنین وى از مهدى بن ابى‌حرب حسینى مرعشى روایت کرده است. او در نقل حدیث از استادش، وى را با کلماتى چون «دانشمند پرهیزکار و عابد» نام مى برد.

همچنین، ابن ‌شهرآشوب مازندرانى (م ۵۸۸ ق) و شیخ منتجب‌الدین رازی (م ۵۸۵ ق) را از شاگردان وى نام برده اند.

جایگاه علمی

ابومنصور طبرسى در عصرى مى زیست که قلمرو پهناور جامعه اسلامى، دوران تعصب، شدت اختلافات دینى و غلبه متعصبان و خشونت سیرتان را پشت سر مى نهاد. ابومنصور طبرسى، از آن رو که در طبرستان ساختار جمعیت، مذهب و حاکمیت متمایل به شیعه بود، جذب آنجا شد و از شرایط مناسب خطه طبرستان بهره جست و خود را براى ارائه طرحى نو در معرفى حقّانیت مکتب شیعه آماده ساخت. در آن زمان بحث هاى تند و خشن و مشاجرات مذهبى فراگیرى بین علماى مذاهب صورت مى گرفت که در برخى مواقع به ستیز و خونریزى دسته هاى مختلف منتهى مى گشت. با توجه به غلبه تفکر سنی در ایران و آمیختگى اش با ساختار حاکمیت، هجمه کلامى شدیدى بر علیه شیعه امامیه تدارک شده بود. از آثار نوشته شده آن دوره (۵۵۶ ق) «فضایح الروافض» مى باشد که مؤلف متعصب این کتاب، طعن ها و ریشخندهاى بسیارى بر ائمه اطهار (علیهم السلام) و شیعیان وارد کرده است.

در برابر این هجوم گسترده و گستاخى دور از منطق، سکوت و انزوا در زندگانى اغلب دانشمندان شیعى حکمفرما بود و جز چند حرکت خاصى ـ که از عبدالجلیل قزوینى رازى و امین الاسلام طبرسى به یادگار مانده است ـ واکنشى از سوى چهره هاى شیعى مشاهده نمى شد. از این رو، احمد بن على طبرسى با تدوین کتاب «الاحتجاج» پیروان مکتب شیعه را به پیروى از منش پیشوایان دین وا داشت، او چنین مى نویسد: «... آنچه مرا بر تألیف این کتاب برانگیخت، مسامحه و سستى دانشمندان و اصحاب ما بود که خاموشى و انزوا و سکوت اختیار کرده و از مقام احتجاج و جدال با مخالفین و اهل ادیان باطل کناره گیرى نموده اند، و تصور مى کنند که پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) و ائمّه اطهار (علیهم السلام) نیز مانند ایشان پیوسته سکوت و کناره گیرى نمودند و براى پیروان و شیعیان خود هم اجازه مجادله و احتجاج را نداده اند. بلکه برخى از آنان معتقد هستند که احتجاج و گفتگو با صاحبان ادیان باطل ممنوع است. لذا تصمیم گرفتم احتجاج هایى را که از پیشوایان بزرگ اسلام در مقابل مخالفان و طوایف مختلف بیان شده است را جمع آورى کرده و در این کتاب به رشته تحریر در آورم.»

ابومنصور طبرسى، در علم فقه نیز صاحب رأى و اندیشه بود و بزرگان فقه فتاوا و دیدگاههاى او را مورد نظر داشته و در آثار خود از آن بهره مى جسته اند. شهید اول در «غایة المراد» فتاوا و نظرات وى را بسیار نقل کرده است. در کتاب «موسوعة طبقات الفقهاء» درباره جایگاه فقهى طبرسى چنین آمده است: «... او فتاوا و دیدگاههایى دارد که فقها در آثار خود از آن یاد کرده اند.»

اکثر صاحبان خبر و اندیشه، ابومنصور طبرسى را فقیه بافضیلت دانسته اند که چنین سخنى حکایتگر منزلت فقهى اوست. گرچه اثرى از کتاب گرانسنگ «الکافى فى الفقه» طبرسى نیست، اما دیدگاههاى منقول او در آثار برجسته فقه شیعه پرتویى از اندیشه هاى فقهى او را مبرهن مى سازد.

آثار و تألیفات

از جمله آثار احمد بن علی طبرسی عبارت است از:

  1. الاحتجاج على اهل اللجاج؛ چنانکه گذشت، از مشهورترین آثار کلامی طبرسی است و سید ابن طاووس بر این کتاب و بر مؤلفش درود فرستاده و اکثر متأخرین از آن اخذ کرده اند.
  2. تاریخ الائمه.
  3. فضل الزهراء سلام الله علیها.
  4. الکافى فى الفقه.
  5. کتاب الصلاة.
  6. مفاخر الطالبیه.

در نظر عالمان

دقت در دیدگاه ها و کلمات مکتوب برخى از صاحبان اندیشه و قلم در ستایش و توصیف شیخ احمد بن على طبرسى، جلوه اى از شخصیت آن فرزانه دانش را عیان مى سازد:

  • شیخ یوسف بحرانى: «فاضل عالم، شیخ ابومنصور طبرسى از دانشمندان نامى و برجسته و از فضلاى مشهور بود.»
  • شیخ حر عاملى: «او دانشمند، فقیه، فاضل و محدثى مورد اعتماد است.»
  • میرزا عبدالله افندى: «شیح ابومنصور طبرسى فاضل و دانشمندى است که از بزرگان علماء و مشاهیر فضلا به شمار مى آید.»
  • میرزا محمدباقر خوانسارى: «شیخ فاضل، محدث مبرور، ابومنصور احمد بن على بن ابى طالب طبرسى... این مرد از اصحاب برجسته متقدم است.»
  • محمدعلى مدرس تبریزى: «شیخ احمد بن على مکنى به ابى منصور طبرسى عالم فاضل جلیل، فقیه، متکلم کامل، نسّابه و از ثقات محدثین و اکابر علماى امامیه اواسط قرن ششم هجرى است و با ابوالفتوح رازى و فضل بن حسن طبرسى، متوفى ۵۴۸ ق. معاصر بود.»
  • خیرالدین زرکلى: «احمد بن على بن ابى طالب ابومنصور طبرسى، فقیه امامى و از اساتید ابن شهر آشوب مى باشد.»
  • سید محسن امین عاملى: «شیخ ابومنصور، احمد بن على طبرسى، فقیه، محدث، متکلم و عالم علم نسب بود.»
  • سید ابوالقاسم خویى: «او دانشمند، فاضل، فقیه، محدث و ثقه بود.»
  • شیخ محمدتقى بهجت: «احمد بن على بن ابى طالب الطبرسى، از اعاظم و اجله علماى شیعه در قرن ششم هجرى مى باشد.»
  • حسن حسن زاده آملى: «علاّمه جلیل متکلم نبیل، فقیه قمقام و محدث ثقه والامقام، نسّابه خبیر بصیر، ابو منصور احمد بن على بن ابى طالب از اعاظم مشایخ علم و معارف حقه الهیه، و از مفاخر فرقه ناجیه امامیه، و حقا از مصادیق کریمه «یرفع الله الذین أوتوا العلم درجات» (مجادله، ۱۱) است».

منابع