حباب بن منذر: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{بخشی از یک کتاب}}
+
{{خوب}}
 +
«حَباب بن مُنذر»، از [[صحابی|صحابه]] شجاع [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله و از سخن سرایان بنام [[انصار]] بود. او در دوران [[جاهلیت|جاهلیت]] به صحت رأى و دقت نظر معروف بود، به همین جهت «ذوالرأی» لقب گرفت،<ref>اعلام، زرکلى، ج۲، ص۱۶۷.</ref> و در برخى از [[غزوات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله|غزوات]] پیامبر صلی الله علیه و آله نیز مورد مشورت و نظرخواهى آن حضرت واقع مى‌شد.
  
حباب بن منذر، از اصحاب شجاع و دلاور [[پيامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله و از سخن سرايان بنام است. او در دوران جاهليت به صحت رأى و دقت نظر معروف بود، به همين جهت «صاحبنظر» لقب گرفت،<ref>اعلام، زركلى، ج2، ص167.</ref> در برخى از غزوات پيامبر صلی الله علیه و آله مورد مشورت و نظرخواهى آن حضرت واقع مى‌شد كه بدان اشاره خواهد شد.
+
==حضور فعال در میدان جهاد==
  
==حباب در ميدان هاى جهاد==
+
حباب بن منذر در بیشتر جنگ هاى دوره [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلی الله علیه و آله حضورى فعال و چشمگیر داشت از جمله:
  
حباب در بيشتر جنگ هاى دوره پيامبر صلی الله علیه و آله حضورى فعال و چشمگير داشت كه مختصرى از آن را در زير مى‌خوانيد: وى در جنگ بدر، پرچمدار قبيله خزرج بود و فرماندهى آنان را به عهده داشت.<ref>مغازى، ج1، ص58.</ref> پيش از آن كه رسول‌اللَّه صلی الله علیه و آله در محل بدر فرود آيد، از ياران خود پيرامون محل جنگ نظرخواهى كرد.
+
*''' جنگ بدر:''' حباب در [[غزوه بدر|جنگ بدر]]، پرچمدار قبیله [[خزرج]] بود و فرماندهى آنان را به عهده داشت.<ref>مغازى، ج۱، ص۵۸.</ref> پیش از آن که رسول‌اللَّه صلی الله علیه و آله در محل بدر فرود آید، از یاران خود پیرامون محل جنگ نظرخواهى کرد. حباب گفت: اینجا اردوگاه خوبى نیست، ما را به نزدیکترین آب دشمن برسان... در آنجا چاهى است که آبش شیرین و زیاد و تمام نشدنى است! کنارش حوضى مى‌سازیم و به مقدار لازم آب ذخیره ساخته و بقیه چاهها را کور مى‌کنیم. در این موقع [[جبرئیل]] بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد و گفت: رأى درست همان است که حباب به آن اشاره کرد.<ref>مغازى، ج۱، ص۵۸.</ref>
  
حباب گفت: اينجا اردوگاه خوبى نيست، ما را به نزديكترين آب دشمن برسان... در آنجا چاهى است كه آبش شيرين و زياد و تمام نشدنى است! كنارش حوضى مى‌سازيم و به مقدار لازم آب ذخيره ساخته و بقيه چاهها را كور مى‌كنيم.
+
*''' جنگ احد:''' ابن منذر در [[غزوه احد|جنگ احد]]، مأمور اطلاعاتى پیامبر صلی الله علیه و آله و از جمله محافظان آن حضرت بود. [[پیامبر اسلام|حضرت محمد]] صلی الله علیه و آله حباب را براى برآورد تعداد نیروهاى دشمن فرستاد و از او خواست تا گزارش کار را دور از چشم دیگران به ایشان بدهد. حباب با زیرکى در این مأموریت موفق شد و شمار دشمن را سه هزار نفر تخمین زد.<ref>همان مدرک، ج۱، ص۲۰۷.</ref> نقل شده که در این جنگ وى از جمله افراد معدودى بود که در لحظات حساس تا پاى جان در کنار پیامبر صلی الله علیه و آله ایستاد.<ref>شرح نهج ‌البلاغه، ابن ابى الحدید، ج۱۵، ص۲۰، در احیاء التراث، بیروت، ۱۳۸۷.</ref>
  
در اين موقع [[جبرئيل]] بر پيامبر صلی الله علیه و آله نازل شد و گفت: رأى درست همان است كه حباب به آن اشاره كرد.<ref>مغازى، ج1، ص58.</ref>
+
*'''جنگ بنى‌نضیر:''' «حباب» در [[غزوه بنی نضیر|جنگ بنى نضیر]] همانند بدر، مشاور نظامى پیامبر صلی الله علیه و آله بود. آن حضرت وقتى از یاران خود درباره موقعیت عملیاتى نظر خواست، حباب گفت: نظر من اینست که میان دژهاى [[بنی نضیر|بنى نضیر]] و [[بنی قریظه|بنى قریظه]] نیرو مستقر نماییم و ارتباط خبرى آنها را قطع کنیم.  در اینجا نیز رسول خدا صلی الله علیه و آله نظر حباب را به اجرا گذاشت.<ref>طبقات، ج۳، ص۵۶۷.</ref>
  
«حباب» در واقعه بنى نضير همانند بدر، مشاور نظامى پيامبر صلی الله علیه و آله بود. آن حضرت وقتى از ياران خود درباره موقعيت عملياتى نظر خواست، حباب گفت: نظر من اينست كه ميان دژهاى بنى نضير و بنى قريظه نيرو مستقر نماييم و ارتباط خبرى آنها را قطع كنيم.
+
*'''جنگ بنی‌قریظه:''' سال پنجم هجرى پیامبر صلی الله علیه و آله عزم پیکار با این تیره از [[یهود|یهود]] در [[غزوه بنی قریظه|غزوه بنى قریظه]] را کرد، و حباب از معدود اسب سوارانى بود که در این واقعه در کنار [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله حضور داشت.<ref>مغازى، ج۲، ص۴۹۸.</ref>
در اينجا نيز رسول خدا صلی الله علیه و آله نظر حباب را به اجرا گذاشت.<ref>طبقات، ج3، ص567.</ref>
 
  
سال پنجم هجرى پيامبر صلی الله علیه و آله عزم پيكار با يهود بنى قريظه را كرد، حباب از معدود اسب سوارانى بود كه در اين واقعه در كنار [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله حضور داشت.<ref>مغازى، ج2، ص498.</ref>
+
*''' جنگ خیبر:''' در [[غزوه خیبر|غزوه خیبر]] گرچه فتح نهایى بدست تواناى [[امام علی علیه السلام|امیرمؤمنان على]] علیه السلام انجام گرفت، ولى نقش حباب را نمى‌توان در فتح قلعه‌هاى بسیارى نادیده گرفت؛ از جمله قلعه صعب بن معاذ به دست او فتح شد و پرچم [[اسلام]] را در آن به اهتزاز آورد.<ref>همان مردک، ج۲، ص ۶۴۹ و ۶۵۹ و ۶۶۲؛ سیره حلبیه، ج۳، ص۳۹.</ref>
  
او در احد، مأمور اطلاعاتى پيامبر صلی الله علیه و آله و از جمله محافظان آن حضرت بود. حضرت محمد صلی الله علیه و آله حباب را براى برآورد تعداد نيروهاى دشمن فرستاد و از او خواست تا گزارش كار را دور از چشم ديگران به ايشان بدهد. حباب با زيركى در اين مأموريت موفق شد و شمار دشمن را سه هزار نفر تخمين زد.<ref>همان مدرك، ج1، ص207.</ref>
+
*'''جنگ حنین:''' پیامبر اکرم(ص) در سال هشت هجری برای دفع شر قبیله هوازن به سمت [[غزوه حنین|حنین]] رهسپار شد و پرچم خزرجیان را به حباب واگذار نمود.<ref>مغازى، ج۳، ص۸۹۵.</ref>
 +
 +
* پیامبر اسلام(ص) پس از حنین به سمت شهر [[طائف]] عزیمت نمود و بار دیگر حباب در سمت مشاور نظامی انجام وظیفه کرد.
 +
* حباب همچنین یکی از همرزمان [[امیرالمومنین]] علیه السلام در [[سریه]] «فلس» بود که به فرماندهی آن حضرت انجام گرفت.
 +
* در سال نهم هجری، پیامبر(ص) به سمت [[غزوه تبوک|تبوک]] لشکر کشید و حباب در این واقعه نیز ملازم رسول خدا(ص) بود و بنا به قولی آن حضرت پرچم [[خزرج|خزرجیان]] را به وی واگذار نمود.
  
نقل شده كه در اين جنگ وى از جمله افراد معدودى بود كه در لحظات حساس تا پاى جان در كنار پيامبر صلی الله علیه و آله ايستاد.<ref>شرح نهج‌البلاغه، ابن ابى الحديد، ج15، ص20، در احياء التراث، بيروت، 1387.</ref>
+
==حباب پس از پیامبر==
  
در خيبر گرچه فتح نهايى بدست تواناى اميرمؤمنان على علیه السلام انجام گرفت، ولى نقش حباب را نمى‌توان در فتح قلعه‌هاى بسيارى ناديده گرفت؛ از جمله قلعه صعب بن معاذ به دست او فتح شد و پرچم اسلام را در آن به اهتزاز آورد.<ref>همان مردك، ج2، ص 649 و 659 و 662؛ سيره حلبيه، ج3، ص39.</ref>
+
پس از [[رحلت پیامبر اسلام|رحلت رسول گرامی اسلام]](ص)، حباب بن منذر از جمله کسانی بود که در [[واقعه سقیفه بنی ساعده|سقیفه بنی ساعده]] اجتماع کرد. وی با انتقال حکومت به [[مهاجرین|مهاجران]] مخالف بود و بعد از سخنان [[ابوبکر]] و ادعای جانشینی رسول خدا(ص)، به او اعتراض نمود. حباب معتقد بود که در صورت ریاست ابوبکر بر امت اسلام، [[انصار]] نیز باید در حکومت شریک باشند، لذا گفت: «باید از انصار یک امیر و از مهاجرین نیز یک امیر برگزیده شود». حباب بن منذر آن دسته از [[انصار]] را که با ابوبکر [[بیعت]] نمودند مورد سرزنش و انتقاد شدید خود قرار داد. حتی کار به مشاجره و درگیرى لفظى با گردانندگان سقیفه، بخصوص شخص [[عمر بن خطاب|عمر خطاب]] انجامید و مبغوض دستگاه [[خلافت]] شد.
  
در جنگ حنين، پرچم خزرج از سوى [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله به حباب واگذار شد.<ref>مغازى، ج3، ص895.</ref>
+
سرانجام، حباب بن منذر در سال ۲۰ هجرى<ref>اصابه، ج۱، ص۳۰۲؛ کامل، ج۳، ص۷۷.</ref> در دوران خلافت عمر -در حالی که بیش از ۵۰ سال داشت- در [[مدینه]] بدرود حیات گفت.
 
 
در سريه فُلس يكى از همرزمان [[امام على]] علیه السلام بود و به همراه دو تن ديگر از ياران خود، سمت مأمور اطلاعاتى سپاه را داشت و هنگام گشت زنى، غلامى سياه را كه مأمور اطلاعاتى دشمن بود؛ دستگير و براى بازجويى نزد آن حضرت آورد. اين سريه با گرفتن تعدادى اسير و مقدارى غنيمت به سود مسلمانان پايان يافت.
 
 
 
پس از رحلت پيامبر صلی الله علیه و آله كار حباب به مشاجره و درگيرى لفظى با گردانندگان سقيفه، بخصوص شخص عمر انجاميد و مبغوض دستگاه خلافت شد. سرانجام آن مرد بزرگ در سال بيست هجرى بدرود حيات گفت.<ref>اصابه، ج1، ص302؛ كامل، ج3، ص77.</ref>
 
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
{{پانویس}}
 
{{پانویس}}
 
 
==منابع==
 
==منابع==
پژوهشكده تحقيقات اسلامى‌ سپاه، مرورى بر زندگانى فرماندهان اسلام، تهران، مرکز تحقیقات سپاه، چاپ اول، ص 26 تا 28.
+
*پژوهشکده تحقیقات اسلامى‌ سپاه، مرورى بر زندگانى فرماندهان اسلام، تهران، مرکز تحقیقات سپاه، چاپ اول، ص ۲۶ تا ۲۸.
 
+
*دایرةالمعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، مقاله «حباب بن منذر».
 
[[رده:اصحاب پیامبر]]
 
[[رده:اصحاب پیامبر]]
 
[[رده:اصحاب امام علی علیه السلام]]
 
[[رده:اصحاب امام علی علیه السلام]]
 +
<references />

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۱۴

«حَباب بن مُنذر»، از صحابه شجاع پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و از سخن سرایان بنام انصار بود. او در دوران جاهلیت به صحت رأى و دقت نظر معروف بود، به همین جهت «ذوالرأی» لقب گرفت،[۱] و در برخى از غزوات پیامبر صلی الله علیه و آله نیز مورد مشورت و نظرخواهى آن حضرت واقع مى‌شد.

حضور فعال در میدان جهاد

حباب بن منذر در بیشتر جنگ هاى دوره پیامبر صلی الله علیه و آله حضورى فعال و چشمگیر داشت از جمله:

  • جنگ بدر: حباب در جنگ بدر، پرچمدار قبیله خزرج بود و فرماندهى آنان را به عهده داشت.[۲] پیش از آن که رسول‌اللَّه صلی الله علیه و آله در محل بدر فرود آید، از یاران خود پیرامون محل جنگ نظرخواهى کرد. حباب گفت: اینجا اردوگاه خوبى نیست، ما را به نزدیکترین آب دشمن برسان... در آنجا چاهى است که آبش شیرین و زیاد و تمام نشدنى است! کنارش حوضى مى‌سازیم و به مقدار لازم آب ذخیره ساخته و بقیه چاهها را کور مى‌کنیم. در این موقع جبرئیل بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد و گفت: رأى درست همان است که حباب به آن اشاره کرد.[۳]
  • جنگ احد: ابن منذر در جنگ احد، مأمور اطلاعاتى پیامبر صلی الله علیه و آله و از جمله محافظان آن حضرت بود. حضرت محمد صلی الله علیه و آله حباب را براى برآورد تعداد نیروهاى دشمن فرستاد و از او خواست تا گزارش کار را دور از چشم دیگران به ایشان بدهد. حباب با زیرکى در این مأموریت موفق شد و شمار دشمن را سه هزار نفر تخمین زد.[۴] نقل شده که در این جنگ وى از جمله افراد معدودى بود که در لحظات حساس تا پاى جان در کنار پیامبر صلی الله علیه و آله ایستاد.[۵]
  • جنگ بنى‌نضیر: «حباب» در جنگ بنى نضیر همانند بدر، مشاور نظامى پیامبر صلی الله علیه و آله بود. آن حضرت وقتى از یاران خود درباره موقعیت عملیاتى نظر خواست، حباب گفت: نظر من اینست که میان دژهاى بنى نضیر و بنى قریظه نیرو مستقر نماییم و ارتباط خبرى آنها را قطع کنیم. در اینجا نیز رسول خدا صلی الله علیه و آله نظر حباب را به اجرا گذاشت.[۶]
  • جنگ بنی‌قریظه: سال پنجم هجرى پیامبر صلی الله علیه و آله عزم پیکار با این تیره از یهود در غزوه بنى قریظه را کرد، و حباب از معدود اسب سوارانى بود که در این واقعه در کنار رسول خدا صلی الله علیه و آله حضور داشت.[۷]
  • جنگ خیبر: در غزوه خیبر گرچه فتح نهایى بدست تواناى امیرمؤمنان على علیه السلام انجام گرفت، ولى نقش حباب را نمى‌توان در فتح قلعه‌هاى بسیارى نادیده گرفت؛ از جمله قلعه صعب بن معاذ به دست او فتح شد و پرچم اسلام را در آن به اهتزاز آورد.[۸]
  • جنگ حنین: پیامبر اکرم(ص) در سال هشت هجری برای دفع شر قبیله هوازن به سمت حنین رهسپار شد و پرچم خزرجیان را به حباب واگذار نمود.[۹]
  • پیامبر اسلام(ص) پس از حنین به سمت شهر طائف عزیمت نمود و بار دیگر حباب در سمت مشاور نظامی انجام وظیفه کرد.
  • حباب همچنین یکی از همرزمان امیرالمومنین علیه السلام در سریه «فلس» بود که به فرماندهی آن حضرت انجام گرفت.
  • در سال نهم هجری، پیامبر(ص) به سمت تبوک لشکر کشید و حباب در این واقعه نیز ملازم رسول خدا(ص) بود و بنا به قولی آن حضرت پرچم خزرجیان را به وی واگذار نمود.

حباب پس از پیامبر

پس از رحلت رسول گرامی اسلام(ص)، حباب بن منذر از جمله کسانی بود که در سقیفه بنی ساعده اجتماع کرد. وی با انتقال حکومت به مهاجران مخالف بود و بعد از سخنان ابوبکر و ادعای جانشینی رسول خدا(ص)، به او اعتراض نمود. حباب معتقد بود که در صورت ریاست ابوبکر بر امت اسلام، انصار نیز باید در حکومت شریک باشند، لذا گفت: «باید از انصار یک امیر و از مهاجرین نیز یک امیر برگزیده شود». حباب بن منذر آن دسته از انصار را که با ابوبکر بیعت نمودند مورد سرزنش و انتقاد شدید خود قرار داد. حتی کار به مشاجره و درگیرى لفظى با گردانندگان سقیفه، بخصوص شخص عمر خطاب انجامید و مبغوض دستگاه خلافت شد.

سرانجام، حباب بن منذر در سال ۲۰ هجرى[۱۰] در دوران خلافت عمر -در حالی که بیش از ۵۰ سال داشت- در مدینه بدرود حیات گفت.

پانویس

  1. اعلام، زرکلى، ج۲، ص۱۶۷.
  2. مغازى، ج۱، ص۵۸.
  3. مغازى، ج۱، ص۵۸.
  4. همان مدرک، ج۱، ص۲۰۷.
  5. شرح نهج ‌البلاغه، ابن ابى الحدید، ج۱۵، ص۲۰، در احیاء التراث، بیروت، ۱۳۸۷.
  6. طبقات، ج۳، ص۵۶۷.
  7. مغازى، ج۲، ص۴۹۸.
  8. همان مردک، ج۲، ص ۶۴۹ و ۶۵۹ و ۶۶۲؛ سیره حلبیه، ج۳، ص۳۹.
  9. مغازى، ج۳، ص۸۹۵.
  10. اصابه، ج۱، ص۳۰۲؛ کامل، ج۳، ص۷۷.

منابع

  • پژوهشکده تحقیقات اسلامى‌ سپاه، مرورى بر زندگانى فرماندهان اسلام، تهران، مرکز تحقیقات سپاه، چاپ اول، ص ۲۶ تا ۲۸.
  • دایرةالمعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، مقاله «حباب بن منذر».