مدرسه ملا عبدالله شوشتری: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{مقاله از یک نشریه}}
 
{{مقاله از یک نشریه}}
  
−
مدرسه ملاّ عبداللّه شوشتري در طرف شرقي قيصريه، واقع در ميدان امام خميني (نقش جهان) مقابل بازار قنادها، در ابتداي بازار بزرگ شهر اصفهان در زير چهارسويي واقع شده است. اين مدرسه از جمله نهادهاي آموزشي مطرح و مهم زمان صفويه بوده كه در زمان شاه عباس اوّل ساخته شده است.
+
مدرسه [[ملا عبدالله شوشتری|ملا عبداللّه شوشتری]] در طرف شرقی قیصریه، واقع در میدان امام خمینی (نقش جهان) مقابل بازار قنادها، در ابتدای بازار بزرگ شهر [[اصفهان]] در زیر چهارسویی واقع شده است. این مدرسه از جمله نهادهای آموزشی مطرح و مهم زمان [[صفویه]] بوده که در زمان شاه عباس اوّل ساخته شده است.
  
−
«آندره گدا» باستانشناس فرانسوي از قول «شاردن» آن را بزرگترين و غني‌ترين مدرسه اصفهان در زمان صفويه دانسته است.<ref>آثار ايران، آندره گدا، ج4، ص302.</ref> به طوري كه مرحوم افندي در رياض‌العلما نقل كرده، اين ملاّ عبداللّه غير از ملاّ عبداللّه شوشتري منقول در بخارا است.<ref name = "zamiri">رياض العلماء، ميرزا عبداله افندي، ج3، ص195.</ref>
+
[[پرونده:Mola abd.jpg|بندانگشتی|مدرسه ملا عبدالله شوشتری]]
  
−
در تذكره‌ها و تواريخ مربوط به عصر صفوي و زمان شاه عباس اوّل، آن كه در بخارا به شهادت رسيده است را مولانا عبداللّه ذكر كرده اند و مدرس اين نهاد آموزشي عزالدّين عبداللّه بن حسين شوشتري (م 1021 هـ.ق.) است كه از جمله دانشمندان مشهور و عالمان برجسته روزگار خود بوده و در معقول و منقول استاد و در اصول و فروع مجتهدي مسلم بوده‌است. در علم فقه نيز تحقيقاتي به كمال داشت و در فن حديث بسيار دقيق و سرآمد بود. از نظر [[تقوا]] و زهد نيز او را كم نظير توصيف كرده‌اند. <ref name="zamiri"/>  
+
==شرح حال ملا عبداللّه شوشتری==
 +
به طوری که مرحوم افندی در [[رياض العلماء (کتاب)|ریاض‌العلماء]] نقل کرده، این ملاّ عبداللّه غیر از ملاّ عبداللّه شوشتری منقول در بخارا است.<ref name="zamiri">ریاض العلماء، میرزا عبدالله افندی، ج۳، ص۱۹۵.</ref> در تذکره‌ها و تواریخ مربوط به عصر صفوی و زمان شاه عباس اوّل، آن که در بخارا به شهادت رسیده است را مولانا عبداللّه ذکر کرده اند، و اما مدرس این نهاد آموزشی عزالدّین عبداللّه بن حسین شوشتری (م ۱۰۲۱ هـ.ق.) است که از جمله دانشمندان مشهور و عالمان برجسته روزگار خود بوده و در معقول و منقول استاد و در اصول و فروع مجتهدی مسلم بوده‌است. در علم [[فقه]] نیز تحقیقاتی به کمال داشت و در فن [[حدیث|حدیث]] بسیار دقیق و سرآمد بود. از نظر [[تقوا]] و [[زهد]] نیز او را کم نظیر توصیف کرده‌اند.<ref>همان.</ref>
  
−
تولد او در شوشتر بوده و پس از آن راهي [[نجف]] اشرف شده است و از اساتيدي مانند احمد بن محمّد، معروف به مقدس اردبيلي، استفاده‌ها برد. وي پس از سي سال سكونت در عتبات به اصفهان آمد، اما به علت رنجش خاطري كه ابتدا از شاه عباس اول پيدا كرده بود. به خراسان رفت و در [[مشهد]] رضوي ساكن گرديد. ليكن بعدها شاه در مقام استمالت و دلجويي از ملاّ عبدالله برآمد و در سال 1006 قمري با تجليل فراوان وي را به اصفهان وارد نمود.
+
تولد او در شوشتر بوده و پس از آن راهی [[نجف]] اشرف شده است و از اساتیدی مانند احمد بن محمّد، معروف به [[مقدس اردبیلی|مقدس اردبیلی]]، استفاده‌ها برد. وی پس از سی سال سکونت در [[عتبات عالیات|عتبات]] به اصفهان آمد، اما به علت رنجش خاطری که ابتدا از شاه عباس اول پیدا کرده بود، به [[خراسان]] رفت و در [[مشهد]] رضوی ساکن گردید. لیکن بعدها شاه در مقام استمالت و دلجویی از ملاّ عبدالله برآمد و در سال ۱۰۰۶ قمری با تجلیل فراوان وی را به اصفهان وارد نمود.
  
−
نتيجه ملاقات او با پادشاه صفوي آن بود كه شاه بر اثر پيشنهاد وي موقوفات معروف به چهارده معصوم را داير نموده و مدرسه‌اي را به نام او در اصفهان پايه گذاري كرده و تدريس آن را به عهده وي گذاشته است.<ref>روضات الجنّات، محمدباقر خوانساري، ج5، ص45. </ref>
+
نتیجه ملاقات او با پادشاه صفوی آن بود که شاه بر اثر پیشنهاد وی موقوفات معروف به [[ائمه اطهار|چهارده معصوم]] را دایر نموده و مدرسه‌ای را به نام او در اصفهان پایه گذاری کرده و تدریس آن را به عهده وی گذاشته است.<ref>روضات الجنّات، محمدباقر خوانساری، ج۵، ص۴۵. </ref> بعد از ملاّ عبداللّه شوشتری تولیت این مدرسه به فرزند او یعنی «ملاّ حسن‌علی» واگذار شده است. در این مورد آمده است: «شاه عباس مدرسه را به این شرط وقف کرده است که تدریس آن تعلق به اولاد ملاّ عبداللّه شوشتری داشته باشد».<ref>ریاض العلماء، ج۱، ص۲۶۲.</ref> با این حال در زمان صدارت خلیفه سلطان به مناسبتی از وی منتزع و به ‌ملا محمدباقر سبزواری محول گردید و بعد از آن نیز تولیت آن در خاندان شیخ الاسلام سبزواری باقی بوده است<ref>علامه مجلسی بزرگمرد علم و دین، علی دوانی، ص۸۳.</ref> و از ابتدای تأسیس تا به حال متعلق به طلاب جهت فراگیری دروس مربوط به شیعه [[امامیه|امامیه]] بوده است.
  
−
مرحوم شوشتري به جز تدريس، در آنجا اقامه نماز هم مي‌نموده است. تلاش هاي فراوان شوشتري در توسعه دانش هاي شيعي بخصوص فقه و اصول به نحوي بوده است كه نوشته‌اند:<ref>آثار ملّي اصفهان، محمدرفيعي مهرآبادي، ج6، ص49.</ref> در اوّل ورود او به اصفهان پنجاه طلبه علوم ديني در آن شهر نبوده است ولي در حين وفات او بيش از هزار نفر از اَكابر و فضلا در اصفهان تعليم يافته و مجتمع بوده‌اند.<ref> ريحانة الادب، محمدعلي مدرس تبريزي، ج1، ص335.</ref>
+
مرحوم شوشتری به جز تدریس، در آنجا اقامه نماز هم می‌نموده است. تلاش های فراوان شوشتری در توسعه دانش های شیعی بخصوص [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] به نحوی بوده است که نوشته‌اند:<ref>آثار ملّی اصفهان، محمدرفیعی مهرآبادی، ج۶، ص۴۹.</ref> در اوّل ورود او به اصفهان پنجاه طلبه علوم دینی در آن شهر نبوده است، ولی در حین وفات او بیش از هزار نفر از اَکابر و فضلا در اصفهان تعلیم یافته و مجتمع بوده‌اند.<ref> ریحانة الادب، محمدعلی مدرس تبریزی، ج۱، ص۳۳۵.</ref>
  
−
وي در تربيت فقها و محدثين، گسترش و عمق بخشيدن به حوزه علميه اصفهان نقشي اساسي داشته و مدت چهارده سال تدريس او در اين حوزه، تربيت شاگرداني توانا و مبرز، مانند ملا محمدتقي مجلسي را باعث گرديد.<ref>حوزه‌هاي علميه شيعه، حجت موحد ابطحي، ص 372.</ref> و مجلسي‌اول نيز مدتي پس از وي عهده‌دار تدريس و اقامه [[نماز]] در مدرسه ملا عبداللّه بوده است.<ref>آثار ملّي اصفهان، ص 496.</ref> ملاّ عبداللّه شوشتري مدتي نيز شيخ الاسلام اصفهان و مرجع رسيدگي به امور فقهي و قضايي شهر بوده است.
+
وی در تربیت فقها و محدثین، گسترش و عمق بخشیدن به [[حوزه علمیه]] اصفهان نقشی اساسی داشته و مدت چهارده سال تدریس او در این حوزه، تربیت شاگردانی توانا و مبرز، مانند [[محمدتقی مجلسی|ملا محمدتقی مجلسی]] را باعث گردید.<ref>حوزه‌های علمیه شیعه، حجت موحد ابطحی، ص ۳۷۲.</ref> و مجلسی‌اول نیز مدتی پس از وی عهده‌دار تدریس و اقامه [[نماز]] در مدرسه ملا عبداللّه بوده است.<ref>آثار ملّی اصفهان، ص ۴۹۶.</ref> ملاّ عبداللّه شوشتری مدتی نیز شیخ الاسلام اصفهان و مرجع رسیدگی به امور فقهی و قضایی شهر بوده است.
  
−
شاه عباس نيز در باب تحكيم موقعيت وي حكمي صادر نمود كه در آن آمده است: «مقرر فرموديم كه ارباب مراتب و مناصب و حكام و كلانتران و كدخدايان امصار و قرايا توفير و تمكين او نمايند و در اجراي اوامر شرعيّه مطاوعت و متابعت او كنند و شكر و شكايت او را مؤثر و منتج شمارند».<ref>دين و سياست در دوره صفوي، رسول جعفريان، ص 415.</ref>
+
شاه عباس نیز در باب تحکیم موقعیت وی حکمی صادر نمود که در آن آمده است: «مقرر فرمودیم که ارباب مراتب و مناصب و حکام و کلانتران و کدخدایان امصار و قرایا توفیر و تمکین او نمایند و در اجرای اوامر شرعیه مطاوعت و متابعت او کنند و شکر و شکایت او را مؤثر و منتج شمارند».<ref>دین و سیاست در دوره صفوی، رسول جعفریان، ص ۴۱۵.</ref>
  
−
شوشتري در باب [[فقه]]، [[حديث]] و اصول داراي تأليفاتي بوده است كه از جمله آنها مي‌توان كتاب «التتهيم لشرح نورالدّين» كه شرحي است بر قواعد [[علامه حلی]] در فقه را نام برد. اين اثر در هفت جلد بوده است، از ديگر آثار او «شرح تهذيب شيخ طوسي» بوده است.<ref>ريحانة الادب، ج1، ص336.</ref>
+
شوشتری در باب فقه، حدیث و اصول دارای تألیفاتی بوده است که از جمله آنها می‌توان کتاب «التتهیم لشرح نورالدّین» که شرحی است بر «[[قواعد الأحکام (کتاب)|قواعد]]» [[علامه حلی]] در فقه را نام برد. این اثر در هفت جلد بوده است. از دیگر آثار او شرح «[[تهذیب الأحكام (کتاب)|تهذیب]]» [[شیخ طوسی|شیخ طوسی]] بوده است.<ref>ریحانة الادب، ج۱، ص۳۳۶.</ref>
  
−
بنابر نوشته عالم آراي عباسي، ملا عبداللّه در شب «يك شنبه 26 محرم‌الحرام 1021 هـ.ق.» در اصفهان وفات يافته است. وي را در مسجد جامع اصفهان با آب چاه غسل دادند و در همان جا مير محمدباقر داماد و ساير فضلا و علما و بالغ بر صد هزار نفر بر جنازه او نماز گزاردند. بعد از مدتي كه پيكر او در امامزاده اسماعيل اصفهان قرار داشت جسدش را به كربلاي حسيني انتقال دادند.<ref>عالم آراي عباسي، اسكندر بيك تركمان، ج2، ص860.</ref>
+
بنابر نوشته عالم آرای عباسی، ملا عبداللّه در شب «یک شنبه ۲۶ [[ماه محرم|محرم‌الحرام]] ۱۰۲۱ هـ.ق.» در اصفهان وفات یافته است. وی را در مسجد جامع اصفهان با آب چاه غسل دادند و در همان جا [[میرداماد|میر محمدباقر داماد]] و سایر فضلا و علما و بالغ بر صد هزار نفر بر جنازه او نماز گزاردند. بعد از مدتی که پیکر او در [[امامزاده اسماعیل اصفهان|امامزاده اسماعیل اصفهان]] قرار داشت جسدش را به [[کربلا|کربلای]] حسینی انتقال دادند.<ref>عالم آرای عباسی، اسکندر بیک ترکمان، ج۲، ص۸۶۰.</ref><ref>در مورد شخصیت ملا عبداللّه شوشتری در کتاب «آموزش ها و نهادهای آموزشی اصفهان عهد صفوی»، اثر نگارنده، مقاله‌ای در صفحات ۱۸۱ تا ۱۸۴ و نیز در همان تألیف درباره مدرسه ملا عبداللّه مطالبی نگاشته شده است که امید می رود اثر مذکور در آینده با اضافات و الحاقات بیشتری طبع و منتشر گردد.</ref>
  
−
بعد از او توليت مدرسه به فرزند او يعني «ملاّ حسن‌علي» واگذار شده است. در اين مورد آمده است: «شاه عباس مدرسه را به اين شرط وقف كرده است كه تدريس آن تعلق به اولاد ملاّ عبداللّه شوشتري داشته باشد».<ref>رياض العلماء، ج1، ص262.</ref> با اين حال در زمان صدارت خليفه سلطان به مناسبتي از وي منتزع و به ‌ملا محمدباقر سبزواري محول گرديد و بعد از آن نيز توليت آن در خاندان شيخ الاسلام سبزواري باقي بوده است<ref>علامه مجلسي بزرگمرد علم و دين، علي دواني، ص83.</ref> و از ابتداي تأسيس تا به حال متعلق به طلاب جهت فراگيري دروس مربوط به [[شيعه]] اماميه بوده است.
+
==مدرسه ملا عبداللّه==
 +
«آندره گدا» باستانشناس فرانسوی از قول «شاردن»، مدرسه ملا عبداللّه را بزرگترین و غنی‌ترین مدرسه اصفهان در زمان صفویه دانسته است.<ref>آثار ایران، آندره گدا، ج۴، ص۳۰۲.</ref>  
  
−
مدرسه مذكور داراي دو طبقه و مشتمل بر سي و دو حجره است كه با پشت بغل‌هاي كاشيكاري معرق تزيين شده است. اين نهاد آموزشي داراي صحن نسبتا وسيع و داراي كاشي كاري‌هاي زيبايي است. تا چندي پيش مادي (نهر) فدين از صحن آن مي‌گذشته كه بر صفا و طراوت مدرسه افزوده بود. مؤلف آثار ملي اصفهان، تاريخ قطعي بناي اين مدرسه را ذكر ننموده است لكن بر اساس سنوات توقف ملا عبداللّه در اصفهان و سال وفات وي، زمان شروع بنا را سال 1007 هـ.ق. دانسته اما تاريخ اتمام آن را مشخص نكرده است.<ref>آثار ملي اصفهان، ص496.</ref>
+
مدرسه مذکور دارای دو طبقه و مشتمل بر سی و دو حجره است که با پشت بغل‌های کاشیکاری معرق تزیین شده است. این نهاد آموزشی دارای صحن نسبتا وسیع و دارای کاشی کاری‌های زیبایی است. تا چندی پیش مادی (نهر) فدین از صحن آن می‌گذشته که بر صفا و طراوت مدرسه افزوده بود. مؤلف آثار ملی اصفهان، تاریخ قطعی بنای این مدرسه را ذکر ننموده است لکن بر اساس سنوات توقف ملا عبداللّه در اصفهان و سال وفات وی، زمان شروع بنا را سال ۱۰۰۷ هـ.ق. دانسته اما تاریخ اتمام آن را مشخص نکرده است.<ref>آثار ملی اصفهان، ص۴۹۶.</ref>
  
−
قديمي‌ترين تاريخي كه در اين مدرسه ديده مي‌شود مربوط به دوران سلطنت شاه سليمان صفوي (1077 ـ 1105 هـ.ق) و مورخ به سال 1088 هـ.ق، بر ديوار ضلع غربي ايوان جنوبي مدرسه است كه لوحي از سنگ پارسي به طول 35/1 متر و به عرض 20/1 متر نصب شده است و مضمون آن حاكي از وقف نمودن سه باب دكان و دو بالاخانه به وسيله شخصي خيّر به نام حاجي ميرزا محمّد جهت تعميرات سقاخانه متصل به مدرسه است. كتيبه اين لوح به خط نستعليق برجسته است.<ref>گنجينه آثار تاريخي اصفهان، لطف‌اللّه هنرفر، ص472.</ref>
+
قدیمی‌ترین تاریخی که در این مدرسه دیده می‌شود مربوط به دوران سلطنت شاه سلیمان صفوی (۱۰۷۷ ـ ۱۱۰۵ هـ.ق) و مورخ به سال ۱۰۸۸ هـ.ق، بر دیوار ضلع غربی ایوان جنوبی مدرسه است که لوحی از سنگ پارسی به طول ۱/۳۵ متر و به عرض ۱/۲۰ متر نصب شده است و مضمون آن حاکی از وقف نمودن سه باب دکان و دو بالاخانه به وسیله شخصی خیر به نام حاجی میرزا محمّد جهت تعمیرات سقاخانه متصل به مدرسه است. کتیبه این لوح به [[خط نستعلیق|خط نستعلیق]] برجسته است.<ref>گنجینه آثار تاریخی اصفهان، لطف‌اللّه هنرفر، ص۴۷۲.</ref>
  
−
همچنين در سال 1158 هـ.ق، يعني زمان نادرشاه افشار (1148ـ1160 هـ.ق) و نيز در دوران سلطنت فتحعلي شاه قاجار (1211ـ1250 هـ.ق) تعميراتي در اين مدرسه صورت گرفت. به سال 1218 هـ.ق نيز تعميراتي در اين نهاد آموزشي صورت گرفته است. از آن جمله كتيبه سردر مدرسه مي‌باشد كه به وسيله حكمران آن زمان اصفهان، يعني حاج محمدحسين خان صدر اصفهاني، انجام گرفته است و حكايت از تعمير مدرسه و چهار سوي مجاور آن به فرمان او مي‌نمايد. اين كتيبه كه به خط ثلث سفيد بر زمينه كاشي لاجوردي مي‌باشد مورخ به سال 1218 هـ.ق است.
+
همچنین در سال ۱۱۵۸ هـ.ق، یعنی زمان نادرشاه افشار (۱۱۴۸ـ۱۱۶۰ هـ.ق) و نیز در دوران سلطنت فتحعلی شاه قاجار (۱۲۱۱ـ۱۲۵۰ هـ.ق) تعمیراتی در این مدرسه صورت گرفت. به سال ۱۲۱۸ هـ.ق نیز تعمیراتی در این نهاد آموزشی صورت گرفته است. از آن جمله کتیبه سردر مدرسه می‌باشد که به وسیله حکمران آن زمان اصفهان، یعنی حاج [[محمدحسین خان صدر اصفهانی|محمدحسین خان صدر اصفهانی]]، انجام گرفته است و حکایت از تعمیر مدرسه و چهار سوی مجاور آن به فرمان او می‌نماید. این کتیبه که به [[خط ثلث]] سفید بر زمینه کاشی لاجوردی می‌باشد مورخ به سال ۱۲۱۸ هـ.ق است.
  
−
ظاهرا پس از تعميراتي كه حاج محمدحسين خان صدر اصفهاني نموده است، هيچ‌گونه تعميرات ديگري در اين نهاد آموزشي صورت نگرفته تا اين كه مدرسه رو به ويراني مي‌رفته است. به طوري كه مؤلف كتاب "آثار ملي اصفهان" مي‌نويسد: «در قرن چهاردهم هـ.ق روز به روز بر خرابي آن (افزوده مي‌شد) و اتاق ها نَم آورده بود و حتي به خاطر دارم كه در دالان مدرسه قهوه‌خانه داير شده و بعضي ميرزاها در آنجا براي جماعات متفرقه كاغذ و نوشتجات ديگر مي‌نوشتند<ref>آثار ملي اصفهان، ص497.</ref> و در نتيجه بي‌اعتنايي به اين بناي تاريخي، اغلب حجرات مخصوصا سقف اتاق هاي فوقاني خراب و طبقه تحتاني نمناك و غيرقابل سكونت شده بود و به طور كلي وضع اسف‌آور بنا، موجب تأثر هر بيننده‌اي را فراهم آورده بود.<ref>نشريه اوقاف اصفهان، ج1، ص61.</ref>
+
ظاهرا پس از تعمیراتی که حاج محمدحسین خان صدر اصفهانی نموده است، هیچ‌گونه تعمیرات دیگری در این نهاد آموزشی صورت نگرفته تا این که مدرسه رو به ویرانی می‌رفته است. به طوری که مؤلف کتاب "آثار ملی اصفهان" می‌نویسد: «در قرن چهاردهم هـ.ق روز به روز بر خرابی آن (افزوده می‌شد) و اتاق ها نَم آورده بود و حتی به خاطر دارم که در دالان مدرسه قهوه‌خانه دایر شده و بعضی میرزاها در آنجا برای جماعات متفرقه کاغذ و نوشتجات دیگر می‌نوشتند»<ref>آثار ملی اصفهان، ص۴۹۷.</ref> و در نتیجه بی‌اعتنایی به این بنای تاریخی، اغلب حجرات مخصوصا سقف اتاق های فوقانی خراب و طبقه تحتانی نمناک و غیرقابل سکونت شده بود و به طور کلی وضع اسف‌آور بنا، موجب تأثر هر بیننده‌ای را فراهم آورده بود.<ref>نشریه اوقاف اصفهان، ج۱، ص۶۱.</ref> و بر اثر این موضوع برخی از بازاریان نیز از فرصت سود جستند و از حجره‌های آن به عنوان انبار کالاهای خود استفاده می‌کردند به گونه‌ای که به نوشته مؤلف کتاب نصف جهان؛ حجرات آن از اهل علم خالی و افراد متفرقه، آن را در اختیار داشتند.<ref>نصف جهان تعریف الاصفهان، محمدمهدی ارباب، ص ۷۲.</ref>
  
−
و بر اثر اين موضوع برخي از بازاريان نيز از فرصت سود جستند و از حجره‌هاي آن به عنوان انبار كالاهاي خود استفاده مي‌كردند به گونه‌اي كه به نوشته مؤلف كتاب نصف جهان؛ حجرات آن از اهل علم خالي و افراد متفرقه، آن را در اختيار داشتند.<ref>نصف جهان تعريف الاصفهان، محمدمهدي ارباب، ص 72.</ref>
+
سرانجام در سال ۱۳۴۴ شمسی با همت عده‌ای از افراد خیر و تلاش روحانیون و برخی مقامات فرهنگی اصفهان، تعمیرات و بازسازی اساسی در این مدرسه انجام گرفته که شامل مرمّت کلی حجره‌ها، کاشی‌کاری، نمای خارجی، سنگفرش حیاط، تعویض درها، ساختن یک کتابخانه و غیره شده است.<ref>نشریه اوقاف، ج۱، ص۶۱.</ref> از جمله وقفیات این مدرسه چند دکانی است که در بازار اصفهان واقع شده و در همان سنگ نوشته مورخ و مربوط به سال ۱۰۸۸ هـ.ق به این مطلب اشاره شده است.
  
−
سرانجام در سال 1344 شمسي با همت عده‌اي از افراد خير و تلاش روحانيون و برخي مقامات فرهنگي اصفهان، تعميرات و بازسازي اساسي در اين مدرسه انجام گرفته كه شامل مرمّت كلي حجره‌ها، كاشي‌كاري، نماي خارجي، سنگفرش حياط، تعويض درها، ساختن يك كتابخانه و غيره شده است.<ref>نشريه اوقاف، ج1، ص61.</ref>
+
در این نهاد آموزشی از ابتدای تأسیس تا به حال عده زیادی فضلا و دانشوران تحصیل کرده و یا در آن سکونت داشته‌اند. یکی از علما ساکن در این مدرسه [[ملا عبدالله فاضل تونی|ملا عبدالله تونی]] (م ۱۰۷۴ هـ.ق) بوده است. وی دارای تألیفاتی در [[فقه]]، [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] و نیز رساله‌ای در موضوع [[نماز جمعه]] می‌باشد.
  
−
از جمله وقفيّات اين مدرسه چند دكاني است كه در بازار اصفهان واقع شده و در همان سنگ نوشته مورخ و مربوط به سال 1088 هـ.ق به اين مطلب اشاره شده است.
+
هانری کربن محقق، اعتقاد دارد [[فیض کاشانی|ملا محسن فیض کاشانی]] (م ۱۰۱۹هـ.ق) نیز در این مدرسه ساکن بوده است.<ref>آموزش ها و نهادهای آموزشی اصفهان در عهد صفویه، محمدحسین ریاحی، صص ۱۱۸، ۱۱۹.</ref> به نوشته مؤلف «تاریخ اصفهان و ری» ضیاء کفْرانی، شاعر عهد صفوی نیز از جمله شاگردان مدرسه ملا عبداللّه بوده است.<ref>تاریخ اصفهان و ری، میرزا حسن خان جابری انصاری، ص ۲۶۸.</ref>
  
−
در اين نهاد آموزشي از ابتداي تاسيس تا به حال عده زيادي فضلا و دانشوران تحصيل كرده و يا در آن سكونت داشته‌اند. يكي از علما ساكن در اين مدرسه ملا عبدالله توني (م 1074 هـ.ق) بوده است. وي داراي تأليفاتي در [[فقه]]، [[اصول]] و نيز رساله‌اي در موضوع [[نماز جمعه]] مي‌باشد.
+
این مدرسه در حال حاضر نیز یکی از مدارس علوم دینی اصفهان است و تحت پوشش حوزه علمیه این شهر قرار دارد.
−
 
 
−
هانري كوربن، محقق، اعتقاد دارد ملا محسن فيض كاشاني (م 1019هـ.ق) نيز در اين مدرسه ساكن بوده است.<ref>آموزش ها و نهادهاي آموزشي اصفهان در عهد صفويه، محمدحسين رياحي، صص 118، 119.</ref> به نوشته مؤلف «تاريخ اصفهان و ري» ضياء كَفْراني، شاعر عهد صفوي نيز از جمله شاگردان مدرسه ملا عبداللّه بوده است.<ref>تاريخ اصفهان و ري، ميرزا حسن خان جابري انصاري، ص 268.</ref>
 
−
 
 
−
اين مدرسه در حال حاضر نيز يكي از مدارس علوم ديني اصفهان است و تحت پوشش حوزه علميه اين شهر قرار دارد.
 
−
 
 
−
در مورد شخصيت ملا عبداللّه شوشتري در كتاب «آموزش ها و نهادهاي آموزشي اصفهان عهد صفوي»، اثر نگارنده، مقاله‌اي در صفحات 181 تا 184 و نيز در همان تأليف درباره مدرسه ملا عبداللّه مطالبي نگاشته شده است كه اميد مي‌رود اثر مذكور در آينده با اضافات و الحاقات بيشتري طبع و منتشر گردد.
 
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
−
<references/>
+
<references />
  
−
==منابع==
+
==منبع==
−
محمدحسين رياحي، مدرسه ملا عبدالله شوشتري در اصفهان، فصلنامه حوزه اصفهان، شماره 1، بهار 1379، ص 145-149.
+
محمدحسين رياحی، مدرسه ملا عبدالله شوشتری در اصفهان، فصلنامه حوزه اصفهان، شماره 1، بهار 1379، ص 145-149.
  
 
[[رده:مدارس علمیه اصفهان]]
 
[[رده:مدارس علمیه اصفهان]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۳۰

مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

Icon article.jpg
محتوای فعلی "مقاله‌ یک نشریه" متناسب با این عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


مدرسه ملا عبداللّه شوشتری در طرف شرقی قیصریه، واقع در میدان امام خمینی (نقش جهان) مقابل بازار قنادها، در ابتدای بازار بزرگ شهر اصفهان در زیر چهارسویی واقع شده است. این مدرسه از جمله نهادهای آموزشی مطرح و مهم زمان صفویه بوده که در زمان شاه عباس اوّل ساخته شده است.

مدرسه ملا عبدالله شوشتری

شرح حال ملا عبداللّه شوشتری

به طوری که مرحوم افندی در ریاض‌العلماء نقل کرده، این ملاّ عبداللّه غیر از ملاّ عبداللّه شوشتری منقول در بخارا است.[۱] در تذکره‌ها و تواریخ مربوط به عصر صفوی و زمان شاه عباس اوّل، آن که در بخارا به شهادت رسیده است را مولانا عبداللّه ذکر کرده اند، و اما مدرس این نهاد آموزشی عزالدّین عبداللّه بن حسین شوشتری (م ۱۰۲۱ هـ.ق.) است که از جمله دانشمندان مشهور و عالمان برجسته روزگار خود بوده و در معقول و منقول استاد و در اصول و فروع مجتهدی مسلم بوده‌است. در علم فقه نیز تحقیقاتی به کمال داشت و در فن حدیث بسیار دقیق و سرآمد بود. از نظر تقوا و زهد نیز او را کم نظیر توصیف کرده‌اند.[۲]

تولد او در شوشتر بوده و پس از آن راهی نجف اشرف شده است و از اساتیدی مانند احمد بن محمّد، معروف به مقدس اردبیلی، استفاده‌ها برد. وی پس از سی سال سکونت در عتبات به اصفهان آمد، اما به علت رنجش خاطری که ابتدا از شاه عباس اول پیدا کرده بود، به خراسان رفت و در مشهد رضوی ساکن گردید. لیکن بعدها شاه در مقام استمالت و دلجویی از ملاّ عبدالله برآمد و در سال ۱۰۰۶ قمری با تجلیل فراوان وی را به اصفهان وارد نمود.

نتیجه ملاقات او با پادشاه صفوی آن بود که شاه بر اثر پیشنهاد وی موقوفات معروف به چهارده معصوم را دایر نموده و مدرسه‌ای را به نام او در اصفهان پایه گذاری کرده و تدریس آن را به عهده وی گذاشته است.[۳] بعد از ملاّ عبداللّه شوشتری تولیت این مدرسه به فرزند او یعنی «ملاّ حسن‌علی» واگذار شده است. در این مورد آمده است: «شاه عباس مدرسه را به این شرط وقف کرده است که تدریس آن تعلق به اولاد ملاّ عبداللّه شوشتری داشته باشد».[۴] با این حال در زمان صدارت خلیفه سلطان به مناسبتی از وی منتزع و به ‌ملا محمدباقر سبزواری محول گردید و بعد از آن نیز تولیت آن در خاندان شیخ الاسلام سبزواری باقی بوده است[۵] و از ابتدای تأسیس تا به حال متعلق به طلاب جهت فراگیری دروس مربوط به شیعه امامیه بوده است.

مرحوم شوشتری به جز تدریس، در آنجا اقامه نماز هم می‌نموده است. تلاش های فراوان شوشتری در توسعه دانش های شیعی بخصوص فقه و اصول به نحوی بوده است که نوشته‌اند:[۶] در اوّل ورود او به اصفهان پنجاه طلبه علوم دینی در آن شهر نبوده است، ولی در حین وفات او بیش از هزار نفر از اَکابر و فضلا در اصفهان تعلیم یافته و مجتمع بوده‌اند.[۷]

وی در تربیت فقها و محدثین، گسترش و عمق بخشیدن به حوزه علمیه اصفهان نقشی اساسی داشته و مدت چهارده سال تدریس او در این حوزه، تربیت شاگردانی توانا و مبرز، مانند ملا محمدتقی مجلسی را باعث گردید.[۸] و مجلسی‌اول نیز مدتی پس از وی عهده‌دار تدریس و اقامه نماز در مدرسه ملا عبداللّه بوده است.[۹] ملاّ عبداللّه شوشتری مدتی نیز شیخ الاسلام اصفهان و مرجع رسیدگی به امور فقهی و قضایی شهر بوده است.

شاه عباس نیز در باب تحکیم موقعیت وی حکمی صادر نمود که در آن آمده است: «مقرر فرمودیم که ارباب مراتب و مناصب و حکام و کلانتران و کدخدایان امصار و قرایا توفیر و تمکین او نمایند و در اجرای اوامر شرعیه مطاوعت و متابعت او کنند و شکر و شکایت او را مؤثر و منتج شمارند».[۱۰]

شوشتری در باب فقه، حدیث و اصول دارای تألیفاتی بوده است که از جمله آنها می‌توان کتاب «التتهیم لشرح نورالدّین» که شرحی است بر «قواعد» علامه حلی در فقه را نام برد. این اثر در هفت جلد بوده است. از دیگر آثار او شرح «تهذیب» شیخ طوسی بوده است.[۱۱]

بنابر نوشته عالم آرای عباسی، ملا عبداللّه در شب «یک شنبه ۲۶ محرم‌الحرام ۱۰۲۱ هـ.ق.» در اصفهان وفات یافته است. وی را در مسجد جامع اصفهان با آب چاه غسل دادند و در همان جا میر محمدباقر داماد و سایر فضلا و علما و بالغ بر صد هزار نفر بر جنازه او نماز گزاردند. بعد از مدتی که پیکر او در امامزاده اسماعیل اصفهان قرار داشت جسدش را به کربلای حسینی انتقال دادند.[۱۲][۱۳]

مدرسه ملا عبداللّه

«آندره گدا» باستانشناس فرانسوی از قول «شاردن»، مدرسه ملا عبداللّه را بزرگترین و غنی‌ترین مدرسه اصفهان در زمان صفویه دانسته است.[۱۴]

مدرسه مذکور دارای دو طبقه و مشتمل بر سی و دو حجره است که با پشت بغل‌های کاشیکاری معرق تزیین شده است. این نهاد آموزشی دارای صحن نسبتا وسیع و دارای کاشی کاری‌های زیبایی است. تا چندی پیش مادی (نهر) فدین از صحن آن می‌گذشته که بر صفا و طراوت مدرسه افزوده بود. مؤلف آثار ملی اصفهان، تاریخ قطعی بنای این مدرسه را ذکر ننموده است لکن بر اساس سنوات توقف ملا عبداللّه در اصفهان و سال وفات وی، زمان شروع بنا را سال ۱۰۰۷ هـ.ق. دانسته اما تاریخ اتمام آن را مشخص نکرده است.[۱۵]

قدیمی‌ترین تاریخی که در این مدرسه دیده می‌شود مربوط به دوران سلطنت شاه سلیمان صفوی (۱۰۷۷ ـ ۱۱۰۵ هـ.ق) و مورخ به سال ۱۰۸۸ هـ.ق، بر دیوار ضلع غربی ایوان جنوبی مدرسه است که لوحی از سنگ پارسی به طول ۱/۳۵ متر و به عرض ۱/۲۰ متر نصب شده است و مضمون آن حاکی از وقف نمودن سه باب دکان و دو بالاخانه به وسیله شخصی خیر به نام حاجی میرزا محمّد جهت تعمیرات سقاخانه متصل به مدرسه است. کتیبه این لوح به خط نستعلیق برجسته است.[۱۶]

همچنین در سال ۱۱۵۸ هـ.ق، یعنی زمان نادرشاه افشار (۱۱۴۸ـ۱۱۶۰ هـ.ق) و نیز در دوران سلطنت فتحعلی شاه قاجار (۱۲۱۱ـ۱۲۵۰ هـ.ق) تعمیراتی در این مدرسه صورت گرفت. به سال ۱۲۱۸ هـ.ق نیز تعمیراتی در این نهاد آموزشی صورت گرفته است. از آن جمله کتیبه سردر مدرسه می‌باشد که به وسیله حکمران آن زمان اصفهان، یعنی حاج محمدحسین خان صدر اصفهانی، انجام گرفته است و حکایت از تعمیر مدرسه و چهار سوی مجاور آن به فرمان او می‌نماید. این کتیبه که به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی لاجوردی می‌باشد مورخ به سال ۱۲۱۸ هـ.ق است.

ظاهرا پس از تعمیراتی که حاج محمدحسین خان صدر اصفهانی نموده است، هیچ‌گونه تعمیرات دیگری در این نهاد آموزشی صورت نگرفته تا این که مدرسه رو به ویرانی می‌رفته است. به طوری که مؤلف کتاب "آثار ملی اصفهان" می‌نویسد: «در قرن چهاردهم هـ.ق روز به روز بر خرابی آن (افزوده می‌شد) و اتاق ها نَم آورده بود و حتی به خاطر دارم که در دالان مدرسه قهوه‌خانه دایر شده و بعضی میرزاها در آنجا برای جماعات متفرقه کاغذ و نوشتجات دیگر می‌نوشتند»[۱۷] و در نتیجه بی‌اعتنایی به این بنای تاریخی، اغلب حجرات مخصوصا سقف اتاق های فوقانی خراب و طبقه تحتانی نمناک و غیرقابل سکونت شده بود و به طور کلی وضع اسف‌آور بنا، موجب تأثر هر بیننده‌ای را فراهم آورده بود.[۱۸] و بر اثر این موضوع برخی از بازاریان نیز از فرصت سود جستند و از حجره‌های آن به عنوان انبار کالاهای خود استفاده می‌کردند به گونه‌ای که به نوشته مؤلف کتاب نصف جهان؛ حجرات آن از اهل علم خالی و افراد متفرقه، آن را در اختیار داشتند.[۱۹]

سرانجام در سال ۱۳۴۴ شمسی با همت عده‌ای از افراد خیر و تلاش روحانیون و برخی مقامات فرهنگی اصفهان، تعمیرات و بازسازی اساسی در این مدرسه انجام گرفته که شامل مرمّت کلی حجره‌ها، کاشی‌کاری، نمای خارجی، سنگفرش حیاط، تعویض درها، ساختن یک کتابخانه و غیره شده است.[۲۰] از جمله وقفیات این مدرسه چند دکانی است که در بازار اصفهان واقع شده و در همان سنگ نوشته مورخ و مربوط به سال ۱۰۸۸ هـ.ق به این مطلب اشاره شده است.

در این نهاد آموزشی از ابتدای تأسیس تا به حال عده زیادی فضلا و دانشوران تحصیل کرده و یا در آن سکونت داشته‌اند. یکی از علما ساکن در این مدرسه ملا عبدالله تونی (م ۱۰۷۴ هـ.ق) بوده است. وی دارای تألیفاتی در فقه، اصول و نیز رساله‌ای در موضوع نماز جمعه می‌باشد.

هانری کربن محقق، اعتقاد دارد ملا محسن فیض کاشانی (م ۱۰۱۹هـ.ق) نیز در این مدرسه ساکن بوده است.[۲۱] به نوشته مؤلف «تاریخ اصفهان و ری» ضیاء کفْرانی، شاعر عهد صفوی نیز از جمله شاگردان مدرسه ملا عبداللّه بوده است.[۲۲]

این مدرسه در حال حاضر نیز یکی از مدارس علوم دینی اصفهان است و تحت پوشش حوزه علمیه این شهر قرار دارد.

پانویس

  1. ↑ ریاض العلماء، میرزا عبدالله افندی، ج۳، ص۱۹۵.
  2. ↑ همان.
  3. ↑ روضات الجنّات، محمدباقر خوانساری، ج۵، ص۴۵.
  4. ↑ ریاض العلماء، ج۱، ص۲۶۲.
  5. ↑ علامه مجلسی بزرگمرد علم و دین، علی دوانی، ص۸۳.
  6. ↑ آثار ملّی اصفهان، محمدرفیعی مهرآبادی، ج۶، ص۴۹.
  7. ↑ ریحانة الادب، محمدعلی مدرس تبریزی، ج۱، ص۳۳۵.
  8. ↑ حوزه‌های علمیه شیعه، حجت موحد ابطحی، ص ۳۷۲.
  9. ↑ آثار ملّی اصفهان، ص ۴۹۶.
  10. ↑ دین و سیاست در دوره صفوی، رسول جعفریان، ص ۴۱۵.
  11. ↑ ریحانة الادب، ج۱، ص۳۳۶.
  12. ↑ عالم آرای عباسی، اسکندر بیک ترکمان، ج۲، ص۸۶۰.
  13. ↑ در مورد شخصیت ملا عبداللّه شوشتری در کتاب «آموزش ها و نهادهای آموزشی اصفهان عهد صفوی»، اثر نگارنده، مقاله‌ای در صفحات ۱۸۱ تا ۱۸۴ و نیز در همان تألیف درباره مدرسه ملا عبداللّه مطالبی نگاشته شده است که امید می رود اثر مذکور در آینده با اضافات و الحاقات بیشتری طبع و منتشر گردد.
  14. ↑ آثار ایران، آندره گدا، ج۴، ص۳۰۲.
  15. ↑ آثار ملی اصفهان، ص۴۹۶.
  16. ↑ گنجینه آثار تاریخی اصفهان، لطف‌اللّه هنرفر، ص۴۷۲.
  17. ↑ آثار ملی اصفهان، ص۴۹۷.
  18. ↑ نشریه اوقاف اصفهان، ج۱، ص۶۱.
  19. ↑ نصف جهان تعریف الاصفهان، محمدمهدی ارباب، ص ۷۲.
  20. ↑ نشریه اوقاف، ج۱، ص۶۱.
  21. ↑ آموزش ها و نهادهای آموزشی اصفهان در عهد صفویه، محمدحسین ریاحی، صص ۱۱۸، ۱۱۹.
  22. ↑ تاریخ اصفهان و ری، میرزا حسن خان جابری انصاری، ص ۲۶۸.

منبع

محمدحسين رياحی، مدرسه ملا عبدالله شوشتری در اصفهان، فصلنامه حوزه اصفهان، شماره 1، بهار 1379، ص 145-149.

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=مدرسه_ملا_عبدالله_شوشتری&oldid=147232»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا